ضرورت بازخوانی الگوی زن در منظومه فکری رهبر انقلاب

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، حوریه بزرگی عضو گروه ارتباطات مؤسسه شناخت در نشست هم‌اندیشی «طلبه کنشگر و آموزش رسانه‌ای» که به مناسبت پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی به همایش صدسالگی بازتأسیس حوزه علمیه قم و نیز روز جهانی ارتباطات، روز یکشنبه ۲۸ اردیبهشت‌ماه در دانشگاه باقرالعلوم(ع) برگزار شد، با اشاره به دغدغه‌های مهم تبلیغی در حوزه بانوان، تأکید کرد: یکی از خلأهای جدی در عرصه کنونی تبلیغ دینی فقدان تبیین و تحقق الگوی زن کنشگر در میدان تبلیغ است؛ الگویی که باید با اندیشه‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی به‌ویژه پیام ایشان به کنگره بین‌المللی «هزاران زن شهید» هم‌خوانی و هم‌جهتی داشته باشد.

بزرگی با اشاره به محتوای ارزشمند این پیام، افزود: رهبر معظم انقلاب در این پیام از «زنِ مجاهد ایرانی» به‌عنوان الگویی جهانی یاد کرده و او را نه صرفاً یک عنصر تابع و منفعل بلکه انسانی مسئول، دارای رسالت تاریخی، اجتماعی و معنوی معرفی می‌کنند. این تعریف نگاهی کاملاً متفاوت با روایت رسانه‌ای و سرمایه‌داری از زن است که اساساً زن را در چارچوب مصرف‌گرایی، خودنمایی و ساخت برند شخصی تبیین می‌کند.

تضاد دو نگاه: برند شخصی یا الگوی الهی

این پژوهشگر ارتباطات دینی تاکید کرد: در نگاه تمدن مدرن، زن بیشتر از آنکه حامل معنا باشد، حامل تصویر است. رسانه‌ها و فضای مجازی زن را به عنوان ابزاری برای دیده‌شدن، دنبال‌کننده‌سازی و شهرت معرفی می‌کنند و این شهرت را مترادف با اثرگذاری می‌دانند. اما در منظومه فکری رهبر انقلاب اثرگذاری واقعی در گرو «الگوبودن» است نه صرفاً «مشهور بودن».

بزرگی ادامه داد: متأسفانه در برخی از الگوهایی که امروزه به‌ویژه در میان زنان فعال اجتماعی مطرح می‌شود ویژگی‌های مردانه‌ای برجسته شده است؛ در حالی‌که در نگاه دینی زن با ویژگی‌هایی چون صبر، عاطفه، تربیت‌پذیری و عمق عرفانی شناخته می‌شود و این ویژگی‌ها نه‌تنها ضعف نیست بلکه مزیت رقابتی زن در عرصه تبلیغ دینی است.

وی افزود: رهبر معظم انقلاب در تبیین جایگاه زن، سه ساحت مهم را توأمان در نظر می‌گیرند: فردی، خانوادگی و اجتماعی. در ساحت فردی زن باید استعدادهای الهی و فطری خود را بشناسد و آن‌ها را شکوفا سازد. خانواده بستر اصلی شکوفایی این استعدادهاست نه قفسی برای محدودسازی آن‌ها. و در بُعد اجتماعی زن نه در حاشیه بلکه در متن تحولات باید حضور داشته باشد اما این حضور نه با تقلید از مرد بلکه با هویت زنانه و از موضع ولایت اجتماعی است.

بزرگی تصریح کرد: اصطلاح «ولایت اجتماعی» که توسط رهبر معظم انقلاب برای نقش اجتماعی زن به‌کار رفته ناظر به مسئولیت‌پذیری و توان مدیریت اجتماعی است. این مفهوم دقیقاً در مقابل نگاه سکولار به زن قرار می‌گیرد که یا زن را در عرصه اجتماعی به ابزاری برای منافع اقتصادی تبدیل می‌کند یا او را صرفاً به خانه محدود می‌سازد.

عضو مؤسسه شناخت با طرح این پرسش که «آیا تبلیغ صرفاً انتقال پیام است؟»، گفت: باید میان تبلیغ به‌مثابه ابلاغ سطحی پیام و تبلیغ به‌مثابه کنش ارتباطی تفاوت قائل شد. در رویکرد پدیدارشناسانه مبلّغ می‌کوشد تا مخاطب نه فقط پیام را بشنود، بلکه آن را بفهمد، لمس کند و درونی سازد؛ حتی اگر آن را نپذیرد باید احساس کند که در برابر حقیقتی قرار گرفته است.

وی با تأکید بر ظرفیت ویژه زنان در این نوع از تبلیغ، افزود: زنان به‌دلیل ویژگی‌های ارتباطی خاص خود ـ از جمله حس همدلی، شنیدن عاطفی، و صبر در تعامل ـ می‌توانند در تبلیغ پدیدارشناسانه، بسیار موفق‌تر از مردان ظاهر شوند. این ویژگی‌ها در فرآیند شناخت مخاطب، گفتگو و اصلاح نرم رفتار بسیار کلیدی است.

شرایط بحرانی؛ فرصتی برای کنشگری فعال بانوان

بزرگی با اشاره به تجربیات موفق بانوان طلبه در بحران‌هایی چون کرونا، خاطرنشان کرد: در دوره شیوع ویروس کرونا، طلبه‌های خواهر با حضور در مراکز درمانی و گروه‌های جهادی فرصت تبلیغی بی‌نظیری را تجربه کردند. در این فضاها فرصت گفتگو، تسکین، امیدبخشی و تبیین معارف دینی به‌شکل پدیدارشناسانه فراهم شد و تجربه‌ای موفق از کنشگری فعال بانوان در بستر اجتماعی بحران‌آلود رقم خورد.

عضو مؤسسه شناخت با اشاره به موج‌های فرهنگی رقیب در فضای اجتماعی و رسانه‌ای کشور، بیان کرد: امروز با پدیده‌هایی چون مدیتیشن، شکرگزاری به سبک سکولار، روانشناسی موفقیت بدون پیوند با توحید و آموزش‌های شبه‌معنوی مواجهیم؛ مفاهیمی که حتی در میان اقشار مذهبی نیز نفوذ کرده‌اند. اگر بانوان مبلغ در این میدان‌ها غیرفعال باشند میدان به‌راحتی در اختیار گفتمان رقیب قرار خواهد گرفت.

وی تأکید کرد: باید حضور مبلّغین ـ و به‌طور خاص، مبلغات ـ در این حوزه‌ها هدفمند تجهیز‌شده و برنامه‌محور باشد. برای این منظور نیاز به بازمهندسی دوره‌های آموزشی، تدوین نقشه جامع کنشگری بانوان در میدان تبلیغ، و حمایت رسانه‌ای و نهادی از این حرکت است.

بزرگی اظهار داشت: تحقق الگوی زن مبلغِ مؤثر نه با شعار بلکه با فهم عمیق اندیشه‌های رهبر معظم انقلاب، تمرین عملی مهارت‌های ارتباطی و ورود به میدان واقعی نیازهای اجتماعی ممکن خواهد شد.