خدا در تفاسیر رسمی عهد عتیق و تأثیر آن در اخلاق یهود

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان نامه «خدا در تفاسیر رسمی عهد عتیق و تأثیر آن در اخلاق یهود» پژوهشی از «سکینه کلانتری» به بررسی دیدگاه کتاب مقدس عبرانی، درباره خدا و تأثیر آن بر اخلاق یهود اهتمام ورزیده است.

بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان نامه می‌خوانیم:

چکیده:

دیدگاه کتاب مقدس عبرانی، درباره خدا و تأثیر آن بر اخلاق یهودی موضوع اصلی و کانونی تحقیق حاضر است. هدف اصلی در این نوشتار این بوده که بیان نماید مفهوم خدا در ادیان ابراهیمی از مفاهیم محوری است به گونه‌ای که دیگر مؤلفه‌های موجود در این ادیان متأثر از آن است. در نتیجه با تغییر در مفهوم خدا به تبع آن مفاهیم دیگر نیز دگرگون می‌شود. کتاب مقدس را هم می‌توان با نگاهی تاریخی بررسی کرد و هم به عنوان یک کتاب منسجم مورد مطالعه قرار دارد. در بحث حاضر کتاب مقدس عبری به عنوان یک کتاب تاریخی مورد بررسی قرار گرفته است. در این نگاه تاریخی به کتاب مقدس عبرانی می‌توان دریافت که مفهوم خدا در طی زمان دست خوش تحولات شده است. به استناد عهد قدیم یهوه در هر عصری نقش خاصی را ایفا کرده و با تغییرات اجتماعی نقش دیگری را به عهده می‌گرفته است.

رویکرد اخلاقی نیز در این کتاب بر پایه تعریفی که از خدا ارائه می‌شود شکل می‌گیرد به این معنا که با تغییر نگرش نویسندگان نوشته‌های عهد عتیق نسبت به خدا، نگاه به اخلاق نیز دگرگون شده و رویکردهای متفاوتی ارائه شده است. برای مثال تمایز آشکاری میان اخلاق در اسفار خمسه با اخلاق ارائه شده در نوشته‌های انبیاء و یا سایر نوشته‌ها وجود دارد. در نوشتار حاضر ابتدا مقدمه و مفاهیم مرتبط با بحث که عبارتند از: خدا، اخلاق و کتاب مقدس بیان شده؛ و سپس به منظور دست‌یابی تاریخی به مفهوم خدا، کتاب مقدس عبرانی به سه بخش تورات، انبیاء و دوره یونانی تقسیم شده و در هر بخش ابتدا مفهوم خدا و سپس مفهوم اخلاق مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت سعی شده تا نسبت بین این دو بیان گردد.

ضرورت موضوع:

ضرورت این موضوع از آن جا ناشی می‌شود که اولاً یهودیت کهن ترین دین در میان ادیان سامی است، به همین دلیل همواره در تاریخ ادیان هم خانواده خود یعنی مسیحیت و اسلام حضوری جدی و مؤثر داشته است. وقتی به متون مقدس ادیان پس از یهودیت توجه شود به میزان و پررنگی این حضور پی برده خواهد شد. موسی پایه گذار این دیانت هم در اسلام و هم در مسیحیت شخصیت ممتازی است و از او به احترام و نیکی یاد می‌شود.

متون مقدس این دین برای مسیحیان از شأنی هم پای عهد جدید برخوردار است و قرآن نیز از کتاب مقدس یهودیان به عظمت و نیکی یاد می‌کند. ثانیاً بحث درباره خدا و خداشناسی از شریف ترین، مهم ترین و بنیادی ترین مباحث ادیان به ویژه ادیان ابراهیمی است. به همین دلیل «خدا» در این ادیان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. به گونه‌ای که در این ادیان گاه دین به «موضوع رابطه میان انسان و خدا» تعریف شده است و این مفهوم محور آموزه‌های دیگر این ادیان گردیده و سایر آموزه‌های این ادیان در پیوند با این مفهوم تفسیر می‌شوند. به همین دلیل پرداختن به مفاهیم مرتبط با خدا در این ادیان از اهمیت و البته دشواری‌های خاصی برخوردار است.

نام‌های خدا:

در سنت یهودی برای خدا اسامی و القاب خاصی در نظر گرفته می‌شود. برخی‌ها معتقدند تعداد نام‌های خدا در یهودیت به نود اسم می‌رسد. از جمله این نام‌ها که فراگیرترین نام در کل کتاب مقدس هم هست (الوهیم) است. نام دیگر خدا که به طور مشخص به خدای یهودیان اشاره دارد (یهوه) است. به معنای کسی که قائم به ذات است و یا به معنای کسی که هست. این نام از قداست بیشتری نسبت به نام‌های دیگر خدا برخوردار است.

جایگاه خدا:

ایمان یهودی از باور این قوم به خدا آغاز می‌شود. به همین دلیل است که از نگاه آنان یهوه سنگ زیرین ایمان تلقی می‌شود. یهودیان خدا را خالق و حافظ جهان می‌شمردند. خدایی که عزم و اراده‌اش متعالی است. او تنها موجودی است که وجودش لازم و ضروری بدون علت و ابدی است. در حالی که تمام موجودات دیگر به او وابسته هستند. یهودیان خدا را برتر و بالاتر از جهان دانسته در عین حال حاضر در جهان می‌بینند.

اخلاق در یهودیت:

آیین یهود دینی است که هدف و جهت گیری آن به طور کلی در سمت رساندن انسان به تکامل عملی در همین دنیا است. به طوری که حتی بیشتر از این که به عقائد و ایمان اهمیت دهد به رفتار انسانی اهمیت داده است. به همین دلیل نقش اخلاق در این آیین از اهمیت فراوانی برخوردار است. یهودیت در بین ادیان سامی اولین دینی است که مسأله پرستش و عبودیت خداوند را به اطاعت محض و پیروی از خدا و همانند خدا شدن تبدیل کرد. اخلاق در یهودیت همانند تمامی احکام و مقررات در صورتی از اعتبار برخوردار است که متصل به متون مقدس آن بوده باشد.

نتیجه گیری:

دین به مقررات اخلاقی تقدس می‌دهد زیرا هر چیزی هرچه بیشتر اسرارآمیز باشد و ارتباط بیشتری با مافوق الطبیعه داشته باشد وزن و آبروی بیشتری از اشیاء متعارفی دارد که همه آن‌ها را می‌شناسند و بیشتر مورد احترام واقع می‌شود. یهودیت نخستین دینی است که یکتاپرستی را در برابر شرک پایه ریزی کرد اما این توحید تنها یک باور الاهیاتی ساده نبود. صفت اصلی خدا طبق آموزه‌های یهودی شخص وار و اخلاقی بودن خدا بود که در مکتوبات یونانی لحاظ نشده بود. این عقیده که اراده اخلاقی خدا فراتر از کائنات و طبیعت است و بر انسان و طبیعت حکومت مطلقه دارد از سبک تفکر یونانی دور بود. این نوع از خداپرستی یهودی با خود اخلاقی را پدید می‌آورد که کاملاً برخاسته از خدا و با توجه به شخصیت خدا شکل می‌گرفت.

شایان ذکر است، پایان‌نامه «خدا در تفاسیر رسمی عهد عتیق و تأثیر آن در اخلاق یهود» پژوهش پایانی «سکینه کلانتری»، برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد دانشگاه ادیان و مذاهب قم است که در زمستان 1388 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «دکتر مهراب صادق نیا» و استاد مشاور آن «دکتر محمد تقی انصاری پور» است. /9193/پ202/ی