آیت‌الله خاتمی:
پرداختن به قرآن مکتب اهل‌بیت را جهانی می‌کند
خبرگزاری رسا ـ امام جمعه موقت تهران گفت: باید به مباحث قرآنی تشیع خوب پرداخته شود، هرچه این مباحث گسترش بیابد،سرمایه مکتب اهل‌بیت(ع) افزایش می‌یابد، اگر بتوانیم با زبان بین‌المللی قرآن سخن بگوییم می‌توان مکتب اهل‌بیت(ع) را تبلیغ کنیم.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت‌الله سیداحمد خاتمی، امام جمعه موقت تهران سه‌شنبه شب در اولین نشست علمی با عنوان «نقش علم اصول جهت بهره‌گیری از قرآن کریم در علم فقه» که در مرکز آموزش تخصصی تفسیر و علوم قرآن برگزار شد، گفت: همه رشته‌های تخصصی که در حوزه است رشته‌های مورد نیاز است، اما افضل این رشته‌ها رشته تخصصی قرآن است، به دلیل این‌که موضوع این رشته تخصصی از دیگر موضوعات افضل است.
وی افزود: با تخصص در قرآن، تخصص‌های دیگر همچون تخصص در کلام و حدیث به دست می‌آید زیرا نمی‌تواند کسی در قرآن وارد شود بدون این‌که تخصص‌هایی همچون کلام را به دست بیاورد.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به این‌که از یکی از بزرگان نقل شده است که انسان می‌تواند یک دوره اصول را بخواند بدون آن که قرآن را یک دور بخواند، ادامه داد: این مطلب در هیچ زمانی به خصوص در زمان امروزی واقعیت خارجی نیافته است.
قرآن راهبرد کلی را تعیین می‌کند
وی خاطرنشان کرد: غربتی از قرآن در آغاز پیروزی انقلاب و قبل از آن احساس می‌شد، قرآن در حوزه جایگاه بایسته‌اش را نداشت، اما وضع تغییر کرده و درس‌های تفسیری فراوان و پژوهش‌های تفسیری گسترده در حوزه علمیه به وجود آمده است.
آیت‌الله خاتمی با اشاره به این‌که رشته تفسیر قرآن فارغ التحصیلانی داشته است، اظهار داشت: علمای بسیاری در عرصه تفسیر حرف برای گفتن دارند و قدری از غربت قرآن کاسته شده است، گرچه به نقطه مطلوبی که حق قرآن است، نرسیده‌ایم.
وی با بیان این‌که علم اصول منطق فقه است، اظهار داشت: فلسفه منطق‌اش درس منطق است و کسی که درس منطق را نخواند و قضایا و اشکال اربع و شرایط اشکال اربعه را نشناسد در فلسفه نمی‌تواند ورود پیدا کند.
نماینده مجلس خبرگان رهبری اظهار داشت: فقه ما مبتنی بر کتاب، سنت، عقل و اجماع است و با توجه به رابطه علم اصول و فقه،اصول هم از این مبانی بیگانه نیست، اصول هم مبتنی بر قرآن، سنت، عقل و در برخی از موارد نیز اجماع مدخلیت دارد، لکن وظیفه علم اصول تنقیح مبانی فقهی در بخش الفاظ، حجج و اصول عملیه است.
وی ابراز داشت: قرآن در همه عرصه‌ها بیان دارد،«ما فرطنا فی الکتاب من شیء» کتابی که تبیان برای هر چیزی است نمی‌تواند در علوم مورد نیاز تبیان نباشد، از علوم مورد نیاز علم اصول است.
آیت‌الله خاتمی اضافه کرد: معنای «تبیانا لکل شیء» این نیست که جزییات مسائل را از قرآن بگیریم، بلکه به این معنا است که راهبرد کلی و استراتژی را قرآن تعیین می‌کند، قرآن قانون اساسی است و قانون اساسی به بیان ریزه‌کاری‌ها نمی‌پردازد.
قرآن کریم کتاب هدایت است
وی افزود: قرآن قانون اساسی است و کلیات را بیان می‌کند و از این کلیات باید جزییات را دریافت.
امام جمعه موقت تهران با اشاره به این‌که موضوع قرآن کریم، هدایت است، افزود: قرآن بیان برای هر چیزی است در چارچوب هدایتی بشر، آنچه که برای هدایت بشر لازم است خداوند از بیان آن فروگذار نکرده است.
وی خاطرنشان کرد: مانند این‌که آیا نظام اسلامی رزمنده و ارتش لازم دارد در قرآن نیامده است، قرآن یک حکم کلی دارد: «و أعدوا لهم ما استطعتم من رباط الخیل»، این یک راهبرد است که نظام دینی نمی‌تواند نظام لشکر و نیرو باشد.
آیت‌الله خاتمی ادامه داد: باید به آن اندازه که دشمنان طمع نکنند نیرو داشته باشیم، اما این‌که این نیرو چه ویژگی‌هایی داشته باشد یا آموزش‌هایش چگونه باشد یا از چه سلاح‌هایی استفاده کند کار قرآن نیست.
وی ابراز داشت: در عرصه استقلال جامعه اسلامی قرآن «لن یجعل الله للکافرین علی المؤمنین سبیلا» را بیان می‌کند، اما رابطه با دیگر کشورها و نحوه رابطه موضوع قرآنی نیست.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه بیان کرد: باید سراغ قرآن رفت و آن را استنطاق کرد، باید در قرآن کند و کاو داشته باشیم، سؤال ایجاد کرد و از قرآن جواب گرفت.
آیات فراوانی را می‌توان در علم اصول استفاده کرد
وی با بیان این‌که بزرگان فقهی، اصولی و فیلسوفان و محدثان ما بزرگ‌ترین جایگاه را برای قرآن قائل بودند، خاطرنشان کرد: مرحوم مجلسی اولین بنیان‌گذار تفسیر موضوعی شیعه در قرن 11 بودند و پیش از ایشان هیچ‌کس وارد این مبحث نشد، در هر موضوعی که علامه مجلسی وارد می‌شود ابتدا سراغ آیات می‌رود گرچه که تفسیرش در حد تفسیر بیضاوی و مختصر است.
آیت‌الله خاتمی ابراز داشت: محدث بزرگی مانند علامه مجلسی از قرآن غافل نیست و قرآن سرلوحه کتاب حدیثی وی است، بزرگان فلسفه مانند مرحوم ملاصدرا هر جا که توانسته از قرآن کمک بگیرد به سراغ قرآن آمده است، که در این کار دچار گاه اشتباه شده است مانند این‌که ملاصدرا حکمت قرآنی را همان حکمت متعالیه خود می‌داند که این مطلب از نظر ما اشتباه است.
وی با اشاره به این‌که اصولیان شیعی نیز از قرآن غافل نبوده‌اند، ادامه داد: شیخ انصاری، آخوند خراسانی، مرحوم نایینی، آیت‌الله خویی، شهید صدر و امام خمینی(ره) اینان هر کجا که توانستند به قرآن تمسک کردند، مرحوم آخوند از 36 آیه در سراسر کفایه به عنوان شاهد و استدلال کمک گرفته است.
نماینده مجلس خبرگان رهبری گفت: مرحوم آخوند در بحث تفسیر آیات از نگاه اصولی تفسیر کرده است، که به عنوان مثال در آیه نفر، معنی نفر را نفر به حوزه‌های علمیه دانسته است، سیاق آیات درباره جهاد است، می‌توان این‌گونه معنا کرد که لازم نیست همه بروند جبهه، بلکه عده‌ای بمانند تا علم دین یاد بگیرند و همان نافران متفقهان در دین باشند و برای آنانی که در جبهه نیامدند امدادهای الهی را بیان کنند تا بر علمشان افزوده شوند.
وی گفت: اگر بخواهیم قرآن را در علم اصول مطرح کنیم، باید از لباس اصول بیرون بیاییم و در جایگاه یک مفسر به تفسیر آیه بنشینیم و آن‌گاه همه استنباط‌ها استنباط حق می‌شود.
آیت‌الله خاتمی اظهار داشت: به نظر می‌رسد که به بیش از این 36 آیه می‌توان آیات فراوان دیگری را هم در مدخل‌های مختلف آورده شود و این موضوع علم اصول را شاداب می‌کند.
مثال‌های درس اصول از حالت انتزاعی خارج شود
وی گفت: پیشنهاد کلانی دارم و آن این است که با توجه به این‌که اصول منطق فقه است و باید همراه با فقه حرکت کند اما اکنون در مسائل اصولی ما گاه مسائلی مطرح می‌شود که هیچ ارتباطی با فقه ندارد و برخی از مسائل بسیار مهم هیچ جایی در اصول ندارد مانند بحث عرف، که در فقه این بحث مبتلا به است اما در اصول وجود ندارد.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به این‌که مباحث عقلی اصول مانند مستقلات عقلیه و غیرمستقلات عقلیه و شعاع دلالت عقل در اصول بحث نشده است، افزود: بحث مقتضیات زمان و مکان که امام به عنوان یک اصل مطرح کردند نیز در علم اصول نیامده است.
وی گفت: مباحثی در علم فقه وجود دارد که در علم فقه تغییر می‌کند، اما آن چنانکه باید و شاید به آن پرداخته نشده است، که باید این بحث‌ها خوانندگان بیشتری داشته باشد.
آیت‌الله خاتمی گفت: جواهر یک دوره فقه بسیار ارزشمند است، هرچه استدلال اصولی بوده در جواهر استفاده شده است، باید مباحث اصولی جواهر را جدا کنند و بعد از جدا کردن این بحث‌های فقهی در مثال‌های اصول از این جواهر استفاده کننند؛ مثال‌های درس اصول انتزاعی است و گاه خنده‌دار می‌شود، اکنون با پیشرفت‌های یارانه‌ای این موضوع امکان دارد، که باید نهادی متکفل این امر شود.
وی اضافه کرد: خود من نیز در بحث اصول همه دغدغه من این است که برای مثال در مباحث اصولی از مباحثی که در فقه بحث برانگیز است استفاده کنم.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به این‌که اصول نیاز به تهذیب دارد، خاطرنشان کرد: من معتقد نیستم تا کتاب جدید نیامده کتاب مکاسب، رسائل و جواهر را کنار بگذاریم، باید کتاب جدید بیاید و اگر آمد کسی تعصب ندارد و آن را می‌پذیرد.
التفسیر المأثور الجامع که غنای فوق‌العاده‌ای به علوم اسلامی می‌دهد
وی بیان داشت: نهادی که نگاه اصولی دارد باید به مباحثه قرآن از منظر اصولی بپردازد، هر کدام از تفسیرها با یک صبغه‌ای نوشته شده است، مانند این‌که تفسیر فخر رازی با نگاه کلامی نوشته شده است، یا تفسیر برهان و نورالثقلین نگاه کلامی دارد.
آیت‌الله خاتمی اظهار داشت: باید برداشت‌های اصولی را که از قرآن می‌توان استفاده کرد، خارج کنند و آن را در متن کتاب‌های درسی قرار دهند، این موضوع کار مبتدیان در اصول نیست باید کسانی وارد شوند که حداقل یک دوره خارج اصول را دیده باشند که مباحث ارزشمندی به دست خواهد آمد.
وی با بیان این‌که گاه می‌نشینیم و نکات اجتماعی قرآن را خارج می‌کنیم، اما گاه به تفسیر اجتماعی کاری نداریم و به دنبال درآوردن نکته فقهی آن آیه هستیم، ادامه داد: گاه نیز از نگاه اصولی به این آیه می‌پردازیم و این امر نیاز به اشراف دارد، اطلاق قرآن، تعقید و خاص و عام آن را باید فهمید، که روش این کار تفسیری اصولی است.
امام جمعه موقت تهران ابراز داشت: کسانی که در رشته شیعه‌شناسی درس می‌خوانند به مباحث قرآنی تشیع خوب بپردازند، مانند آیات ولایت،زیارت،مهدویت و توسل بپردازند، هرچه این مباحث گسترش بیابد،سرمایه مکتب اهل‌بیت(ع) افزایش می‌یابد، اگر بتوانیم با زبان بین‌المللی قرآن سخن بگوییم می‌توان مکتب اهل‌بیت(ع) را تبلیغ کنیم.
وی ادامه داد: با تمام وجود معتقد هستم، که نمی‌توان قرآن را منهای عترت دید و کسانی که می‌خواهند قرآن را از دید اصولی ببیند باید روایات آن بحث را مشاهده کنند، که اگر امام معصوم(ع) سخنی گفته که با برداشت ما اشتباه است از آن استفاده نکنند.
آیت‌الله خاتمی افزود: خوشبختانه تفسیر جامعی در مرحله تدوین است به نام التفسیر المأثور الجامع که غنای فوق‌العاده‌ای به علوم اسلامی خواهد داد./914/پ201/ج
ارسال نظرات