وحدت حوزه و دانشگاه؛ از شعار تا عمل

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، موضوع وحدت حوزه و دانشگاه یکی از مسائل مهمی است که پس از انقلاب اسلامی به وسیله امام خمینی(ره) پایه گذاری شد و در واقع می توان ایشان را پدر وحدت حوزه و دانشگاه دانست.

این وحدت که از آثار فرهنگی انقلاب شمرده شده و از مهم‌ترین راهبردهای امام راحل(ره) برای پایه ریزی تمدن نوین اسلامی و تحقق اسلام ناب محمدی(ص) محسوب می شود؛ از سال 59 و با طرح مسأله از سوی بنیانگذار انقلاب اسلامی آغاز و تا امروز دوره های متفاوت و فراز و نشیب های گوناگونی را تجربه کرده است.

اهمیت وحدت حوزه و دانشگاه

حوزه و دانشگاه به عنوان دو بال علمی کشور، نقش مهمی در پیشرفت و اقتدار علمی کشور و دستیابی به استقلال در زمینه های مختلف و بسترسازی تمدن نوین اسلامی ایفا می کنند و همین اهمیت نیز سبب شده است که وحدت این دو نهاد تأثیرگذار و تمدن ساز، در منظومه فکری و تمدنی امام خمینی(ره) جایگاه ویژه ای داشته باشد.

با نگاهی به تاریخ تمدن اسلامی و بررسی وضعیت حوزه های علمیه در تاریخ اسلام و تشیع، می توان به این نکته پی برد که علما و مراجع و روحانیان همواره در طول تاریخ مرجع هدایت مردم در حوزه های مختلف علمی، فرهنگی، فکری، اعتقادی و اجتماعی بوده اند و بسیاری از نهضت های مردمی به رهبری علما و بزرگان دین شکل گرفته است و انقلاب اسلامی ما نیز به پرچمداری یک عالم مهذب و مرجعی بزرگ و محوریت حوزه های علمیه و روحانیت و همراهی مردم به پیروزی رسید و پس از شکل گیری نظام اسلامی، حوزه های علمیه نقش تازه ای در تأمین نیازهای فکری، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و دیگر نیازهای حکومتی ایفا کردند.

از سوی دیگر دانشگاه نیز که یکی دیگر از مراجع و نهادهای علمی کشور محسوب می شود، نقش مهمی در پیشبرد جامعه در مسیر رسیدن به قله های تعالی و پیشرفت علمی ایفا می کنند و از این جهت با تدبیر حکیمانه و عالمانه امام خمینی(ره) به منظور نزدیکی و همراهی این دو پایگاه فکری و فرهنگی جامعه، بحث وحدت حوزه و دانشگاه مطرح شد.

امام خمینی(ره) درباره اهمیت این موضوع می فرمایند: «من بزرگترین پیروزی را آشتی بین دانشگاه و مدارس علمی [حوزه ‏های علمی‏] می‏ دانم. اگر ما هیچ پیروزی پیدا نکرده بودیم الّا همین معنا که بین دانشگاه و طبقه روحانی نزدیک کردیم و تفاهم حاصل شد... و این دست خیانتی که سالهای طولانی جدایی انداخته بود بین این دو طبقه قطع شد. و بحمداللَّه، هم روحانی فهمید که دانشگاهی آنچه اجانب گفت ه‏اند نبود و هم طبقه جوان و دانشگاهی فهمیدند که روحانی آن طور که برای اینها توصیف کرده بودند نبود. [همین کافی بود.]»(صحیفه نور، ج6، ص 21)

عوامل شکل گیری وحدت حوزه و دانشگاه

 این وحدت که در آغازین روزها و سالها از وحدت فیزیکی و شکلی آغاز شد، در سالهای اخیر به یکی شدن در مبانی معرفت شناختی، ارزش های فرهنگی و دغدغه ها و حساسیت های سیاسی اجتماعی رسیده است اما تا نیل به هدف نهایی که بسترسازی تمدن اسلامی است، راه زیادی باقی مانده است.

مقام معظم رهبری پیرامون راهبرد اصلی وحدت حوزه و دانشگاه می فرمایند:«در نظام اسلامی، علم و دین پا به پا باید حرکت کند. وحدت حوزه و دانشگاه یعنی این. وحدت حوزه و دانشگاه معنایش این نیست که حتما بایستی تخصص های حوزه ای در دانشگاه و تخصص های دانشگاهی در حوزه دنبال بشود نه، لزومی ندارد. اگر حوزه و دانشگاه به هم وصل و خوش بین باشند و به هم کمک بکنند و با یکدیگر همکاری نمایند، دو شعبه از یک مؤسّسه علم و دین هستند. این مؤسسه دو شعبه دارد: یک شعبه، حوزه های علمیه و شعبه دیگر، دانشگاه ها هستند ... طلاب و دانشجویان قدر یکدیگر را بدانند، با یکدیگر آشنا و مرتبط باشند، احساس بیگانگی نکنند. احساس خویشاوندی و برادری را حفظ کنند و روحانیون در دانشگاه ها عملاً کوشش کنند که نمونه های کامل عالم دین و طلبه علوم دینی را به طلاب و دانشجویان و دانشگاهیان ارائه بدهند و نشان دهند که هر دو، نسبت به یکدیگر، با حساسیت مثبت و با علاقه همکاری می کنند. این، همکاری و وحدت حوزه و دانشگاه است. البته برای این کار باید برنامه ریزی و سازمان دهی بشود».( از بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با طلاب و دانشجویان 29/9/68)

آنچه در این سخنان رهبر انقلاب مورد تأکید قرار گرفته است؛ موضوع همراهی حوزه و دانشگاه در هدف اصلی که بحث تولید علم فارغ از یکی شدن رویکردها، فعالیت ها و ساختارها است، می باشد، موضوعی که در صورت تحقق سبب می شود که به سمت ایجاد یک جامعه اسلامی پیشرفته مستقل، جامعه پیشاهنگ و جامعه الگو حرکت کنیم.

در حقیقت وحدت در هدف که پیشرفت و تعالی علمی کشور است، یکی از مهم‌ترین راهبردهای وحدت حوزه و دانشگاه محسوب می شود و این پیشرفت در سایه نقش آفرینی صحیح هرکدام از این دو نهاد علمی در حوزه های مربوط میسر خواهد شد.

درک متقابل میان این دو نهاد علمی در کشور نیز یکی دیگر از عوامل شکل گیری وحدت حوزه و دانشگاه محسوب می شود بگونه ای که اگر هر کدام از این دو نهاد با فعالیت های یکدیگر آشنا بوده و انتظارات متناسبی با توجه به ظرفیت و توان هر کدام از نهادها در بحث وحدت وجود داشته باشد، بسیاری از مشکلات و موانع وحدت مرتفع شده و این موضوع تبدیل یه عاملی می شود تا دسیسه های دشمنان در ایجاد فاصله و تفرقه میان حوزه و دانشگاه ناکارآمد شود.

امام خمینی(ره) در این باره می فرمایند:« «با وحدت اين دو قطب متفكر،كشور عزيز به رشد واقعي و ترقي و تعالي حقيقي مي رسد. علما و دانشمندان اين دو مركز لازم است كوشش كنند در پيوند دادن اين دو قشر عزيز. و بايد بدانند كه نه دانشگاهي بدون روحاني مي تواند به استقلال برسد و نه روحاني بدون دانشگاهي. عزيزان من! اگر اسلام را مي خواهيد و كشور را، به فرمان خداي متعال گوش فرا دهيد و اطاعت كنيد كه مي فرمايد: «و اطيعواالله و رسوله و لا تنازعوا فتفشلوا و تذهب ريحكم» اختلاف و نزاع، شما را به شكست مي كشد و قدرت را از شما سلب مي كند، و رنگ و بوي شما را در جوامع بشري مي برد. واعتصموا بحبل‌الله جميعا ولا تفرقوا. شما اين را بدانيد كه هدفي كه براي اينها هدف صحيح است روحانيت است و قشر دانشگاه و دانشجو. اينها الان وحشت دارند از اينكه دانشجو با روحاني مي‌روند، با هم مي‌خواهند مربوط بشوند و با هم ائتلاف كنند. ائتلاف اين دو قشر يعني، ائتلاف همه ملت...شما دو قشري هستيد كه اگر اصلاح بشويد، اصلاح مي‌شود ملتها. و اگر خداي نخواسته شما اصلاح نشويد، يا منزوي بشويد، مملكت تان و كساني كه مي‌توانند در مملكت كاري بكنند منزوي خواهند شد، و قدرتهايي كه منافع خودشان را از دست داده‌اند به ميدان مي‌آيند و يك حكومت وجيه‌المله مي‌آورند روي كار، و آن حكومت وجيه‌المله تمام چيزهاي ما را به باد فنا خواهد داد!»( پیام امام خمینی در آستانه بازگشائی دانشگاه ها و مدارس کشور در سال 58)

در واقع امام راحل(ره)  اصلاح جامعه را در قبال اصلاح حوزه و دانشگاه دانسته و وحدت این دو نهاد مهم را راه رهایی ملت از وابستگی و رسیدن به استقلال می دانند.

الزامات وحدت حوزه و دانشگاه

همانگونه که پیشتر اهمیت وحدت حوزه و دانشگاه مورد اشاره قرار گرفت، باید گفت که موانع و آسیب هایی در مسیر تحقق حداکثری این وحدت وجود دارد که رعایت برخی الزامات می تواند در رفع موانع و تحقق وحدت مؤثر باشد.

ایجاد همدلی و خوش بینی متقابل به منظور ایجاد حس اعتماد میان این دو نهاد، اتخاذ شیوه های مشترک آموزشی و پژوهشی، تبادل اطلاعات، تشکیل شبکه های مشترک پژوهشی و اطلاع رسانی، مبادله استاد و مدرّس و نیز ایجاد ارتباط سیاسی و فرهنگی از جمله الزامات و مسائل زمینه ساز وحدت حوزه و دانشگاه محسوب می شوند.

وحدت حوزه و دانشگاه؛ از حرف تا عمل

در حالی که نزدیک به چهاردهه از پیروزی انقلاب می گذرد و انتظارات فراوانی در بحث نظام سازی و تمدن سازی و پیشرفت علمی و استقلال در تمامی زمینه ها وجود داشته و حوزه و دانشگاه به عنوان دو رکن اصلی تولید علم در جامعه در نوک پیکان این انتظارات قرار دارند و علی رغم دستاوردهایی که در این سالها وجود داشته است، اما می توان گفت تا رسیدن به اقتدار علمی و مرجعیت علمی نظام اسلامی در جهان و در نهایت تمدن سازی راه زیادی مانده است و وحدت حوزه و دانشگاه که باید موتور محرکه حرکت به سمت قله های اقتدار و مرجعیت علمی باشد، هنوز درگیر بحث های ابتدایی نظیر نحوه تعامل میان بخش های مختلف حوزه و دانشگاه، عبور از وحدت ساختاری و رسیدن به وحدت رویکردی و عملی و در نهایت چگونگی تولید علم در حوزه های مشترک علمی می باشد.

در حقیقت انتظاری که از حوزه و دانشگاه در بحث وحدت در طول این 4 دهه وجود داشته است، عبور از مسائل فیزیکی و شکلی وحدت و بسترسازی اقتدار علمی و همچنین مرجعیت علمی نظام اسلامی و نظام سازی در راستای تمدن سازی اسلامی بوده است؛ موضوعی که تاکنون اتفاق نیفتاده و از این جهت بار بزرگی بر دوش حوزویان و دانشگاهیان در این مسیر قرار دارد که همانطورکه رهبر انقلاب فرمودند:« طلّاب جوان و عزیز و زحمتکش و قانع و مومن در حوزه‌های علمیه و نیز دانشجویان عزیز، این جوانان، این فرزندان و این جگرگوشه‌های ملت، این بهترین و پاکترین عناصر جامعه ما در دانشگاه ها؛ باید در خط اسلام و در جهت عظمت کشور و بلند کردن پرچم اسلام و بیدار کردن ملتهای عالم و روح بخشیدن به این دنیای مرده بوسیله دست های استکباری، درس بخوانند و کار و تلاش کنند تا مطمئن شوند که فردای ایران اسلامی، به مراتب از امروز بهتر خواهد بود. این هدف شماست. این هدف وحدت حوزه و دانشگاه است.» (از بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با دانشجویان و طلاب 28/9/69) باید طلاب و روحانیان با مجاهدت و روحیه جهادی در این مسیر گام بردارند./872/ی۷۰۳/ج