مبانی و راهکارهای وحدت از نگاه امام باقر و امام صادق
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان نامه «مبانی و راهکارهای وحدت از نگاه امام باقر و امام صادق(ع)» پژوهشی از «علی صادقی نیا» به بررسی مبانی و راهکارهای مهم وحدت اسلامی از دیدگاه دو پیشوای شیعه، امام باقر و امام صادق(ع) اهتمام ورزیده است.
بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان نامه می‌خوانیم:
چکیده:
امامان شیعه همواره وحدت طلبی و تعامل مذهبی و اجتماعی و همزیستی مسالمت آمیز مسلمانان را به عنوان یک اصل در رسالت خود دنبال می‌کردند. این نوشتار در صدد است تا مبانی و راهکارهای مهم وحدت اسلامی را از دیدگاه دو پیشوای شیعه، امام باقر و امام صادق مورد بررسی قرار دهد، بیشتر فعالیت‌های آن دو امام در عرصه‌های مختلف علمی، سیاسی و اجتماعی در راستای تحقق وحدت و همدلی بین مسلمانان و جلوگیری از اختلاف و تفرقه در جامعه قابل ارزیابی است این مجموعه تا حد زیادی توانسته است واقعیت فوق را با بررسی و تبیین سیره قولی و فعلی ایشان استنباط نماید. رساله پیش رو دارای سه فصل می‌باشد، فصل اول شامل کلیات بحث که متشکل از سه مبحث می‌باشد:گفتار اول درباره مراد از وحدت و واژه‌های وابسته و همسو. گفتار دوم درباره قرآن و دعوت به وحدت اسلامی و گفتار سوم درباره وحدت و انسجام در سیره نبی گرامی اسلام است. فصل دوم شامل مبانی و محورهای وحدت از نگاه امامان صادقین (ع) که متشکل از چهار مبحث می‌باشد:گفتار اول پیرامون مرجعیت و محوریت قرآن و سنت پیامبر(ص)، گفتار دوم پیرامون تأکید بر اصول و تعالیم مشترک دینی، گفتار سوم پیرامون اجتهاد پذیری تعالیم دینی و وجود اختلاف در افکار، گفتار چهارم پیرامون مرجعیت علمی و دینی اهل بیت. فصل سوم شامل راهکارهای وحدت از نگاه امامان صادقین(ع) که متشکل از سه مبحث می‌باشد:گفتار اول حضور در اجتماعات عبادی و سیاسی گفتار دوم توجه به آموزه‌ها و تعالیم اخلاقی و اجتماعی و گفتار سوم اصلاح و تغییر نگرش در برخی میادین علمی و آموزشی.
ضرورت و اهمیت تحقیق:
امروزه اهمیت و ضرورت وحدت و همدلی مسلمانان و لزوم انجام کار پژوهشی و ارائه الگو در این زمینه بر کسی پوشیده نیست خصوصاً از این جهت که بخواهیم وحدت اسلامی را از دیدگاه امامان معصوم(ع) که شیعه بر برتری علمی و دینی و سیاسی آنان اصرار دارد، مورد بررسی و ارزیابی قرار دهیم که این به نوعی می‌تواند ترویج مکتب راستین اهل بیت(ع) در بین مسلمین جهان باشد. این پژوهش نیز از این جهت می‌تواند حائز اهمیت باشد که چون امامان صادقین(ع) عمده فعالیتشان به اقتضای شرایط معطوف به امور فرهنگی بوده و شخصیت و جایگاه والای علمی ایشان نزد بیشتر مذاهب اسلامی و بسیاری از پیروان و رهبران و بزرگان آنان امر مسلم و انکارناپذیر است این عقیده کمک می‌کند که پیروان دیگر مذاهب مانند شیعه به راحتی در برابر سیره و سخن ایشان سر تسلیم فرود آورند و از دستوراتشان در زمینه وحدت و همبستگی تبعیت نمایند.
وحدت در اصطلاح:
وحدت امت اسلام امری است که مورد تأکید آموزه‌های اسلام قرار گرفته است به همین دلیل منادیان آن بیشتر این واژه را با اضافه اسلامی به آن به صورت وحدت اسلامی به کار می‌برند. از جمله تعاریفی که از وحدت اسلامی شده:وحدت اسلامی عبارت است از همکاری و تعاون پیروان مذاهب اسلامی بر اساس اصول مسلم و مشترک اسلامی و در پیش گرفتن موضع عملی واحد برای تحقق اهداف و مصالح عالیه امت اسلامی و موضع گیری واحد در برابر دشمنان اسلام و احترام و التزام قلبی و عملی هر یک از مسلمانان به مذهب خود.
راهکارهای وحدت از نگاه صادقین(ع):
1ـ حضور در اجتماعات عبادی و سیاسی:
الف) نماز جماعت:
امام صادق(ع) در فضیلت نماز جماعت نسبت به فرادی می‌فرماید «به راستی نماز جماعت بیست و چهار درجه بر نماز فرادی برتری دارد و بیست و پنج نماز به شمار می‌آید».از امام باقر(ع) روایت شده که فرمود:کسی که همسایه مسجد باشد و در نماز جماعت حضور نیابد نمازش کامل نیست.
ب) نماز وحدت بخش جمعه:
امام صادق(ع) می‌فرماید «هیچ قدمی نیست که در راه نماز جمعه برداشته شود مگر آن که خداوند بدن آن را بر آتش حرام می‌سازد».از امام باقر(ع) روایت شده که فرمود:هر کس نماز جمعه را در سه جمعه متوالی ترک کند خداوند بر دلش مهر قساوت خواهد زد.
ج) فریضه حج تجلی گاه وحدت و همبستگی:
امام صادق(ع) در بیان فلسفه حج می‌فرمایند «فَجَعَلَ فیه الاجتماع مِنَ المشرق و المغرب لِیتَعارَفوا...پس در حج زمینه اجتماع مردم از مشرق و مغرب را قرار داد تا یکدیگر را بشناسند» مراد امام از به کار بردن کلمه لِیتَعارَفوا در حدیث بالا این است بفهماند که حج فرصتی است مناسب برای این که مسلمانان از نقاط مختلف دنیا گرد هم آیند و از اوضاع و احوال هم آشنا شوند و از یکدیگر در حل مسائل کمک بگیرند و در نتیجه آن روح امید و علاقه و اعتماد در آنان تقویت شود تا در سایه آن به وحدت و یکپارچگی و وفاق دست یابند.
2ـ توجه به آموزه‌ها و تعالیم اخلاقی و اجتماعی:
الف) رعایت آداب معاشرت و برخورد نیکو:
امام باقر(ع) می‌فرمایند «سه چیز انسان را بالا می‌برد بلند سلام کردن، غذا دادن و نماز خواندن در شب».از امام صادق(ع) نیز نقل شده که فرمود «کسی که غم را از چهره برادر مؤمنش برطرف نماید برای او ده حسنه نوشته می‌شود و کسی که به چهره برادرش لبخند بزند برای او حسنه‌ای خواهد بود».
ب) رفق و مدارا:
امام باقر(ع) می‌فرمایند «پیامبر(ص) فرمودند به درستی که رفق و مدارا و نرمش نزد چیزی قرار نمی‌گیرد جز این که بر آن سنگینی و زیبایی می‌بخشد و از هیچ فعلی جدا نمی‌شود جز این که منجر به معیوب شدن آن می‌شود».
ج) تقیه و رازداری:
از امام باقر(ع) نقل شده که فرمود «در تورات آمده است که از جمله سفارشات خداوند به حضرت موسی آن بود که ای موسی اسرار پنهان مرا حتی برای خود نیز بازگو مکن در ظاهر امور با دشمنان من و تو از بندگان، به مدارا رفتار کن و کاری نکن که به من ناسزا بگویند».
نتیجه گیری:
وحدت و همبستگی اجتماعی بین پیروان مذاهب زمانی تقویت یافته و شتاب بیشتری به خود خواهد گرفت که اهل علم از تمامی مذاهب و فرق اسلامی راهکارهایی را مدّ نظر قرار دهند از جمله این راهکارها در گام نخست پذیرش مرجعیت علمی و دینی اهل بیت(ع) در کنار قرآن و سنت است بدین معنی که جملگی سیره و سخن ایشان را راه گشای مسائل و مشکلات خود بدانند. دوم این که علما از فرق اسلامی در فعالیت‌های علمی خود و تعامل با دیگر پیروان مذاهب گفتگوی نیکو را مدنظر قرار دهند.
شایان ذکر است، پایان‌نامه «مبانی و راهکارهای وحدت از نگاه امام باقر و امام صادق(ع)» پژوهش پایانی «علی صادقی نیا»، برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد دانشگاه ادیان و مذاهب قم است که در سال 1390 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «دکتر علی آقا نوری» و استاد مشاور آن «حجت الاسلام حمید ملک مکان» است. /9193/پ201/ی