هشتاد و سومین شماره فصلنامه کلام اسلامی منتشر شد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، هشتاد و سومین شماره فصلنامه کلام اسلامی با مقاله ای از حجت الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه با عنوان «معناشناسی گزاره های دینی» منتشر شد.
در این شماره می خوانید: «معناشناسی گزاره های دینی»، «نقد مبانی هرمنوتیکی شلایرماخر»، «پاسخ ابن سینا به پارادوکس عنایت الهی و وجود شر در عالم»، «حدیث غدیر و شبهه شکایت از امیر المؤمنین علیه السلام نزد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم»، «آیه مخلّفین و مسأله خلافت از دیدگاه متکلمان و مفسران اسلامی»، «صحیفه جامعه و علم امام»، «نشانه های معاد جسمانی در عهد قدیم و عهد جدید».
معناشناسی گزاره های دینی
عبدالحسین خسروپناه
چکیده: زبان دین و زبان اسلام، یکی از مباحث فلسفه دین و کلام جدید است. این مبحث به سه ساحت معناشناسی اسماء و صفات الهی، معناشناسی گزاره های دینی و اثبات پذیری باورهای دینی می پردازد. هدف مقاله حاضر، تبیین معناشناختی گزاره های دینی است. بدین منظور دیدگاه پوزیتیویسم و نظریه تحلیل زبانی، گزارش و نقادی شده و نظریه واقع نماییِ گزاره های اسلامی به عنوان نظریه مختار مطرح شده است.
نقد مبانی هرمنوتیکی شلایرماخر
ابوالفضل ساجدی
محمد حسین مختاری
سید محمود مرتضوی شاهرودی
چکیده: با عطف توجه به ضرورت بررسی تطبیقی میان مبانی تفسیر هرمنوتیک با دانش های تفسیری دنیای اسلام، و بایستگی تلاش برای پاسخ گویی به این مبانی و یا استفاده از آن ها، این مقاله، تفکرات هرمنوتیکی اندیشمند برجسته قرن نوزدهم «دانیل ارنست شلایر ماخر» را به بوته بحث و بررسی نهاده است. شلایرماخر با الهام از مکتب رمانتیسم، فهم متن را وابسته به درک فردیت و ذهنیت متکلم می داند و برای کسب آن، بازسازی تمام زندگی مؤلف را همراه با روش حدس و مقایسه پیشنهاد می کند. با تأمل در این مبانی و نظریات مطرح در دانش اصول فقه روشن می شود که افراط های شلایر ماخر از روش عقلایی فهم متن خراج بوده، التزام به این امور مخاطب را در فهم معنای مراد متکلم با بن بست مواج ساخته، یا به انحراف می کشاند. این مقاله با بررسی انتقادی دیدگاه های شلایرماخر، تلاش می کند راه حل های مناسب جهت مقابله با چالش های برخاسته از این نظریات در راه فهم متون دینی را ارائه نماید.
پاسخ ابن سینا به پارادوکس عنایت الهی و وجود شر در عالم
محمد محمد رضایی
حسین رهنمائی
چکیده: مقوله شر از بزرگ ترین چالش هایی است که در طول قرون متمادی توجه فیلسوفان الهی را به خود جلب نموده است. وجود شر در جهان به عنوان نقضی بر حکمت یا وحدت، و حتی بر وجود خدا از سوی برخی فیلسوفان ملحد، و یا برخی متألهان شکاک مطرح شده است. این مسئله آنگاه عیان تر رخ می نماید که خداوند به صفاتی از قبیل عدالت، خیر خواهی و مهربانی متصف شود و یا خلقت عالم بر اساس علم عنائی حق، توجیه گردد. این نوشتار در صدد است تا با بررسی آثار ابن سینا، نحوه نگرش وی به مسئله شر و نیز پاسخ ها و راه حل های او در این زمینه را مورد بازبینی قرار دهد. از دیدگاه ابن سینا، وجود انواع طبیعی و بشری شر، لازمه مراتب هستی است و حذف بخش های زیادی از عالم خواهد گردید و این هر دو، خود نوعی شر و نقص در خلقت محسوب می شوند، شری که به مراتب از شر مورد سؤال بدتر است. بر این اساس، بین وجود شر و حکمت و علم عنائی الهی، هیچ منافاتی وجود ندارد.
حدیث غدیر و شبهه شکایت از امیر المؤمنین علیه السلام نزد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم
عزالدین رضانژاد
مهدی رادفرد
چکیده: حدیث غدیر یکی از مهم ترین نصوص امامت امیر المؤمنین علیه السلام است. یکی از شبهاتی که درباره این حدیث مطرح شده، این است که غرض پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم از ایراد خطبه غدیر، تأکید به لزوم محبت امیر المؤمنین علیه السلام در پاسخ به شکایات برخی از مسلمانان بود، که در سفر یمن با ایشان همراه بودند. مقاله حاضر با بررسی سفرهای امیر المؤمنین علیه السلام به یمن، تفاوت های زمانی، مکانی و محتوایی شکایت های مزبور با حدیث غدیر را آشکار ساخته است.
آیه مخلّفین و مسأله خلافت از دیدگاه متکلمان و مفسران اسلامی
حامد دژآبادی
چکیده: برخی از مفسران و متکلمان اهل سنت کوشیده اند برای وقایع پس از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم مستندات قرآنی بیابند. از جمله مستندات ایشان، آیه شانزدهم سوره فتح است. از نظر ایشان، آیه مزبور در خصوص خلافت و حقانیت خلافت ابوبکر و دیگر خلفاء از جایگاه خاصی برخوردار است. از قرار معلوم اختلاف در تعیین مصداق دو تعبیر «قوم» و «داعی» در عبارت (ستدعون) که در آیه شریفه وجود دارد، خاستگاه اختلاف مفسران مکتب اهل بیت علیهم السلام و مکتب خلفاء در تفسیر آن بوده است. بر این اساس، روشن شدن مصادیق این دو تعبیر بسیاری از اختلافات تفسیری پیرامون این آیه را حل خواهد کرد. مفسران اهل سنت معتقدند منظور از «قوم» در آیه شریفه، «بنوحنیفه» هستند، که از اقوام و یاوران مسیلمه کذابند، و مقصود از «داعی» نیز ابوبکر است. از دیدگاه شیعه اما، منظور از «قوم» قوم هوازن و ثقیف و مقصود از «داعی» نیز پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می باشد و این آیه به هیچ وجه ارتباطی با ابوبکر و موضوع خلافت ندارد.
صحیفه جامعه و علم امام
محمد تقی شاکر
رضا برنجکار
چکیده: مکتب تشیع، امام علیه السلام را دارای ارتباط و آگاهی از علم الهی می داند، و بر این باور است که دانش پیشوایان شیعه علیهم السلام، فراتر از علم عادی، دارای مجاری و مبادی خاص می باشد. موضوع منابع دانش و سرچشمه معرفت پیشوایان شیعه علیهم السلام، با بررسی آیات و روایات مطرح در این مسئله، قابل پی گیری است. در روایات، از جمله منابع علم امام، کتابی بنام جامعه دانسته شده است. نگارش این نوشته در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، توسط امیر المؤمنین علیه السلام، بر روی قطعات متعددی از پوست انجام پذیرفته است. جستاری در روایات فراوان این حوزه، نشان از انتقال دانشی گسترده و جامع دارد که امام علیه السلام را از دیگران بی نیاز، و مردم را برای به دست آوردن حقایق احکام و مسائل خود، نیازمند به امام می نماید. این صحیفه نشانه ای بر عرضه کامل حلال و حرام توسط پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم می باشد.
نشانه های معاد جسمانی در عهد قدیم و عهد جدید
فروغ السادات رحیم پور
شکوه منظم
چکیده: اعتقاد به معاد در تمام ادیان آسمانی، عنصری اساسی است و یکی از اصول زیربنایی آن ها را تشکیل می دهد؛ اما در مورد کیفیت معاد و اینکه صرفا جسمانی است یا صرفا روحانی، یا هم جسمانی و هم روحانی، میان اندیشمندان اختلاف نظر وجود دارد. با تأمل در عهد قدیم استنباط می شود که معاد انسان ها روحانی ـ جسمانی است و روز قیامت روح به همراه بدن جسمانی محشور خواهد شد. در عهد جدید نیز زنده شدن مردگان و معاد جسمانی در کنار معاد روحانی مطرح شده و به منزله یک اعتقاد اساسی مسیحیت، مورد تأکید قرار گرفته است. در همین راستا، این مقاله به بررسی، مقایسه و تطبیق معاد جسمانی در عهد قدیم و عهد جدید پرداخته و مؤیدات بازگشت روح به بدن، در این دو کتاب را مورد مطالعه قرار داده است.
هشتاد و سومین شماره فصلنامه کلام اسلامی به صاحب امتیازی حضرت آیت الله سبحانی و مدیر مسؤولی علی ربانی گلپایگانی ویژه پاییز 1391 در 184 صفحه با قیمت 1500 تومان منتشر شده است./913/پ202/ق