تعلیق فصل جدید «زندگی پس از زندگی» در رمضان ۱۴۰۵

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، عباس موزون، کارگردان و پژوهشگر برنامه «زندگی پس از زندگی»، همایش بین‌المللی تحلیل های اخلاقی سقط جنین که در سالن غدیر دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد با اشاره به «تحلیل نقش جنین در گزارش‌های جهانی NDE: تأثیرات، تأثرات و نتایج» اظهار داشت: متاسفانه فصل جدید برنامه «زندگی پس از زندگی» در ماه رمضان امسال (۱۴۰۵) ساخته نخواهد شد.

وی دلیل اصلی این تعلیق را فعالیت‌های غیرتخصصی و انتشار روایت‌های جذاب اما غیرعلمی توسط افراد فاقد صلاحیت در فضای مجازی دانست که حقیقت حوزه NDE (تجربه‌های نزدیک به مرگ) را تهدید می‌کند.

موزون همچنین بر ضرورت گذار پژوهش‌های داخلی از رویکرد پس‌نگر به پیش‌نگر تأکید کرد تا به دقت علمی در این حوزه دست یابیم.

وی تشریح کرد: بسیاری از افراد، بدون داشتن صلاحیت تخصصی لازم یا انجام فرآیند راستی‌آزمایی، به بازنشر و تأیید گفت‌وگوهایی می‌پردازند که مدعیان تجربه‌های نزدیک به مرگ داشته‌اند. این افراد، اغلب به دلیل جذابیت کاذب این روایت‌ها، آن‌ها را بدون هیچ‌گونه فیلتر علمی یا اخلاقی منتشر می‌کنند و مخاطبان را به سمت تفسیرهای غیرمستند سوق می‌دهند.

کارگردان و پژوهشگر برنامه «زندگی پس از زندگی» این جریان را «جدی‌ترین و خطرناک‌ترین تهدید برای حقیقت علمی این حوزه» خواند و با لحنی صریح اظهار داشت: «کذبیاتِ لذیذ برای این افراد بهتر از مستندات علمی است و همین امر آنان را به خطرناک‌ترین دشمنان من و برنامه تبدیل کرده است؛ زیرا هدف برنامه، تبیین حقیقت است، نه ترویج حکایات شیرین‌شده.» 

موزون تأکید کرد: برنامه «زندگی پس از زندگی» همواره متعهد به روش‌شناسی دقیق بوده و تلاش کرده تا از طریق مصاحبه با افرادی که دارای مستندات پزشکی قابل اتکا هستند، مرز میان تجربه فردی و واقعیت علمی را مشخص کند. زمانی که روایت‌های سست و غیرمستند جایگزین تحقیقات دقیق شوند، اساس علمی برنامه زیر سوال می‌رود و پروژه تحقیقاتی چندین ساله ما دچار خدشه می‌شود.

وی اضافه کرد: جامعه علمی نیازمند ارائه شواهد عینی و قابل تکرار است، نه صرفاً داستان‌های احساسی که مخاطب را به سمتی سوق می‌دهد که از پرسشگری علمی دست بردارد و صرفاً به دنبال لذت شنیدن یک حکایت باشد. این امر، به ویژه در حوزه‌ای که با تعاریف متافیزیکی و بیولوژیکی حیات درگیر است، بسیار حساس است.

موزون در ادامه، به ریشه‌های تاریخی مطالعات NDE اشاره کرد و آن را به تحقیقات حدود ۵۰ سال پیش «ریموند مودی»، فیلسوف آمریکایی، مرتبط دانست و گفت: مودی در دهه ۱۹۷۰ با نگارش کتاب Life After Life برای اولین بار این پدیده را به صورت نظام‌مند وارد ادبیات پژوهشی جهان کرد. پرسش بنیادین مودی که چگونه ممکن است دو ذهن بی‌ارتباط، تجربه‌ای کاملاً یکسان را گزارش کنند، نقطه عطفی در این حوزه ایجاد کرد.

کارگردان و پژوهشگر برنامه «زندگی پس از زندگی» بیان داشت: برنامه «زندگی پس از زندگی» همواره سعی کرده که مستند باشد و از طریق تطبیق روایت‌ها با داده‌های فیزیولوژیک (مانند سطح اکسیژن خون، داروهای مصرفی و فعالیت الکتریکی مغز در لحظه گزارش)، صحت ادعاها را محک بزند؛ اما چالش بزرگ، وجود محتوایی است که فاقد شواهد کافی و مستندات قابل ارجاع است.

وی اعلام کرد: شخصاً در حال مطالعه دقیق کتاب‌های مودی و آخرین متدهای تحقیق در مؤسسات بین‌المللی است تا اصول روش‌شناختی غرب را در قالب مطالعات ایرانیان به کار گیرد. هدف من بازنگری در رویکرد پژوهشی است تا از این طریق، پژوهش‌های داخلی را از حالت صرفاً روایی خارج کنم و آن‌ها را در قالب یک چارچوب کمی مورد سنجش قرار دهم.

موزون افزود: برای دستیابی به دقت علمی، باید داده‌های حاصل از NDE را با داده‌های بیولوژیکی همزمان جمع‌آوری کنیم. اگر بتوانیم یک معادله آماری برای این پدیده‌ها تعریف کنیم، شاید بتوانیم به یک مدل مفهومی نزدیک‌تر شویم. برای مثال، تلاش برای مدل‌سازی احتمال وقوع یک تجربه خاص (E) با توجه به وضعیت پزشکی فرد (P)، می‌تواند به صورت زیر نمایش داده شود

کارگردان و پژوهشگر برنامه «زندگی پس از زندگی» بیان داشت: فقدان داده‌های P در بسیاری از روایت‌های منتشر شده، استناد به E را صرفاً در حد یک گزارش ذهنی باقی می‌گذارد و این همان چیزی است که باید از آن فاصله گرفت.

وی ابراز کرد: یکی از مهم‌ترین محورهای نقد موزون، ضعف ساختاری پژوهش‌های داخلی در حوزه NDE بود.

کارگردان و پژوهشگر برنامه «زندگی پس از زندگی» این ضعف را در «پس‌نگر» بودن روش‌ها خلاصه کرد؛ به این معنا که تحقیقات صرفاً پس از وقوع رویداد (مثلاً پس از بهوش آمدن بیمار یا پس از انجام احیای قلبی-ریوی) انجام می‌شود. در این حالت، خاطرات فرد ممکن است تحت تأثیر عوامل پس از ریکاوری، مانند مصرف داروها یا دریافت اطلاعات جدید، تغییر کند.

وی در تبیین این تفاوت بیان داشت: «پژوهش‌های علمی نیازمند شروع پیش‌نگر هستند. این یعنی ما باید پیش از وقوع رویداد، شاهدان بالقوه را شناسایی و پروتکل‌های لازم را آماده کنیم.» منظور از شاهدان بالقوه، بیماران در معرض خطر بالای ایست قلبی یا حوادث شدید است که احتمال وقوع NDE در آن‌ها وجود دارد.

موزون تأکید کرد: اگر تجهیزات بیمارستانی و تیم‌های تخصصی ما برای ثبت دقیق و لحظه‌ای وقایع فیزیولوژیک همراه با ثبت روایی تجربه‌های فرد آماده نباشد، ما همواره شاهد فقدان مستندات قوی خواهیم بود. این نیازمند همکاری تنگاتنگ با بخش‌های مراقبت‌های ویژه (ICU) و اتاق‌های عمل است که در آن‌ها متغیرهایی مانند نوار مغزی (EEG)، جریان خون مغزی و سطح کورتیزول در لحظه وقوع تجربه قابل اندازه‌گیری باشند.

وی اظهار داشت: در گذشته، فوت‌ها اغلب ناگهانی و در اثر خونریزی‌های شدید رخ می‌داد، اما امروزه به لطف تکنولوژی‌های بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) و دستگاه‌های نگه‌دارنده حیات، مرحله میانی مرگ طولانی‌تر شده است. این طولانی شدن دوره، فرصت بیشتری برای تجربه بازگشت از مرز زندگی و مرگ فراهم آورده و به همین دلیل، مشاهده این تجارب افزایش یافته است.

کارگردان و پژوهشگر برنامه «زندگی پس از زندگی» افزود: مطالعه دقیق تفاوت بین NDE در افراد CPR شده موفق و افراد کاندیدای مرگ قطعی، کلید درک مکانیسم‌های بیولوژیکی این پدیده‌هاست.

موزون در بخشی از سخنرانی که با استقبال متخصصان حوزه زنان مواجه شد، به ابعاد فلسفی و معنوی جنین پرداخت که از زوایای مورد علاقه او در این نشست بود.

وی بر اساس آموزه‌های دینی تأکید کرد: انسان پیش از تولد در «عالم روح» و «عالم ذر» وجود داشته و هر جنینی از پیش صاحب شعور است. این دیدگاه، با برخی تفسیرهای فلسفی-کلامی در حوزه اسلام همخوانی دارد که بر اصالت روح پیش از تجسد تأکید می‌کنند.

کارگردان و پژوهشگر برنامه «زندگی پس از زندگی» با استناد به تجارب جهانی به این جمع‌بندی رسید که «انسان برای آمدن به جهان اختیار و انتخاب دارد» و والدین صرفاً نقش تسهیل‌کننده یا مانع در این فرآیند را دارند. در این زمینه، او مسئله سقط جنین را یک موضوع ثانوی دانست، اما مسیر حرکت انسان از عوالم پیشین تا ورود به عالم ماده را سیر ناگزیر خلقت توصیف کرد که در نهایت بر اساس اصل «إنا لله و إنا إلیه راجعون»، انسان از یک پلی مشترک میان دو عالم عبور می‌کند. این دیدگاه، چارچوبی را برای گفتگو با متخصصان پزشکی فراهم می‌آورد که اساساً با مرگ و حیات درگیر هستند.

موزون تأکید کرد: درک جنین به عنوان یک موجود آگاه، می‌تواند نگرش پزشکان به حفظ جان و مراحل رشد جنینی را عمیق‌تر سازد، زیرا این سیر خلقت یک فرآیند صرفاً فیزیکی نیست، بلکه بازگشتی به موطن اصلی روح محسوب می‌شود.

کارگردان و پژوهشگر برنامه «زندگی پس از زندگی» در پایان ابراز امیدواری کرد: با فراهم شدن زیرساخت‌های لازم برای پژوهش‌های پیش‌نگر و پرهیز از انتشار روایت‌های غیرمستند در فضای مجازی، بتواند با کیفیت علمی بالاتری فصل‌های بعدی برنامه را تولید و حقیقت حوزه NDE را به جامعه عرضه کند. تعلیق فصل جدید در رمضان ۱۴۰۵، فرصتی برای بازسازی روش‌شناختی تیم تحقیقاتی خواهد بود.

گفتنی است این نشست به عنوان نوزدهمین پیش‌نشست علمی همایش بین‌المللی «تحلیل‌های اخلاقی حامیان جنین» برگزار شد و نشان‌دهنده تلاشی برای ایجاد پلی میان دانش فقهی، پژوهش‌های تجربی و چالش‌های پزشکی نوین در قبال مفاهیمی چون حیات جنینی و تجارب پس از مرگ است.

همچنین این همایش که با همکاری پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم) و دانشگاه علوم پزشکی استان قم برگزار شد، جمعی از پزشکان زنان و زایمان و کارشناسان مامایی حضور داشتند.

این نشست که با هدف بررسی ابعاد علمی و اخلاقی تجارب نزدیک به مرگ در ارتباط با مراحل حیات جنینی برگزار شده بود، از ساعت ۹ صبح آغاز و پس از برگزاری پنل‌های تخصصی، در ساعت ۱۸ به پایان رسید.