دنیا از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان نامه «دنیا از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه» پژوهشی از «معصومه کرمی» به بررسی و تبیین دنیا در قرآن و نهج البلاغه اهتمام ورزیده است.

بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان نامه می‌خوانیم:

چکیده:

این تحقیق به بررسی دنیا در قرآن و نهج البلاغه می‌پردازد؛ دنیا به عنوان جایگاهی که هر انسانی، در آن قرار خواهد گرفت و برهه‌ای از حیات انسانی خود را در آن سپری خواهد کرد، از اهمیت خاصی برخوردار است. تا جایی که ذهن هیچ انسانی از سؤال پیرامون دنیا به عنوان جایگاه فعلی او، خالی نیست. بر همین اساس آیات و روایات درباره دنیا فراوان آمده که بیشتر آن‌ها به هشدار انسان از فریفته شدن وی به ظواهر فریبنده آن پرداخته، زیرا خداوند این جهان را سرای موقت و به هدف عمل در آن و اندوختن توشه برای سرای ابدی آخرت آفریده است و این حیات دنیا در مقایسه با آخرت یک متاع اندکی است که زودگذر و قرار و ثباتی در آن نخواهد بود.

در این تحقیق برای تبیین دنیا در قرآن و نهج البلاغه در ابتدا شناخت دنیا و اقسام آن بررسی شده است و سپس به بررسی دنیای ممدوح پرداختیم. همچنین در بررسی دنیای مذموم در می‌یابیم که هرگاه دنیا وسیله انحراف، گناه و نافرمانی باشد مورد نکوهش قرار می‌گیرد و دنیا ابزار و سرگرمی است برای خود فریبی و فریب دیگران و این‌ها در مورد کسانی است که آن را هدف نهایی خود قرار می‌دهند و بر آن دل می‌بندند، و شیطان و نفس اماره می‌کوشند تا انسان را بدان سرگرم کنند و همچنین تزیین خواستنی‌های گوناگون دنیوی، انسان را از مقاصد اصلی دور می‌کند و او را از نعمت‌های وصف ناپذیر بهشت برین باز می‌دارد. در دنیا گرایی، دنیا به عنوان هدف در نظر گرفته می‌شود و تأثیراتی بر دین، حیات دنیوی، حیات اخروی و اخلاق دارد و بر همین اساس است که لذات طبیعی به جای اینکه موجب تکامل و رشد انسان و رسیدن او به سعادت اخروی گردد موجب تباهی آخرت خواهد شد و در آخر با توجه به مطالب گذشته به این نتیجه رسیدیم که دنیا باید مقدمه‌ای برای نیل به آخرت باشد و لذات دنیای ممدوح، وسیله و آخرت، هدف است.

ضرورت و اهمیت تحقیق:

از آن جا که دنیا محلی است که بقایی در آن نیست و انسان چند روز در آن مهمان است و به عنوان آیه و نشانه‌ای از قدرت پروردگار است، در بینش قرآن و نهج البلاغه هم جایگاه دنیا به صورت ایستگاه موقتی است که امکانات فراوانی به عنوان وسیله در آن وجود دارد؛ و دنیا حقیقتی دارد که خداوند این همه نعمت بیکران در آن قرار داده تا انسان بتواند به حقیقت دنیا پی ببرد و شایستگی دریافت رحمت الهی را پیدا کند و به بهشت رضوان وارد شود؛ این عوامل باعث انتخاب چنین موضوعی شده است.

بررسی واژه دنیا و مراحل آن:

دنیا به معانی مختلفی ترجمه شده است از جمله نزدیکتر، پست‌تر، کمتر. دنیا و آخرت عبارت است از دو حالت قلب، آن چه نزدیک است و قبل از مردن نامش دنیاست و آن چه بعد از آن می‌آید و پس از مردن نامش آخرت است. دنیا در متون دینی بر دو قسم آمده تا آن جا که وسیله خدمت به جامعه و اندوختن ذخیره برای آخرت باشد پسندیده و ممدوح و آن گاه که وسیله انحراف، گناه و نافرمانی باشد مذموم و مورد نکوهش قرار گرفته است.

دنیای ممدوح:

این که امام علی(ع) از دنیا تجلیل می‌کند به خاطر بهره برداری از آن به نفع آخرت است و آن جا که از آن مذمت می‌کند به خاطر فریفته نشدن و آلوده نگردیدن است. حضرت مولی‌الموحدین علی(ع) در یکی از خطبه‌های خود، پس از آن که شنید از یک نفر که ذم دنیا می‌کند، می‌فرماید: «همانا دنیا سرای راستی است برای آن که آن را راست‌گو دانست. خانه سلامتی است برای آن که معنی آن را فهمید. خانه بی نیازی است برای آن که از آن توشه برگیرد و سرای پند است برای آن که از آن پند گیرد. دنیا سجده گاه دوستان خدا و جای فرود وحی خدا و تجارت گاه یاران خداست که در آن رحمت را به دست آوردند و بهشت را سود برند».

دنیای مذموم:

دنیای مذموم همان اوهام و خیال بافی ها، برتری طلبی‌ها، افتخار به ثروت، مقام، لقب، تکاثر، تفاخر زینت، قراردادهای اعتباری و (من) و (ما) هایی که مانند سراب، واقعیتی ندارد و انسان را از یاد خدا غافل می‌کند و به گناه می‌کشاند و بارها مورد مذمت قرار گرفته است؛ بنابراین دنیای مذموم، در فرهنگ وحی، غیر از آسمان، زمین، دریا، صحرا و...است چون این‌ها آیات الهی‌اند که نه تنها مذموم نیستند بلکه قرآن کریم از آن‌ها به بزرگی یاد می‌کند. در خطبه‌های متعددی از نهج البلاغه و روایات بسیار دیگر، نکوهش‌های شدیدی از دنیا شده است سرایی مملو از بلا و معروف به غدر و بی وفایی و نیز به منزله مار خوش خط و خال شمرده شده که ظاهرش نرم و ملایم، ولی سم کشنده در جوف اوست.

آثار و پیامدهای دنیاگرایی:

1ـ تأثیرات بر دین: از آن جایی که یکی از ارکان مهم دین، آخرت گرایی و توجه به جهان دیگر است و آخرت گرایی هم در تضاد دنیا گرایی است لذا دین با دنیا گرایی سازگاری ندارد.

2ـ تأثیرات بر حیات دنیوی: تمام تلاش و تکاپوی دنیاگرایان، این است که بتوانند به بهترین زندگی دنیوی، یعنی به یک زندگی پر رفاه و بی مشکل دست پیدا کنند. اما هیچ گاه به این زندگی دست پیدا نخواهند کرد چرا که زندگی دنیایی با مشکلات و بلاها پوشیده شده است و چنان که گفته شده راز دست یابی به یک زندگی آسوده و راحت در رهایی از دنیاگرایی است.

3ـ تأثیرات بر حیات اخروی: از جمله پیامدهای دنیا گرایی تباهی آخرت انسان است و این به معنای شقاوت ابدی انسان و زیانی آشکار و جبران ناپذیر برای حیات انسان است. حضرت علی(ع) می‌فرماید:دنیاگرایان ماوراء دنیا (آخرت) را فراموش کرده‌اند چرا که دنیا را مقدمه نمی‌بینند بلکه هدف می‌دانند و لذا مشغول به آن هستند و از آخرت غافل می‌شوند.

شایان ذکر است، پایان‌نامه «دنیا از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه» پژوهش پایانی «معصومه کرمی»، برای اخذ مدرک سطح 2 مدرسه علمیه نور الزهراء تهران است که در پاییز 1389 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «خانم سجادی فر» و استاد داور آن «خانم نیکو برش» است. /9193/پ202/ی