باورهای دینی مرکز سیبل فیلم «آنتیک»

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، در ملل مختلف مولفه‌ها و جزئیات متفاوتی وجود دارند که از آن یک کل منسجم به نام فرهنگ را می‌سازند.

در کشور ما همواره مولفه اسلامی (مذهبی) بودن جز مهمی از فرهنگ ما را تشکیل می‌دهد، تا جایی که ما واژه فرهنگ ایرانی_اسلامی را برای آن به کار می‌بریم. پیش از اسلام هم این فرهنگ با باورهای مذهبی سایر ادیان و آیین‌ها گره خورده بود و اصلا کدام کشور است این مولفه را نداشته باشد؟

در طول زمان و تمام بالا و پایین‌ها مردم ما با عقاید مختلف، این باورها را حفظ کردند و اگرچه ممکن است در برهه‌هایی این ارزش‌ها کمرنگ شده باشند اما بارها نشان داده شده که طاقت تحمل توهین به این باورها را ندارند. چرا که توهین به ارزش‌های اسلامی را توهین به فرهنگِ عامه خود تلقی می‌کنند.

در دومین روز از جشنواره فیلم فجر، فیلم «آنتیک» در سینمای رسانه این جشنواره به نمایش درآمد؛ درحالی‌که مخاطبان منتظر یک کمدی با زوج جذاب پژمان جمشیدی و بیژن بنفشه‌خواه بودند، متاسفانه شاهد یک فیلم سطح پایین و پر از توهین از کارگردانی بودیم که پیش از این فیلم‌های اجتماعی ساخته بود که آن را در گروه ارزشی می‌توان قرار داد.

فیلم روایتگر دو برادر و رفیق است که طی داستانی سر از یک آبادی در می‌آورند و سعی دارند با بازی و سواستفاده از اعتقادات مذهبی مردم از آن‌ها کلاهبرداری کنند. کارگردان سعی کرده با نگاهی طنزآمیز به موضوعاتی مانند خرافات، شیادی و سوءاستفاده از اعتقادات مذهبی بپردازد، اما در این مسیر به جای ارائه نقدی درست، بیشتر به سمت توهین و مسخره‌کردن پیش می‌رود.

اگر از شوخی‌های مبتذل و جنسی فیلم که دنباله‌رو شوخی‌های مد شده در سینمای کمدی ما است، بگذریم، نمی‌توان از کنایه‌ها و جسارت‌های پرشمار «آنتیک» به مسائل ارزشی، مذهبی و اعتقادی آن به راحتی عبور کرد.

فیلم هرچقدر که در پرداخت سینمایی و هنری کم‌توان عمل کرده اما در توهین به مقدسات تمام تلاشش را به کار برده و با بازسازی اغراق‌آمیز و توهین‌آمیز مراسم مذهبی، ساخت امام‌زاده قلابی و تخریب آن، توهین به اماکن مقدس و کنایه‌های مختلف، سعی کرده تا مخاطب را سرگرم کند؛ غافل از این که با همین توهین‌ها تیشه به ریشه فیلم می‌زند و مخاطب به جای یک کمدی سرگرم کننده با فیلمی مواجه می‌شود که در انتهای حتی نمی‌تواند به جمع‌بندی برسد و مجبور است برای پاکیزه کردن خود از اتهامات، به سراغ شعار و بیانیه برود.

البته هادی نائیجی کارگردان اثر در نشست خبری فیلم ادعا دارد که بحث او انتقاد به خرافه است. او بیان کرد: من با همکارانم آگاهانه به مسائلی پرداختیم که اسمش خرافه است نه دین. اگر کسی تأسیس یک امامزاده قلابی را مساوی دین بگیرد او باید پاسخ دهد که چرا چنین جریانی را دینی می‌داند.

نائیجی تاکید کرد: اگر تصور می‌شود که ما در فیلم «آنتیک» به مقدسات توهین کردیم باید از ابتدا تعریف کنیم که امر مقدس چیست.

در پاسخ به این کارگردان باید گفت ما هم معتقدیم که هرگونه خرافه‌پرستی باید نقد شود؛ در فرهنگ کشوری مانند ایران مرز باریکی بین خرافه و باورهای مذهبی وجود دارد و گاه آنقدر در هم‌تنیده است که قابل تشخیص نیست. بنابراین اگر قرار است یک اثری با چنین مضمونی ساخته شود نیازمند ظرافتی است که «آنتیک» خالی از آن است و مخاطب را دچار سوتفاهم می‌کند که باورها و فرهنگش مورد تمسخر قرار گرفته است.

این مشکل بسیاری از فیلمسازان ما است که در زمان نگارش قصه و ساخت فیلم از فرهنگ عامه غافل می‌شوند.

گاه ممکن است یک اثر هنری با عدم تشخیص درست در انتخاب مخاطب خود و هدف، مسیر را وارونه می‌رود؛ نتیجه هم می‌شود این که به جای تیشه زدن به ریشه خرافه‌پرستی، تبر به باور های دینی می‌زنند و باورهای معنوی مردم نشانه گرفته می‌شود. 

احتمالا «آنتیک» در گیشه پرفروش می‌شود و مخاطب هم با آن می‌خندد؛ مانند بسیاری از فیلم‌های کمدی این‌روزها. اما مسئولان فرهنگی مرتبط تاابد مدیون هستند و باید گریه کنند که چنین چیزی را از باورهای مذهبی به مخاطب ارائه کرده و به خورد او داده‌اند.