انتشار مجموعه مقالات «فلسفه علم»

به گزارش خبرگزاری رسا، مجموعه مقالات «فلسفه علم» به کوشش ابراهیم دادجو، محقق ارجمند گروه معرفت شناسی پژوهشکده حکمت و دین پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شد.

این مجموعه مقالات که به کوشش محقق ارجمند گروه معرفت شناسی پژوهشگاه گردآوری شده و در این گروه سامان یافته است، دارای مقالاتی به شرح زیر می باشد:

درباره تبیین علمی/ پیروز فطورچی؛ معرفت تجربی از دیدگاه ابن سینا/ مهدی قوام صفری؛ معرفت شناسی زمان در دیدگاه آگوستین/ رضا علیزاده ممقانی؛ منطق استقرا از دیدگاه شهید صدر/ عبدالحسین خسرو پناه؛ تبیین علمی از دیدگاه همپل/ هادی صمدی؛ نقشه معرفت علمی/ ابوالفضل حقیری قزوینی؛ پنج نقطه عطف تجربه گرایی/ فردین جهان بین؛ تقویت نظریه ها/ حسن میانداری؛ نقد کوهن بر دیدگاه رایج در فلسفه علم/ هادی صمدی؛ علم متعارف و خطرهای آن/ غلامرضا نظریان؛ سادگی در نظریه های علمی/ صدرا ساده؛ دیدگاه غیر گزاره ای درباره علم / ابوتراب یغمایی؛ آیا قیاس ناپذیری پیامدبار است؟/ شاهین کاوه؛ تحلیل علّی تکنولوژی/ علیرضا شفاه؛ اتحاد در فلسفه علم/ سید بهرام برقعی؛ تاریخچه نسبی گرایی در فلسفه علم / عباس عارفی؛ مروری بر فلسفه زیست شناسی/ هادی صمدی؛ ملاک های تجربه گرا درباره معنای معرفتی: مسائل و تحولات/ فرشته نباتی؛ منطق کشف یا روان شناسی پژوهش/ غلامرضا نظریان؛ مسائل مفهومی در علم/ داوود متدین؛ درباره ماهیت و معیارهای تعهدات نظری و مسعود الوند؛ استنتاج از راه بهترین تبیین/ رحمت الله رضایی.

مؤلف در مقدمه کتاب خود و در تعریف «فلسفه علم»چنین می نویسد:

فلسفه علم را دشوار می توان تعریف کرد، و موضوع مباحث آن را تعیین کرد؛ دلیل این دشواری آن است که در این دانش، به مباحث گونه گونی دربارۀ علم می پردازد که تا حدی سرشت آنها متفاوت است، ولی می‌توان دست کم به عنوان توصیفی بسیار کلی، آن را زمینه ‌ای میان ‌رشته‌ای دانست که به ارتباط میان فلسفه و علم می ‌پردازد و مباحث فلسفی مرتبط با علم تجربی را بررسی می‌کند. براساس این توصیف، فلسفه علم به حل و بررسی مسائل فلسفی دربارۀ علم می‌پردازد؛ مسائلی که در خود علم بدانها پرداخته نمی‌ شود. به عبارت دیگر، فلسفة علم شاخه‌ ای از فلسفه است که به تحلیل عقلانی و انتقادی معرفت علمی و نظریه های علمی می‌پردازد.

 این شاخه از فلسفه، چنان در شاخه ‌های دیگر آن، و ازجمله در معرفت‌ شناسی نوین، تاثیر نهاده است که هیچ محققی نمی‌تواند بدون توجه به مباحث آن، در فلسفه ‌های جدید و معرفت ‌شناسی غور کند. این تأثیر، که بویژه بر شاخه ‌هایی چون معرفت‌ شناسی، فلسفة اخلاق، و فلسفه دین عمیق تر بوده است، بیشتر، از آن روست که مباحث آن، قابل تعمیم به زمینه ‌های دیگر می ‌باشد. این، معلولِ نوع مباحث این شاخه است که تا حدی قابل تسری و توسعه به دیگر زمینه‌ ها می ‌باشند. درنتیجه، کارکرد فلسفة علم، امروزه تنها به حوزة علم و نظریه‌ های علمی محدود نمی ‌شود و بسی از حوزة علم فراتر می ‌رود.

علم در عصر جدید جایگاه خاصی در تفکر بشر پیدا کرد و همین امر موجب گردید که مباحث فلسفی دربارۀ علم هم مورد توجه فلاسفه قرار گیرد. با پیدایش علم جدید بسیاری از فلاسفه گمان می‌ کردند که تنها علم، معرفت عینی (objective knowledge)را به دست می ‌دهد. از این رو، فلسفه هم باید به تحلیل و بررسی مسایل مرتبط با این علم بپردازد. این دیدگاه دربارۀ علم که آن را معرفت عینی، و بلکه تنها معرفت عینی به شمار می ‌آورد، سرفصل مباحث زیادی در فلسفه علم شد و دیری نپایید که عینیت معرفت علمی هم مورد چون و چرا قرار گرفت؛ بر همین قیاس این ادعا که تنها علم می‌تواند معرفت عینی را به دست بدهد مورد تردید قرار گرفت.

فلسفه علم در قرن بیستم شکوفا شد و ادبیاتی بسیار غنی در این زمینه شکل گرفت. امروزه مسئله واقع ‌نمایی نظریات علمی که ادعای اصلی واقع‌ گرایی علمی (scientific realism)است در برابر ابزارانگاری، یکی از مباحث مهم مطرح در فلسفه علم است. ابزارانگاری از دوره یونان باستان به صورت‌ های متفاوتی مطرح بوده است. اما تنها در عصر حاضر اختلاف جدی آن با واقع‌ گرایی برجسته شد. از این گذشته، رویکرد های نوین در مسئله واقع‌گرایی نزاع با ابزارانگاری تأثیر فراوانی را بر جای گذاشت.

امروزه فلسفه علم با معرفت ‌شناسی و فلسفه‌ های جدید، پیوندی ناگسستنی پیدا کرده است. مباحثی که در یکی از این زمینه ها مطرح می ‌شود به سرعت در دیگری تأثیر می‌ گذارد، این انعطاف‌ پذیری نسبت به دیگر زمینه‌ ها موجب گردید که فلسفه علم دائماً در تغییر و تحول باشد.

گفتنی است مجموعه مقالات «فلسفه علم» به کوشش ابراهیم دادجو، با قیمت 40000 تومان در اختیار مخاطبان قرار گرفته است.

علاقمندان جهت کسب اطلاعات تکمیلی و تهیه کتاب میتوانند به نشانی www.poiict.irمراجعه کنند./998/د102/ق 

منبع: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی