هیچ انقلابی بدون « نظام سازی» نمی تواند دستادوردهای خود را تثبیت کند

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا استاد حوزه علمیه در اولین نشست از هفتمین دوره‌ی سلسله نشست‌های دوره‌ای کرسی‌های آزاداندیشی  گفت: در فرآیند پنجگانه؛ «انقلاب»،«نظام سازی»،« دولت سازی»، «جامعه سازی» و «تمدن سازی»، مرحله نظام سازی از همه مراحل مهم تر است چون هیچ انقلابی بدون «نظام سازی» نمی تواند دستادوردهای خود را تثبیت و حفظ کند؛ در این مرحله است که همه بنیادها، آرمان ها، اصول و ساختارها به مثابه «فلسفه سیاسی انقلاب اسلامی» نظام سازی، نهادسازی و الگو سازی می شود.

استاد حوزه و دانشگاه افزود: با چارچوب علل اربعه فلسفه می توان فرایند انقلاب را مطرح کرد، از طریق تبیین «علت فاعلی» نقش مردم و رهبری در شکل گیری انقلاب اسلامی قابل تحلیل و فهم می شود و اهداف الهی و انسانی انقلاب در قالب تبیین «علت غائی» روشن می شود همچنین سه موضوع مبادی، مبانی و اصول انقلاب اسلامی به مثابه «علت مادی» انقلاب اسلامی تبیین می شود؛ در واقع نظام سازی در فرآیند تحقق انقلاب اسلامی، در قالب همین علت صوری قابل ارائه و تبیین می باشد. 

وی درباب مفهوم نظام سازی گفت: در ادبیات سیاسی نظام و نظام سازی درچهار معنا به کار رفته و گاهی آن را به معنای «حکومت» یا «دولت» استفاده می کنند برای ایجاد نظام یا اسقاط نظام به معنای ایجاد یا اسقاط دولت و حکومت به کار رفته است. گاهی نظام به مجموعه عناصر به هم پیوسته و هم هدف اطلاق می شود که در هر زمینه ای معنای خاص خود را دارد؛ برخی نظام را به معنای عامل پیوند دهنده میان عناصر معطوف به هدف، گرفته که نظام در این رهیافت معنایی همانند رشته مروارید و نخ تسبیح می ماند که مهره ها را به نظم درمی آورد؛ معنای چهارم که مدّنظر ماست، نظام و نظام سازی به معنای الگوسازی و نهادسازی برای ارائه فلسفه سیاسی انقلاب اسلامی است.

حجت الاسلام مهاجرنیا افزود: ما معتقدیم انقلاب اسلامی بلافاصله بعد از پیروزی توانست کلیات «فلسفه سیاسی» خود را در قالب الگوی «قانون اساسی» با تصویب و رفراندوم مردمی به ثبت برساند.

استاد علوم سیاسی در تبیین اهمیت نظام سازی بعد از پیروزی انقلاب گفت: در فرآیند پنجگانه انقلاب، نظام سازی، دولت سازی، جامعه سازی و تمدن سازی مرحله نظام سازی از همه مراحل مهم تر است چون هیچ انقلابی بدون « نظام سازی» نمی تواند دستادوردهای خود را تثبیت و حفظ کند. در این مرحله است که همه بنیادها، آرمان ها، اصول و ساختارها به مثابه فلسفه سیاسی انقلاب اسلامی نظام سازی و نهادسازی و الگو سازی می شوند. در این نظام سازی ملت ایران موفق شد همه خرده نظام های تربیتی، معرفتی، اخلاقی و نظامات اجتماعی شامل نظام های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، حقوقی و قضایی و دفاعی و نظام خانواده را نهادینه کنند.

وی در ادامه به پیش فرض ها و مبانی نظام سازی اسلامی پرداخت و گفت: پیش فرض قطعی و کلان نظریه انقلاب اسلامی آن است که بدون نظم و نظام و بدون داشتن یک فلسفه سیاسی الهام بخش زندگی، نمی توان در دنیای جدید زندگی کرد؛ انقلاب اسلامی توانست بر اساس این پیش فرض ها، بنیادهای اعتقادی و مشروعیت بخش خود را پایه نظام سازی قرار دهد از همین رو در یک نظام دینی برای سامان دادن به نظم طبیعی و عقلی و قراردادی، نیازمند نظم وحیانی هستیم.

وی عنوان کرد: رهبران انقلاب اسلامی و تئوریسین های آن توانستند با تمسک به محورها و اصول بنیادین هم چون جامعیت دین، کمال اسلام، فطری بودن اسلام و عقلی بودن آن، مشروعیت نظام جدید را مطابق با اراده ملی و خواست همگانی توجیه و تفسیر و تصویب کنند.

حجت الاسلام مهاجرنیا در ادامه این نشست علمی، به ارزیابی نتایج و آثار نظام سازی بعد از انقلاب اسلامی  پرداخت و گفت : نظام سازی دست کم سه نتیجه اساسی دارد، نتیجه اول آن تثبیت و تحکیم است به این صورت در مرحله آغازین انقلاب برای سرنگونی نظام شاهنشاهی و مطالبه نظام اسلامی مردم خواسته های فراوانی داشتند بر اساس یک فلسفه سیاسی دینی شعارهایی همانند عدالت، استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی، را مطرح کردند؛ از همین رو خواسته های مردم در مرحله نظام سازی تثبیت شد و به منزله نقشه راه و الگوی زندگی مؤمنانه در دنیای جدید مطرح گردید.  

وی ادامه داد: دومین آثر نظام سازی نتیجه معرفتی آن است. شناخت عناصر کلیدی نظام سیاسی، معرفت نسبت به نقش تعیین کننده اسلام و پیوستگی و هدفمندی در سامانه نظم اجتماعی برای معنا بخشی به زندگی از جمله نتایج معرفتی است.   

این استاد حوزه علمیه در بیان سومین دستاورد نظام سازی اسلامی گفت: در دنیای مدرن  که الگوها و فلسفه ها تعدد دارند انقلاب اسلامی می تواند برجستگی ها و امتیازات فلسفه سیاسی خود را در رقابت با فلسفه سیاسی لیبرالیسم و فلسفه سیاسی سوسیالیسم به رخ بکشد و مسیر صدور انقلاب و پذیرش ارادی آن را در ملت ها ایجاد بکند.

وی به پیشینه نظام سازی در دو دوره سنت و مدرنیته در ایران پرداخت و گفت:  دوره سنت در ایران عجین با نظام پادشاهی و ارباب و رعیتی و رابطه امر و اطاعت است که در این دوره چیزی به عنوان «حقوق ملت»، « حق تعیین سرنوشت» و حتی « تکلیف تعیین سرنوشت» مطرح نیست و مردم هیچ نقشی در قدرت و نظم اجتماعی ندارند.

این استاد حوزه علمیه در ادامه افزود: هرگونه نقد و اعتراض به قدرت حاکم به مثابه خروج از نظام و تعرض به« ظلّ الله» تلقی می شد و چیزی به عنوان مصالح عمومی مطرح نبود بلکه همه امور بر مدار مصلحت شاهان می چرخید و جامعه فاقد تحرکات سیاسی بود؛ نسخه دینی ای که مردم را واردار به تغییر نظام  کند هم به صورت ملموس وجود نداشت و شرایط آن هم مهیا نبود که در چنین دورانی نظام سازی اصلاً معنا پیدا نمی کند.

وی ادامه داد: عنصر فهم نظام پردازی بعد از عبور ایران از دوره سنت شکل گرفت و اولین بار در مواجهه سنت با دنیای مدرن، جرقه های نظام پردازی در ایران مطرح شد که پیش‌آهنگان این مواجهه علمای دینی بودند؛ در دوره مشروطه علما در مخالفت با نظام سنتی پادشاهی قیام کردند اما به دلیل ناسازگاری های خوانش آنها از دین با مقتضیات جدید و عنصر زمان و مکان نتوانستند در مرحله « نظام سازی» موفق شوند ولی در فرآیند انقلاب اسلامی با قرائت امام خمینی(ره) از اسلام و تقسیم اصول و قوانین و احکام دین به ثوابت و متغیّرات مسیر همواری برای مانور در سطح متغیّرات ایجاد شد و در این سطح سنگر بندی با سازه های اقتضایی و ساختارسازی بر اساس نیازها و اقتضائات جدید پدید آمد.

حجت اسلام مهاجرنیا ره آورد انقلاب اسلامی را آشتی دین با نظام سیاسی دانست و گفت: پذیرش حق تعیین سرنوشت برای مردم، پذیرش  حقوق شهروندی، پذیرش نظم مردم سالارانه، پذیرش پیوستگی حق و تکلیف و بلند کردن علم فلسفه سیاسی اسلام سیاسی در مرحله نظام سازی پس از انقلاب در قانون اساسی تدوین شد.

گفتنی است که این نشست که با موضوع «فرایند تحقق انقلاب اسلامی» به همت دانشگاه طلوع مهر و مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری در قم  به صورت مجازی برگزار شد.