آموزش نژادپرستی ضد شیعیان در مدارس رسمی سعودی
به گزارش خبرگزاری رسا، سازمان بین‌المللی دیده‌بان حقوق بشر در گزارشی با عنوان «آنها برادران ما نیستند؛ گفتمان تنفرآمیز مسؤولان سعودی» به بررسی ابعاد اقدامات نژادپرستانه این رژیم در انزوای جمعیت شیعیان پرداخته و جنایات صورت گرفته بر ضد این اقلیت مسلمان را محکوم کرده است. گزارش دیده بان حقوق بشر گرچه به محکومیت ظاهری اقدامات رژیم صهیونیستی بسنده کرده و ضمن مماشات با این اقدامات، هیچ راهکار ویژه ای برای الزام دولت سعودی در مجامع بین المللیبرای توقف این جنایت ها ارائه نداده، اما می تواند سندی رسمی از بخشی از جنایت هایی باشد که سعودی ها ضد شیعیان این کشور که دست کم 6 میلیون نفر هستند، روا می دارند.
دیده‌بان حقوق بشر سازمانی بین‌المللی است که کارمندان زیادی در بیش از 40 کشور دنیا دارد. این سازمان در شهرهای آمستردام، بیروت، برلین، بروکسل، شیکاگو، ژنو، ژوهانسبورگ، لندن، لس‌آنجلس، مسکو، نایروبی، نیویورک، پاریس، سان فرانسیسکو، توکیو، تورنتو، تونس، واشنگتن و زوریخ دفتر دارد.
گزارش سازمان دیده‌بان حقوق بشر که چند روز پیش و اواخر سپتامبر گذشته منتشر شد، شامل خلاصه‌ای از اقدامات و تجاوزات صورت گرفته ضد شیعیان در عربستان سعودی است که با حمایت دستگاه حاکمه این کشور و مفتیان و موسسات وهابی همراه است. این گزارش توصیه‌هایی را به حاکمیت سعودی ها برای توقف این جنایت ها و توصیه هایی را نیز به دولت ایالات متحده آمریکا برای توقف هماهنگی های امنیتی و نظامی با این رژیم جنایتکار دارد.
در این گزارش ضمن پرداختن به گفتمان نژادپرستانه و ضد شیعی حاکم بر موسسات رسمی، فضای الکترونیک و حتی کتاب های درسی در عربستان سعودی، بخش‌هایی از فتواها و بیانیه هایی صادر شده از سوی مفتیان سعودی و اظهارات خصمانه مسؤولان رسمی عربستان ضد شیعیان گنجانده شده است.
تاسیس عربستان سعودی به توافق سال 1744 بین محمد بن عبدالوهاب رهبر دینی آن زمان و خانواده آل سعود بازمی‌گردد که به موجب آن جنبش وهابیت موفق شد با همکاری حکام آل سعود، آموزه‌های دینی مورد نظر خود را بسط و گسترش دهد. به مرور زمان موازنه های قدرت بین خاندان حاکم در عربستان و روحانیون و مفتیان تغییر پیدا کرد، اما همچنان روحانیان به نفوذ و تأثیرگذاری مستقیم خود در سیاست‌های دولت عربستان به ویژه در بخش‌های دادگستری و آموزش و پرورش ادامه دادند.
حاکمیت سعودی از زمان تأسیس خود به روحانیون و علمای دینی این مجوز را داد که شیعیان را با واژه‌ها و صفاتی خفت‌بار توصیف کنند و در اسناد رسمی و احکام دینی خود آنها را تحقیر و مورد توهین قرار دهند. این موضوع تأثیر مستقیم در تصمیم سازی‌های حاکمیت عربستان داشته است.
طی سال‌های گذشته مفتیان وابسته به حکومت و دیگر مؤسسات وهابی از اینترنت و سایت های ارتباط جمعی برای فتنه‌انگیزی میان مسلمانان شیعه و سنی و اقدامات تحریک‌آمیز ضد آنها استفاده می‌کنند. روحانیان دینی که از سوی حاکمیت عربستان تأمین مالی می‌شوند و بیشتر وابسته به مذهب حنبلی هستند، به علت نسبت داشتن با محمد بن عبدالوهاب، وهابی یا سلفی نامیده می شوند. سلفیت جنبشی در درون اهل تسنن است که در نیمه اول قرن 18 میلادی در شبه جزیره عربستان منتشر شده و خواستار بازگشت به سنت‌های سلف صالح شده است.
تغذیه تروریست‌های داعش و القاعده با آموزه‌های وهابیت
در رابطه با اصطلاحات استفاده شده در این رابطه مناقشه آکادمیک و سیاسی گسترده‌ای وجود دارد، علاوه بر این که مناسبات میان این گروه و مجموعه‌ای از جنبش‌های دینی سیاسی در میان اهل تسنن وجود دارد. از جمله این مناسبات رویکردها و ایدئولوژی سلفی جهادی است که گروه‌های مسلح نظیر القاعده و دولت اسلامی (داعش) را تغذیه کرده است. این مناقشه خارج از چارچوب این گزارش است، اما در این رابطه مطالب بیشتری در موارد مطرح شده در حاشیه این گزارش گنجانده شده است.
این رویکرد که از حمایت عربستان سعودی برخوردار است، در میان مسلمانان تمام نقاط جهان تأثیرگذار بوده است، البته این موضوع که آنها به صورت مطلق شیعیان را رد می‌کنند، اشتباه است. بخش زیادی از اهل تسنن این نوع نگاه به اسلام را متعصبانه و افراط‌گرایانه توصیف می‌کنند. از جمله این گروه ها صوفیه است که با شیعیان در بخشی از عادت‌ها و سنت‌های خود نظیر اکرام و احترام به اهل بیت پیامبر اکرم اسلام و اولیای صالحین اتفاق نظر دارند.
قوانین بین‌المللی حقوق بشر هر نوع دعوت به نژادپرستی قومی یا دینی و اقدامات تحریک‌آمیز و تبعیض یا دشمنی یا خشونت را منع می‌کند. تعهد به این ممنوعیت از سوی کشورهای مختلف طی سال‌های مختلف تفاوت داشته است و در برخی موارد به عنوان بهانه‌ای برای محدود کردن آزادی بیان یا هدف قرار دادن برخی اقلیت‌ها مورد استفاده قرار گرفته است.
برای حل این مشکل، کارشناسان مسائل بین‌المللی طی سال‌های اخیر آزمونی که متشکل از شش بخش است را تدوین کرده اند که بر اساس آن می‌توان مشخص کرد گفتمان مشخصی در یک کشور محدود شده است تا نه. گفتمان روحانیان و مفتیان وهابی و سطح اظهارات آنها در این گزارش به صورت مستند بیان شده است، گفتمانی که تا حد اقدامات نژادپرستانه و تحریک‌آمیز و تبعیض نژادی ضد آنها نمی رسد، اما باید حاکمیت سعودی جلوی این اقدامات را بگیرد.
با توجه به تأثیر گذاری مفتیان وهابی، اظهارات ضدشیعی آنها مبنا و اساس اجرای سیستمی در عربستان است که بین شهروندان شیعه تبعیض قائل می‌شود. این روند در زمینه‌های مختلف قابل مشاهده است. از جمله اینکه شیعیان نمی‌توانند مجوز ساخت عبادتگاه‌های ویژه خود در خارج از مناطق با اکثریت شیعه را بگیرند. رژیم قضایی جانب‌دارانه‌ای ضد شیعیان دنبال می شود و روش‌های آموزشی به شکلی است که به اعتقادات و سنت‌های دینی شیعیان توهین می‌کند.
توهین مفتیان سعودی به شیعیان
مفتیان وهابی در بسیاری از موارد شیعیان را با اصطلاحاتی توهین‌آمیز نظیر رافضی توصیف می‌کنند و اعتقادات و سنت‌های دینی آنها را تهدید می‌کنند. آنها همچنین اختلاط و ازدواج میان اهل تسنن و شیعیان را محکوم می‌کنند. یکی از اعضای کنونی هیأت علمای ارشد سعودی که بزرگ‌ترین هیأت دینی وهابیت در این کشور است، طی جلسه علنی این هیأت در پاسخ به سؤالی در رابطه با مسلمانان شیعه می‌گوید: آنان برادران ما نیستند؛ آنان برادران شیطان هستند.
عبدالعزیز بن باز مفتی سابق عربستان سعودی که در سال 1999 از دنیا رفت، شیعیان را در فتاوای متعددی محکوم کرده است. فتاوای بن باز و نوشته های وی در سایت اینترنتی کمیته دائمی مطالعات علمی و فتواها موجود است و تأثیرات زیادی در عربستان دارد و در بسیاری از موارد حتی تصمیمات دادگاه‌های سودی نیز متأثر از این نوشته‌ها است.
برخی از مفتیان وهابی گفتمان توطئه‌آمیزی را در هنگام بررسی موضوع شیعیان عربستان در پیش می‌گیرند و آنها را ستون پنجم داخل عربستان وابسته به ایران و خائن توضیف می کنند. دولت عربستان حتی به روحانیان وهابی اجازه به کارگیری هواداران خود در تعداد بالا در سایت‌های اجتماعی و رسانه های جمعی را برای توهین به شیعیان می دهند، بدون این که این اقدامات مجازاتی در پی داشته باشد.
تبعیض ضد شیعیان در دادگاه‌ها و مدارس سعودی
علاوه بر اظهارات مفتیان وهابی، جانب‌داری و قضاوت یک طرفه ضد شیعیان در عربستان تا دستگاه قضایی این کشور که تحت حاکمیت موسسات دینی قرار دارد، نیز کشیده شده است. در بسیاری از موارد شیعیان مورد تبعیض نژادی قرار می‌گیرند یا اقدامات و سنت‌های مذهبی آنها جرم شناخته می‌شود. به عنوان مثال در سال 2015 یک دادگاه سعودی یک شهروند شیعه را به جرم برگزاری نماز جماعت ویژه در منزل پدرش در شهر الخبر در منطقه الشرقیه عربستان به دو ماه زندان و 60 ضربه شلاق محکوم کرد. این در حالی است که شیعیان در شهر الخبر اجازه ساخت مساجد مخصوص به خود را ندارند. همچنین در سال 2014 نیز یک دادگاه سعودی، یک فرد سنی را به اتهام مجالست با شیعیان! محکوم کرد.
روش‌های به کار گرفته شده در وزارت آموزش عربستان سعودی نیز حاوی گفتمانی ضد شیعی است. واحد درسی دینی برای سال تحصیلی 2016/ 2017 شیعیان را به اسم نام نمی برد، اما در مطالبی تلویحی سنت های مذهبی شیعه را شرک و مبالغه در دین توصیف می‌کند. این کتاب ها زیارت قبور بزرگان دینی و احترام و اکرام شخصیت‌های مهم دینی و اهل بیت پیامبر یا مسایلی از جمله توسل و شفاعت را مورد انتقاد قرار می دهد.
کتاب‌های درسی عربستان سعودی این رفتارها که همه می دانند مربوط به شیعیان است را خارج از اسلام توصیف می‌کند و مجازات آن را جاودانگی در آتش جهنم می داند. به این ترتیب کتاب‌های درسی رسمی عربستان سعودی گفتمان ضد شیعی را در خود جای داده و اقدامات تحریک آمیز ضد شیعیان و افزایش تبعیض نژادی ضد آنها را دنبال می کنند.
حاکمیت سعودی منتقدان فتنه‌انگیزی را به زندان می‌اندازد
حاکمیت سعودی نیز نه تنها در قبال این رفتار نژادپرستانه از خود تسامح به خرج می‌دهد، بلکه در برخی موارد منتقدان این روش را زندانی می‌کند. به عنوان مثال دولت عربستان در سال 2008 توفیق العامر روحانی شیعه سعودی را بعد از اعتراض به خطبه ای که 22 تن از روحانیون اهل تسنن آن را امضا کرده بودند، به زندان انداخت. این مفتیان سعودی در بیانیه خود شیعیان را بدترین طوایف امت و دشمن ترین و فریبکارترین گروه ها نسبت به اهل تسنن توصیف کرده بودند. 11 نفر از 22 امضا کننده این بیانیه مناصب حکومتی داشتند و 6 نفر از تعداد باقیمانده نیز جزو مسؤولان سابق عربستان بودند. العامر در حال حاضر به علت مطالبه علنی اصلاحات قانون اساسی به 8 سال زندان محکوم شده است.
گفتمان تحریک‌آمیز ضد شیعیان عواقب وخیمی در عربستان داشته است، از جمله اینکه گروه‌های مسلح نظیر داعش یا القاعده از این رویکرد به عنوان بهانه‌ای برای هدف قرار دادن و اقدامات خشونت‌آمیز علیه شهروندان شیعه استفاده می‌کنند. از نیمه سال 2015 میلادی، داعش حملاتی را به شش مسجد و ساختمان دینی شیعیان در منطقه الشرقیه و نجران انجام داده که در نتیجه این حملات بیش از 40 نفر جان خود را از دست داده‌اند.
بیانیه هایی که عاملان این اقدامات منتشر کرده‌اند، تصریح می‌کند که این حملات «کانون های شرک» و «مراکز رافضی ها» را هدف قرار داده که این همان عباراتی است که مفتیان وهابی و کتب درسی وزارت آموزش سعودی ها در توصیف شیعیان از آن استفاده می‌کنند.
گرچه مسؤولان سعودی فوراً این حملات را محکوم می‌کنند، اما اقدامی برای از بین بردن گفتمان تنفر آمیزی که باعث بوجود آمدن این حملات شده، نمی‌کنند. این در حالی است که همین گفتمان تحریک‌آمیز است که توجیه های مشابهی را برای داعش فراهم می کند تا به شهروندان شیعه و مراکز شیعی در کویت و لبنان و عراق و سوریه حمله کنند.
بعد از دو حمله صورت گرفته از سوی داعش ضد مساجد شیعی در می 2015، مجلس شورای سعودی به عنوان بالاترین هیأت مشورتی در کشور طرح تدوین «منشور حمایت از وحدت ملی» را مورد بررسی قرار دادند که گفتمان نژاد پرستانه را محکوم می کرد، اما اعضای این شورا در نهایت با 74 رأی منفی در برابر 47 رأی مثبت، این منشور را رد کردند.
دیده‌بان حقوق بشر حق آزادی بیان را که به صورت واضح و مشخص و قوانین بین‌المللی مورد تأکید قرار گرفته را مورد حمایت قرار می‌دهد و بارها رفتارها و اقدامات نامشروع عربستان برای جلوگیری از آزادی بیان و محدود کردن انتقاد در مواضع سیاسی و اجتماعی و دینی مهم را مستند کرده است. هر نوع محدود کردن آزادی بیان در راستای گفتمان نژادپرستانه ای است که احتمالاً به سمت تحریک به خشونت و تبعیض یا دشمنی ضد فرد یا مجموعه یا افراد مشخص گرایش پیدا می‌کند. این در حالی است که در شرایط کنونی خشونت و تبعیض و دشمنی به صورت قریب‌الوقوع قابل مشاهده است و تدابیر جایگزین برای جلوگیری از این حوادث صورت نگرفته است.
دستگاه‌های دولتی و مسؤولان کشور به علاوه کسانی که حاکمیت مناطق و بخش های مختلف را بر عهده دارند، باید از اظهارات خشونت طلب و تبعیض‌آمیز یا دشمنی ضد هر فرد یا مجموعه خودداری کنند. این در حالی است که بررسی‌های صورت گرفته از طریق دیده‌بان حقوق بشر در رابطه با بیانیه‌ها و نوشته‌های مفتیان و دادگاه‌ها و کتاب‌های درسی عربستان نشان می‌دهد که مسؤولان و مؤسسات حاکمیتی سعودی گفتمان تحریک‌آمیز و نژادپرستانه ضد شهروندان شیعه دنبال می‌کنند و دشمنی و تبعیض موجود ضد شیعیان در عربستان و خارج از آن به صورت مستقیم ناشی از این بیانیه‌ها و نوشته‌ها است.
این اظهارات خصمانه علاوه بر شیعیان، یهودیان و مسیحیان و صوفی‌ها و زرتشتی‌ها و دیگر اقلیت‌های این کشور را نیز در بر می‌گیرد، بدون اینکه عربستان خود را ملزم به اتخاذ تصمیم هایی برای توقف با مقابله با این روند بداند.
همکاری آمریکا با سرکوب شیعیان در عربستان
کمیسیون آمریکایی آزادی‌های دینی، عربستان سعودی را از سال 2004 به عنوان یکی از «کشورهای نگران کننده» توصیف کرده است. این رده بندی، بدترین رده بندی موجود در این کمیسیون در رابطه با نقض آزادی‌های دینی در کشورهای مختلف است. با وجود تمامی این مسائل عربستان با تحریم‌هایی که در قبال کشورهای اینچنینی صادر می‌شود، مواجه نشده است. رییس‌جمهور آمریکا از سال 2006 عربستان را از فهرست این تحریم‌ها معاف کرده است. این در حالی است که تأخیر یا لغو تبادلات علمی و فرهنگی، محروم کردن مسؤولان این کشور از مجوز ورود به آمریکا یا لغو کامل این مجوز و تعویق کمک‌ها و حتی منع واردات و صادرات با این کشورها از جمله تحریم‌های مذکور است.
رییس‌جمهور آمریکا باید فوراً معافیت عربستان از این تحریم‌ها را لغو کند و ابزارهای قانونی برای آزادی‌های دینی بین‌المللی را مورد استفاده قرار دهد که به توقف روند تحریک‌آمیز و تبعیض نژادی ضد مسلمانان شیعه و ادیان دیگر در این کشور منتهی گردد. حاکمیت سعودی نیز باید اقدامات فوری را برای پایان دادن به گفتمان تحریک‌آمیز از سوی مفتیان و هیأت‌های دینی وابسته به دولت انجام دهد، چرا که آنها نقش اساسی در ادامه تبعیض ضد شیعیان و استمرار این روند در جامعه عربستان دارند. مسؤولان رسمی سعودی باید فوراً نسبت به هر مفتی یا واعظی که از گفتمان تحریک‌آمیز ضد شیعیان استفاده می‌کند، تبری بجویند و اعضای هیأت ارشد علمای دینی که شیعیان را هدف قرار می دهند را عزل کنند. علاوه بر اینکه حاکمیت سعودی باید تدابیر لازم برای مقابله با گفتمان تحریک‌آمیز و شیعیان در رسانه‌های جمعی و سایت‌های اجتماعی را نیز در دستور کار خود قرار دهد.
سعودی ها همچنین باید قوانینی برای مبارزه با اقدامات تبعیض‌آمیز ضد شیعیان در دستگاه قضایی و آموزش و پرورش این کشور اعمال کنند و به شیعیان اجازه احداث عبادتگاه‌ها و انجام آزادانه سنت‌های دینی خود را همراه با شهروندان اهل تسنن بدهند و محتوای درسی آموزشی که دارای مسایلی ضد شیعیان است را اصلاح کنند./۸۴۷/ب۱۰۱/ف
منبع: تسنیم