برخی اساتید علوم انسانی اعتقادی به نظریات اندیشمندان اسلامی ندارند

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین نجف لک‌زایی، رییس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، امروز در جمع دانشجویان علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع) وجه غالب در علوم انسانی فعلی را مبتنی بر فلسفه و مکاتب غرب دانست و گفت: دانشگاه‌ در صورتی می‌تواند علوم انسانی اسلامی و بومی تولید کند که با فلسفه اسلامی آشنایی داشته باشد و گرنه هر اندازه تلاش کند در تولید علوم انسانی به غرب نخواهد رسید و همیشه مصرف کننده خواهد ماند.

رییس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، رشته علوم سیاسی موجود در ایران را فاقد رویکرد و نظریه‌‌ مستقل خواند و اظهار داشت: وجه غالب علوم سیاسی حاضر در ایران علوم ترجمه شده غربی است که در برخی موارد با عقاید دینی و اسلامی سازگاری ندارد و نظریه های سیاسی اسلامی و بومی تاکنون به متن علوم سیاسی راه نیافه و همچنان در حاشیه این رشه مطرح است.

وی افزود: به عنوان مثال رشته اندیشه سیاسی اسلام و بطور کلی رشته مطالعات سیاسی اسلام و حتی مطالعات سیاسی ایران همچنان در حاشیه قرار دارد به طوری که حتی در مطالعات سیاسی ایران منابع اصلی بیشتر تألیف غربی‌ها است و البته در زمینه مطالعات سیاسی اسلام منابع خوبی تألیف و تدوین شده است اما هنوز آنچنان که انتظار می‌رود مورد استفاده قرار نمی گیرد زیرا دروس و رشته های مربوط به سیاست اسلامی فعال نشده است.

حجت الاسلام والمسلمین لک‌زایی تأکید کرد: برای پرداختن به علوم انسانی اسلامی به ‌ویژه علوم سیاسی، باید به علوم مختلفی همچون قرآن، روایات، فقه، اصول، تفسیر، تاریخ اسلام و فلسفه مسلط شد و این خلأ در علوم انسانی باید با همت دانشجویان و اساتید متعهد دانشگاهها و طلاب و اساتید حوزه‌های علمیه برطرف شود.

وی به حکومت پیامبراکرم(ص) اشاره و خاطرنشان کرد: حضرت در طول 10 سال، حکومتی فراگیر از مدینه تا یمن و شام تشکیل دادند که بعد از ایشان نیز باهمه نواقصی که وجود داشت امپراطوری ایران و بخشی از امپراطوری روم شرقی را نیز تحت سیطره قرار داد.

عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) با اشاره به آیه «ولقد کان لکم فی رسول الله اسوه حسنه» تأکید کرد: حکومت پیامبراکرم(ص) نیز بدون نظریه سیاسی امکان‌پذیر نبوده است چنان که خداوند در قرآن می‌فرماید «الگوی شما در همه زمینه‌ها پیامبراکرم(ص) باشد» ازاین‌رو امروزه باید نظریه‌های مبتنی بر سیاست نبوی را استخراج کنیم.

وی با توجه به جامع بودن دین اسلام به اصول و مبانی حکومت اسلامی در سیره پیامبر اکرم(ص) اشاره کرد و گفت: مدیریت تعارض‌ها، توافقات، دوست، دشمن، چگونگی ارتباط با کفار و نظریات جنگ و صلح در قرآن به‌ویژه در سوره ممتحنه و در سیره پیامبراکرم(ص) وجود دارد و در اسلام مشخص شده است.

استاد حوزه و دانشگاه یادآور شد: برخی از اساتید علوم سیاسی درباره نظریات اسلام و شخصیت‌های سیاسی مسلمان آگاهی نداشته یا اعتقادی ندارند و در صورتی درباره یک نظریه یا شخصیت اسلامی سخن می‌گویند که غربی‌ها آن را کشف یا تأیید کرده باشند.

وی با انتقاد از غلبه تفکر ترجمه‌ای در رشته‌های علوم انسانی به‌ویژه علوم سیاسی تصریح کرد: امروز هدایت‌گری در دست عالمان سیاسی است و آنها هستند که جنگ و صلح را به وجود می‌آورند یا کشورها را به یکدیگر نزدیک یا دور می‌کنند.

حجت الاسلام والمسلمین لک‌زایی، عالمان و سیاستمداران صالح را یاران امام زمان(عج) خواند و گفت: امام زمان(عج) در مدیریت آینده جهان از سیاستمداران صالح استفاده خواهند کرد که طلاب و دانشجویان باید با این انگیزه درس بخوانند و بتوانند در این مسیر گامی بردارند.

وی حکمت متعالیه امام خمینی(ره) را جامع خواند و تأکید کرد: با توجه به این که امام خمینی(ره) در زمینه سیاست، فقه، فلسفه، اخلاق، عرفان و علوم دیگر شخصیتی جامع داشته‌اند به‌ویژه در زمینه علوم سیاسی، الگوی مناسب و کاملی هستند.

عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) افزود: هنگامی که تمام مراکز راهبردی عقب مانده بودند امام خمینی(ره) فروپاشی شوروی را پیش‌بینی کردند و نمونه موفق عملی از حکومت اسلامی را تشکیل داده و به صورت موفقیت آمیز پیش برده‌اند.

وی به هجمه برخی از اساتید علوم سیاسی به پروژه تدوین اندیشه سیاسی علمای شیعه اشاره و تصریح کرد: با هدف آشنا کردن دانشجویان علوم سیاسی با اندیشه علمای شیعه از سال 1373 اقداماتی را آغاز کردیم که نخست با بررسی اندیشه سیاسی محقق کرکی از علمای شیعه آغاز شد و در مرحله بعد به اندیشه سیاسی علمای شیعه در عصر صفویه رسید و سپس به بررسی تاریخ اندیشه سیاسی علمای شیعه تعمیم داده شد و تاکنون بیش از هشتاد متفکر و عالم تحقیق شده است.

حجت الاسلام والمسلمین لک‌زایی یادآور شد: واحد سیاسی به نام بررسی اندیشه علمای شیعه تشکیل شد و محصول آن کتاب‌هایی بود که به طور سلسله‌وار در مراحل بعدی به چاپ رسید و از برخی اساتید مطرح علوم سیاسی نیز دعوت به عمل آمد.

وی گفت: در گفت‌وگوهای به عمل آمده از برخی از اساتید مطرح علوم سیاسی که نقدهایی به علمای شیعه وارد کرده بودند و تحت عناوین کتاب و مقالات به چاب رساندند؛ مشخص شد که ناقد به طور کلی با اندیشه سیاسی و کتاب‌های آن عالم شیعه آشنایی کافی ندارد.

حجت الاسلام والمسلمین لک‌زایی، بررسی تاریخ اندیشه سیاسی علمای شیعه را نگاه هویت‌شناسانه به گذشته خواند و تصریح کرد: برخی از اساتید علوم سیاسی با توجه به احترام و ارادتی که به نظریات غربی دارند این گونه بررسی هویت شناسانه را نبش قبر می‌خوانند و از طرف دیگر بدون آگاهی از اندیشه سیاسی علمای شیعه، زوال اندیشه سیاسی را ادعا می‌کنند؛ در حالی که خود اینها در بررسی اندیشه سیاسی دانشمندان غربی از چند قرن قبل از میلاد شروع می کنند.

وی بیان داشت: ما برای بررسی اندیشه علمای شیعه سه مرحله را پیگیری کردیم نخست با شناسایی هویت گذشته مباحث زمانمند را از غیر زمانمند جدا کنیم و در مرحله بعد گذشته را نقد و ارزیابی کرده و برای پر کردن خلأها نظریه‌پردازی کنیم.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به مطرح شدن چشم انداز علوم سیاسی در پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ابراز کرد: با توجه به این که واحد اندیشه سیاسی از سال 73 شروع به فعالیت کرد در سال 83 با سه گروه پژوهشی، علوم سیاسی، فقه سیاسی و فلسفه سیاسی رسمی شد و در مراحل بعد مباحث مربوط به فقه امنیت و مباحث نظریه‌پردازی نیز در زمینه علوم سیاسی مطرح شد.

وی خاطرنشان کرد: در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با علمای حوزه همچون آیت الله جوادی آملی و اساتید مطرح علوم سیاسی در دانشگاه ارتباط مستمر داشته‌ایم و در انجمن مطالعات سیاسی مجله سیاست متعالیه را راه‌اندازی کردیم که در حال حاضر به عنوان مجله علمی پژوهشی منتشر می‌شود.

حجت الاسلام والمسلمین لک‌زایی به برخی از سیاهنمایی‌ها اشاره و تصریح کرد: همان گونه که در طول تاریخ مرسوم بوده است برخی افراد برای تخریب فعالیت‌های علمی، پژوهشی به سیاهنمایی روآورده‌اند و بدون داشتن نقد منصفانه‌ای از امکانات جمهوری اسلامی استفاده می‌کنند و نظریات غربی را در دانشگاه‌ها ترویج می‌کنند.

وی پیوند زدن در نظریات علوم سیاسی را نادرست دانست و ‌گفت: اگر کسی مفهوم کلیدی را از نظریات غربی بگیرد و در ذیل آن مفاهیم اسلامی را بچیند این پیوند زدن نادرست است زیرا مبنا را تفکر و اندیشه دیگران قرار داده است اما اگر در طرح اولیه از مبانی اسلامی و ارزشی استفاده کند و در رهیافت‌های تجربی و ساختاری از مفاهیم دیگران نیز وام‌گیری داشته باشد اشکالی ندارد زیرا بحث فایده و سود را در نظر می‌گیرد.

عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) به تهاجمات علیه نظریه‌پردازی اسلامی اشاره و ابراز کرد: در حال حاضر در دانشگاه فضا برای تهاجم بدون نقد علمی و منصفانه علیه نظریه‌پردازی اسلامی باز است و هر پزشک، مهندس و شاعری در حوزه علوم سیاسی نظر داده است در صورتی که نظریه‌پردازی به‌ویژه در عرصه اندیشه، شرایط و مقدماتی را نیاز دارد.

وی فضای کشور را نیازمند تولید علم دانست و یادآور شد: رهبر معظم انقلاب در بیانات مختلف به کرسی‌های آزاد اندیشی دعوت کرده‌اند تا حرکت علمی در فضای کشور به راه بیفتد اما برخی از ترجمه‌کنندگان و مقلدان تفکرات غربی با داشتن آزادی اندیشه از این فرصت نیز استفاده می‌کنند.

رییس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به جایگاه خالی نظریات و اندیشه‌های سیاسی اسلامی در دانشگاه‌ها اشاره و تصریح کرد: امروزه دانشگاه‌ها در علوم انسانی به جای این که تولید کننده باشند بیشتر مصرف کننده هستند و از نظریات اسلامی و شخصیت‌های مسلمان بحث نمی‌شود بلکه نظریات غربی بدون نقد و نظر به عنوان پرستیژ علمی کاربرد بسیاری دارد و تا زمانی که اندیشه‌های سیاسی وارداتی مبنا قرار بگیرند اندیشه‌های سیاسی مطرح در دانشگاه برای اداره جامعه کارایی نخواهد داشت.

وی با اشاره به اندیشه سیاسی علمای مسلمان تأکید کرد: باید در حوزه اندیشه به تاریخ اندیشه سیاسی علمای مسلمان توجه شود چنان که در نظریه اسلامی امنیت، حکمت متعالیه، سیاست متعالیه، دیپلماسی متعالیه، فقه متعالیه و توسعه متعالیه، مفهوم سازی شده و مورد استفاده واقع شده است.

حجت الاسلام والمسلمین لک‌زایی در پایان به شرح حدیث جنود عقل و جهل امام خمینی(ره) پرداخت و افزود: امام خمینی(ره) با جامعیتی که داشته‌اند فرانظریه‌ای را به نام «دو فطرت» مطرح کرده‌اند و در برخی از مقالاتم از جمله «نظام اخلاقی و سیاسی امام خمینی(ره)، فلسفه امنیت از دیدگاه امام خمینی(ره)، کاربردهای امنیتی انسان شناسی حکمت متعالیه» از این فرانظریه استفاده کرده‌ام./908/پ201/ف