بازخوانی مشروطه از منظر رهبر انقلاب / هشدار نسبت به تحریف تاریخی مشروطه

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، حجتالاسلام سهراب مقدمی شهیدانی استاد حوزه و دانشگاه در نشست تبیین اندیشه رهبر معظم انقلاب(مد ظله العالی) با عنوان «نهضت مشروطه؛ درسها و عبرتها» که یکشنبه ۱۲ مرداد به صورت مجازی برگزار شد در سالگرد شهادت شیخ فضل الله نوری (ره) به صورت مجازی برگزار شد، با اشاره به بیانات رهبر معظم انقلاب در یکصدمین سالگرد نهضت مشروطه، بر ضرورت تاریخنگاری دقیق و مستند این رخداد تأکید کرد و گفت: رهبر انقلاب در آن سخنرانی تصریح فرمودند که منابع موجود درباره مشروطه از اعتبار کافی برخوردار نیست و همچنان جای یک تاریخ جامع و قابل اعتماد از این نهضت خالی است.
وی با اشاره به گذشت ۱۹ سال از آن مطالبه مهم، اظهار داشت: معمولاً در بزرگداشتهای صدمین یا هزارمین سال یک واقعه، انتظار میرود که تمام پژوهشهای علمی و اسناد مرتبط گردآوری و عرضه شود، اما تأکید مجدد رهبر انقلاب در سال ۱۳۸۵ بر نیاز به تدوین تاریخ مشروطه نشان میدهد که حتی تا آن زمان نیز کار جدی در این زمینه صورت نگرفته بود و متأسفانه هنوز هم این خلأ علمی و پژوهشی به قوت خود باقی است.
راهبرد استعماری در جنگ شناختی
حجتالاسلام مقدمی شهیدانی با بیان اینکه تاریخ اگر بخواهد منبع عبرت و هدایت باشد، باید تحلیلپذیر و مستند باشد، خاطرنشان کرد: یکی از راهبردهای سلطه بیگانگان، تحریف حافظه تاریخی ملتهاست. تاریخنگاری تحریفشده یکی از گلوگاههای جنگ نرم و تهاجم شناختی دشمنان است که اگر به موقع اصلاح نشود، میتواند مسیر هویتسازی ملت را منحرف کند.
وی با اشاره به محورهای تحلیلی نهضت مشروطه در بیانات رهبری، نخستین مسئله را تبیین درست نقطه آغاز این نهضت دانست و گفت: رهبری در آن سخنرانی با صراحت بیان کردند که جریانهای روشنفکری آن زمان، هرچند فعال بودند، اما توانایی و نفوذی برای به میدان آوردن مردم نداشتند. پرچمداری مشروطه با روحانیت بود و این واقعیتی است که در بسیاری از روایتهای رسمی نادیده گرفته میشود.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: نکته دوم که باید با دقت مورد توجه قرار گیرد، ماهیت دینی مشروطه در آغاز آن بود. این نهضت با هدف عدالتخواهی و تأسیس نهادهایی برای تحقق عدالت اجتماعی کلید خورد. در واقع، عدالتخانهای که خواست اصلی مردم و علما بود، ساختاری در دل حکومت قاجار برای اعمال عدالت دینی بود. اما متأسفانه با دخالت قدرتهای خارجی بهویژه انگلیس و نفوذ شبکههای مخفی وابسته به آن، مسیر نهضت منحرف شد و مشروطه دینی به مشروطهای سکولار و صرفاً سیاسی بدل گردید.
وی در ادامه افزود: بسیاری از تحلیلهایی که امروز درباره مشروطه ارائه میشود، تحت تأثیر همان روایتسازیهای استعماری است که توسط مورخان وابسته به دربار یا غربگرایان نسل اول تدوین شدهاند. در حالی که باید به دنبال بازخوانی اصیل از خط سیر حقیقی وقایع باشیم؛ بازخوانیای که نقش محوری روحانیت و نیز انحرافهای تدریجی و هدایتشده را نشان دهد.
جریان دینی یا سکولاریسم فراماسونری
حجتالاسلام مقدمی شهیدانی با تفکیک دو جریان اصلی در نهضت مشروطه، گفت: از یکسو علمایی مانند شهید شیخ فضلالله نوری حضور داشتند که به دنبال اصلاح ساختار سیاسی موجود از درون بودند. این علما معتقد بودند که در شرایط آن زمان، امکان براندازی کامل سلطنت قاجار وجود ندارد، اما میتوان با ابزار فقاهت، عدالتخواهی و نظارت دینی، نظام سیاسی را متحول کرد. از سوی دیگر، جریانهایی نیز بودند که تحت تأثیر غرب و آموزههای فراماسونری، به دنبال سکولار کردن نهضت و حذف دین از صحنه سیاست بودند.
وی در ادامه با اشاره به پیشینه تاریخی این جریانهای غربزده، اظهار داشت: این جریانها ریشه در دوران صفویه دارند و همان زمان امتیازاتی نظیر کاپیتولاسیون را برای بیگانگان به رسمیت شناختند. این جریان بعدها با شکلگیری هستههای روشنفکری وابسته و آموزشدیده در غرب، در قالب انجمنهایی مانند «باغ سلیمانخان میکده» ظاهر شدند که هدف اصلیشان نفوذ در بیوت مراجع و انحراف نهضت از مسیر اصلی بود.
استاد حوزه علمیه با تأکید بر اینکه حذف شیخ فضلالله نوری، نتیجه نهایی همین نفوذ خزنده بود، گفت: اعضای این انجمنها در ظاهر از روحانیت تبعیت میکردند، اما در عمل با سنگر گرفتن پشت چهرههای شناختهشده حوزه، اهداف استعماری خود را دنبال میکردند و در نهایت با فتنهگری، زمینه اعدام آن عالم بصیر را فراهم ساختند.
وی در ادامه به مسئله اختلافنظر در میان علمای دین اشاره کرد و گفت: البته اختلاف فقهی و حتی سیاسی در میان علما امری طبیعی است، اما آنچه غیرطبیعی و خطرناک است، تبدیل این اختلافات به فتنه و بهرهبرداری دشمنان از آن است. بخش مهمی از اختلافها به تفاوت در موضوعشناسی و بصیرت سیاسی بازمیگردد.
بصیرت پیشدستانه شیخ فضلالله در برابر نفوذ رضاخان و سیاست انگلیس
حجتالاسلام مقدمی شهیدانی با یادآوری بینش سیاسی عمیق شهید شیخ فضلالله نوری، گفت: ایشان تنها یک سال پس از تصویب قانون مشروطه در سال ۱۲۸۶ شمسی، به عمق انحراف در این جریان پی برد و نقش مخرب استعمار، بهویژه سیاستهای انگلیس و صعود چهرههایی مانند رضاخان را بهدرستی تحلیل کرد. در حالی که برخی دیگر از بزرگان مانند مرحوم آیتالله نائینی، بیست سال بعد و در سال ۱۳۰۶، بهدنبال چارهاندیشی برای مقابله با رضاخان بودند و در این زمینه با آیتالله بروجردی به مشورت پرداختند.
وی افزود: آیتالله بروجردی نیز در بازگشت به ایران، در قصرشیرین بازداشت و به مدت صد روز زندانی شد؛ اتفاقی که نشاندهنده شدت تقابل دستگاه رضاخانی با مرجعیت مستقل شیعه است.
این استاد حوزه و دانشگاه در پایان با اشاره به موضعگیریهای هوشمندانه حضرت امام خمینی(ره) در قبال تحریفهای تاریخی و جریانهای نفوذی گفت: امام(ره) تحولات مشروطه را به دقت مطالعه کرده بودند و از انحرافات آن نهضت کاملاً آگاه بودند. ایشان بهویژه از منابعی مانند تاریخ مشروطه کسروی و دیگر آثار تحلیلی بهره گرفته بودند و اجازه نمیدادند که انقلاب اسلامی همان سرنوشت را پیدا کند.
وی خاطرنشان کرد: یکی از نگرانیهای اصلی امام(ره) آن بود که پس از پیروزی انقلاب، مردم به خانهها برگردند و میدان را به عناصر غربزده بسپارند؛ همانگونه که پس از مشروطه چنین شد. ایشان تأکید داشتند که رهبری انقلاب باید در دست مرجعیت بماند و با قاطعیت، مانع از تسلط جریانهای سکولار و وابسته شدند.
مقدمی شهیدانی در پایان گفت: ما امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند بازخوانی دقیق، عالمانه و مستند از نهضت مشروطه هستیم تا بتوانیم از تکرار انحرافات تاریخی جلوگیری کنیم و در مسیر تداوم خط اصیل اسلام سیاسی حرکت نماییم.