لغزشهای مدیریتی ناشی از خشم

به گزارش سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، خشم، لحظه لغزش عقل و از دست رفتن اختیار است. بسیاری از تصمیمهای نادرست مدیران، غیر از جهل و ضعف تخصص، از واکنشهای عاطفی و شخصی سرچشمه میگیرد.
در مکتب ولایت امیرالمؤمنين عليه السلام ، مدیریت از درون آغاز میشود؛ زیرا کسی که خویشتن را نتواند مهار کند، نمیتواند ماموریت مدیریتی ومسئولیت خود را به خوبی انجام دهد. از حکمتهای ژرف امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب علیهالسلام در نامهی ۵۳ نهجالبلاغه، فرازی است که به ریشهی بسیاری از خطاهای مدیریتی ناشی از خشم میپردازد:
«امْلِکْ حَمِيَّةَ أَنْفِکَ، وَسَوْرَةَ حَدِّکَ، وَسَطْوَةَ يَدِکَ وَغَرْبَ لِسَانِکَ؛ وَاحْتَرِسْ مِنْ کُلِّ ذَلِکَ بِکَفِّ الْبَادِرَةِ وَتَأْخِيرِ السَّطْوَةِ، حَتَّى يَسْکُنَ غَضَبُکَ فَتَمْلِکَ الاِخْتِيَارَ؛ وَلَنْ تَحْکُمَ ذَلِکَ مِنْ نَفْسِکَ حَتَّى تُکْثِرَ هُمُومَکَ بِذِکْرِ الْمَعَادِ إِلَى رَبِّکَ.»
خشم؛ آغاز لغزشهای مدیریتی
خشم، لحظه لغزش عقل و از دست رفتن اختیار است. بسیاری از تصمیمهای نادرست مدیران، غیر از جهل و ضعف تخصص ، از واکنشهای عاطفی و شخصی سرچشمه میگیرد. در همان لحظهی خشم، عقل کنار میرود و هوا جایگزین میشود.
حضرت امیر مومنان (ع) هشدار میدهند که در چنین لحظهای، مدیریت از مدار عدالت خارج میشود.
چهار سرچشمهی خطا ناشی ازخشم از نگاه امیرالمؤمنین علیهالسلام
۱. حمیّة النفس — غرور، غیرت نابجا و تعصب شخصی که تصمیم را از مسیر حق منحرف میسازد.
۲. سورة الحدّ — فوران عصبانیت که عقل را میرباید و قدرت تصمیمگیری را از بین میبرد.
۳. سطوة الید — بهکارگیری قدرت، زور یا مجازات در لحظهی خشم.
۴. غرب اللسان — تندی در گفتار، تحقیر دیگران و گفتن سخن نابجا.
این چهار عامل، در حقیقت چهار مرز خطر درونی در مدیریتاند؛ جایی که قدرت بدون مهار درونی، به فساد اخلاقی، سیاسی یا اداری منتهی میشود.
نسخهی درمان: تأخیر و تأمل در تصمیم گیری به هنگام عصابنیت :
امیرالمؤمنین علیهالسلام در ادامه میفرمایند:
«وَاحْتَرِسْ مِنْ کُلِّ ذَلِکَ بِکَفِّ الْبَادِرَةِ وَتَأْخِيرِ السَّطْوَةِ.»
راه درمان، «درنگ آگاهانه» است.
تأخیر در واکنش، فرصتی است برای بازگشت عقل به جایگاه تصمیم.
مدیری که در بحرانها تصمیم فوری و احساسی میگیرد، به جای درمان، درد میآفریند. اما مدیری که هنگام خشم ؛ لحظهای تأمل میکند، در حقیقت عقل را بر احساس حاکم میسازد.
یاد معاد؛ ریشهی آرامش مدیریتی:
در پایان این فراز، امام علی علیهالسلام راز خویشتنداری را آشکار میفرمایند:
«وَلَنْ تَحْکُمَ ذَلِکَ مِنْ نَفْسِکَ حَتَّى تُکْثِرَ هُمُومَکَ بِذِکْرِ الْمَعَادِ.»
یاد قیامت، یاد حضور در محضر خدا و حساب اعمال است.
مدیری که همواره در محاسبهی الهی؛ خدا را میبیند، نمیتواند در لحظهی خشم به بندگان خدا ستم کند.
یاد معاد، عقل را بیدار، قدرت را مهذب، و مدیریت را الهی میسازد.
در منطق نهجالبلاغه، بزرگترین پیروزی مدیر آن است که پیش از پیروزی بر دیگران، بر نفس خود غالب گردد.
وَ قَالَ امیرالمؤمنين عليه السلام : بِئْسَ الزَّادُ إِلَى الْمَعَادِ، الْعُدْوَانُ عَلَى الْعِبَادِ. «بدترين توشه براى آخرت ستم بر بندگان (خدا) است»
لغزش مدیریتی ناشی از خشم از نگاه رهبری معظم انقلاب اسلامی
امام خامنهای مدّظلهالعالی در تفسیر این حقیقت میفرمایند:
«خشمگین شدن اختیاری نیست؛ چون غضب عقل را تحت تأثیر قرار میدهد. انسان وقتی عصبانی شد، بسیاری از راههای فهم و بصیرت به روی او بسته میشود؛ مثل آدم مست است.»
(۱۰/۳/۱۳۸۳)
و در بیانی دیگر میفرمایند:
«ما هرجا مدیریّت انقلابیِ فعّال و پُرتحرّک داشتیم، کار پیش رفته است؛ و هرجا مدیریّتهای ضعیف، بیحال، و غیرانقلابی داشتیم، کارها یا متوقف مانده یا منحرف شده است.»
(۱/۱/۱۳۹۶)
مدیریت انقلابی یعنی مدیریتی برخاسته از خودمدیریتی؛ یعنی مهار خشم، مهار هوا، و مهار قدرت. بنابراین، «خودمدیریتی» جوهرهی عدالت، عقلانیت و مدیریت کارامد است.
مدیر توانا ، پیش از هر تصمیم، نخست خویشتن را مدیریت میکند.
الَّذِينَ يُنْفِقُونَ فِي السَّرَّاءِ وَالضَّرَّاءِ وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ (١٣٤)وَالَّذِينَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَمَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ وَلَمْ يُصِرُّوا عَلَى مَا فَعَلُوا وَهُمْ يَعْلَمُونَ (سوره ال عمران ١٣٥)
۲۴/ ۷/ ۱۴۰۴