حمله به "حجاب" با آمارهای دروغین

به گزارش خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، مهدی نصیری چند روز قبل در مناظره حجاب که در برنامه تلویزیونی «زاویه» شبکه چهار سیما پخش شد، با استناد به نتایج موج سوم پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان و در یک نتیجه گیری بسیار عجیب گفته بود «بر اساس آمار وزارت ارشاد ۷۰ درصد مردم ایران مخالف الزام به حجاب هستند».

این اظهار نظر واکنش های بسیاری را در پی داشت و همین واکنش ها سبب شد تا نصیری در مقام پاسخ برآمده و برخی مستندات خود را به افکار عمومی ارائه دهد.

او در یادداشتی نوشته است: «سند اول آمار من نموداری منتشر شده در برخی سایتها و کانالهای شناخته شده مربوط به «پیمایش ارزشها و نگرش های ایرانیان در سال ۹۴ وزارت ارشاد» بود که نظر به واقعی و یا قریب به واقعیت دانستن آن به آن اعتماد کردم. دلیل واقعی دانستن آن یکی این بود که من سالها (در دولت قبلی) در جریان پیمایش های مربوط به حجاب توسط شورای فرهنگ عمومی کشور بودم و سیر تقلیلی حجاب را در باور و عمل جامعه رصد می کردم و ثانیا از نتایج نظرسنجی برخی مراکز دیگر از جمله مرکز پژوهش های مجلس و نیز مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام مطلع بودم».

این در حالی است که در پیمایش ارزش ها و نگرش های ایرانیان(پژوهش سال 94 در سطح شهری و روستایی) سؤال شده است که «تا چه اندازه با این جمله که خانم ها باید حجاب داشته باشند حتی اگر به آن اعتقاد نداشته باشند موافق یا مخالف هستید؟» که 51.3 درصد موافق، 22.2 درصد مخالف و 24.8 درصد نه موافق و نه مخالف بوده اند.

 با توجه به این آمار به نظر می رسد مهدی نصیری از این آمار برداشت و تفسیر نادرستی داشته است، زیرا طبق آماری که ارائه داده، افراد «مخالف حجاب اجباری» و افراد بی طرف، یعنی کسانی که گفته اند نه موافق هستیم و نه مخالف، نوعی تجمیع صورت گرفته و هر دو دسته مخالف دانسته شده اند و ما نمی توانیم افراد بی طرف را جزء دسته مخالفان حساب کنیم.

افزون بر این طبق گزارشی که دفتر برنامه‌ریزی پژوهش‌های کاربردی معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی پژوهشی پیرامون "عفاف و حجاب" در سال 1395 در قالب پیمایش ملی فرهنگ پوشش و حجاب انجام داده، گویای آن است که 88.9 درصد از زنان پاسخگو گفته‌اند اساساً به حجاب اعتقاد دارند و باید دانست ناظران این در یادداشتی، این پیمایش را از پیمایش ارزش ها و نگرش های ایرانیان سال 94 وزارت ارشاد مستندتر و قوی تر دانسته اند.

آقای نصیری در حالی به پیمایش فوق استناد می کند که این آمار غیر واقعی بوده و ارتباطی با پیمایش ارزش ها و نگرش های ایرانیان وزارت ارشاد ندارد.

در موج سوم پیمایش ارزش ها و نگرش های ایرانیان دو سؤال در مورد موضوع حجاب وجود دارد که عبارت از «برخورد با ناهمنوایی اجتماعی» در پاسخ به این پرسش که شما خانم در برخورد با بدحجابی ها چه کار می ‏کنید؟

10.5 درصد از پاسخگویان گزینه «اشکالی ندارد» را انتخاب کرده اند؛ 67.2  گفته اند «مخالفم ولی کاری ندارم»، 17.5 درصد گزینه «تذکر می دهم»، 1.2 درصد گزینه «به مراجع ذی‌صلاح اطلاع می‌دهم» و 2.9 درصد گزینه «برخورد می‌کنم» را انتخاب کرده اند.

پر واضح است که در این سؤال، درباره الزامی بودن حجاب و یا اختیاری بودن آن سوال نشده، اما نویسنده از آن نتیجه گرفته که افرادی که گزینه «مخالفم ولی کاری ندارم» را انتخاب کرده اند، طرفدار حجاب اختیاری بوده اند و این بسیار نادرست است.

گفتنی است پدیده حجاب یک سازه ذوابعاد است و نمی توان با یک یا دو سؤال تصویر جامعی از آن به دست آورد، به ویژه این که طرح ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان یک طرح گسترده بوده و در آن سؤالات فراوانی از موضوعات مختلف پرسیده می‌شود و پاسخگویان باید زمان زیادی را صرف پاسخگویی به این سؤالات متعدد و تا حدودی پراکنده، از آن جهت که ناظر به موضوعات گوناگون هستند، داشته باشند؛ به همین دلیل نه پاسخگو امکان مناسبی برای ارائه نظر واقعی اش در باب موضوعات مورد پرسش را دارد و نه دست تحلیلگر در ارزیابی اعتبار پاسخهای ارائه شده باز است.

البته بر فرض این که همین یک یا دو سؤال مبنای سنجش حجاب در کشور قرار گیرد باز هم نظریه غالب، موافق حجاب خواهد بود که نمونه هایی از آن را در زیر مرور می کنیم:

همانطور که دیده می شود میزان موافقان با الزام حجاب بیشتر از مخالفان است اما در بحث واکنش به بدحجابی اکثریت پاسخ دهندگان گفته اند مداخله ای نخواهند کرد.

در آمارهایی که در بالا ارائه شده، دیدگاه مردم نسبت به الزام حجاب بر حسب متغیرهای زمینه ای آمده و همانطور که مشاهده می شود در کل کشور میزان موافقت با الزام حجاب در زنان بیشتر از مردان است.

همچنین در بین گروه های سنی، سالمندان بیش از دیگران در مورد موافقت با الزام حجاب نظر صریح ابراز کرده اند. به علاوه، ساکنان کلانشهرها نیز به نسبت ساکنان شهرهای دیگر و روستاها بیشتر با حجاب اجباری مخالفند، و البته در هر سه گروه تعداد موافقان از تعداد مخالفان بیشتر است.

در نمودارهای بالا نیز توزیع پاسخ شهروندان در خصوص واکنش به بدحجابی با مقایسه نتایج بر حسب جنسیت مشاهده می شود بطور کلی مردان بیشتر از زنان گزینه «اشکالی ندارد» را انتخاب کرده اند در عین حال گزینه «برخورد می کنم» هم در بین مردان بالاتر است؛ از نظر تحصیلات هم افراد با تحصیلات عالی، مدارای بیشتری با بدحجابی نشان داده و  ساکنان کلانشهرها و جوان ها نیز کمتر از دیگران نسبت به بدحجابی واکنش نشان می دهند.

در پایان باید گفت، همانطور که ذکر شد، داده ها نشان می دهد 52.9 درصد از پاسخگویان موافق یا کاملا موافق بوده اند که همه خانم ها باید حجاب داشته باشند، حتی اگر به آن اعتقاد نداشته باشند، آیا می توان از این داده ها نتیجه گرفت 52.9 درصد از مردم موافق حجاب اجباری هستند؟ پرواضح است که پاسخ منفی است، بلکه آنچه می توان از این داده ها فهمید آن که بیش از نیمی از مردم معتقدند زنان باید حجاب را رعایت کنند و ممکن است الزاماً موافق برخورد قهری با بی حجابی نباشند.

این موضوع را باید دانست که نباید میان کسانی که مخالف الزام به حجاب هستند با کسانی که گزینه «مخالفم ولی کاری ندارم» را انتخاب کرده اند تجمیع صورت گرفته و در ارائه آمارهای کلی در تریبون های رسمی مورد استناد قرار بگیرد.

فارغ از همه آمارها و بحث هایی که اخیراً صورت گرفته است، سؤال مطرح شده در پیمایش ارزش ها و نگرش های ایرانیان، برخورد با بدحجابی است، نه بی حجابی، در حالی که در منظر عمومی این دو مقوله با یکدیگر تفاوت داشته و افزون بر این مدعای آقای نصیری بی حجابی در کشور است.

در پایان باید گفت، از آقای نصیری که سابقه ای طولانی در عرصه رسانه داشته و تحصیلاتی که در زمینه علوم فلسفی دارد که نمونه های آن را در تألیف و انتشار کتبی همچون «اسلام و تجدد»، «فلسفه از منظر قران و عترت»، «جایگاه اجتماعی زن از منظر اسلام» و «آوینی و مدرنیته» مشاهده می کنیم، بعید است که در تحلیل اطلاعات، دچار خطای محاسباتی شده باشد و به نظر می رسد که ایشان برای این که فقط مدعای خود را به اثبات برساند دست به دامن تفاسیر غلط از پیمایش ارزش ها و نگرش های ایرانیان شده است.