حوزه علمیه در عرصه رسانه کوتاهی دارد/ روند معرفی محصولات فکری حوزه کند است

اشاره: کسب و نشر اطلاعات در آغاز قرن بیست و یکم و هزاره سوم از چنان اهمیتی برخوردار شده که کمتر کسی برای تحمیل نظر خود به شیوه های جنگ های کلاسیک، سرکوب و انواع و اقسام شگردهای برخورد بدنی فکر می کند. در این میان دستیابی به اطلاعات، پردازش و انتشار آن جایگزین شیوه هایی شده که ممکن است علاوه بر کاهش هزینه های سرسام آور، از بروز حوادث زیان بار و پر هزینه جلوگیری کند. در شرایط کنونی صاحبان قدرت از طریق رسانه های دیداری، شنیداری و مکتوب در کنار رسانه های چند منظوره تلاش می کنند با دریافت اطلاعات، تجزیه و تحلیل آن و بسته بندی و انتشار مجدد آن به گونه ای عمل کنند که در نهایت بتوانند با تسخیر ذهن و فکر مخاطب، اورا به ورطه ای بکشانند که تأمین کننده منافع و اهداف رسانه و در نهایت صاحبان قدرت رسانه‌ای شوند.

باید بدانیم که بهره مندی از رسانه در خط مقدم جبهه فرهنگی انقلاب عنصر حیاتی به شمار می رود و از آنجا که کشورهای غربی از جنگ های سخت در مقابل کشور ایران مأیوس شده اند، سعی می کنند به وسیله رسانه و با القای تفکرات نادرست خود، بر ذهن مخاطبان ایرانی نفوذ کرده و فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی را دچار انحطاط کنند و با وجود فعالیت های فراوان و ارزشمند تبلیغی، علمی، فرهنگی و پژوهشی حوزه علمیه متأسفانه تبلیغ ها و خبرپراکنی های نادرست رسانه های منفی، باورهای غلطی نسبت به حوزه و روحانیت به وجود آورده است.

در تبیین این موارد، خبرنگار خبرگزاری رسا، گفت و گویی با دکتر محمدجواد توکلی، عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) و سردبیر نشریه تخصصی علمی ـ ترویجی معرفت اقتصاد اسلامی ترتیب داده است.

متن این گفت و گو در ذیل به خوانندگان محترم رسا تقدیم می شود.

رساـ فعالیت‌های علمی و پژوهشی خودتان را به صورت اجمالی بیان کنید.

بنده در سال 1365 وارد حوزه علمیه قم شدم و بعداز گذراندن سطح دو حوزه‌علمیه علاقه‌ام به حوزه اقتصاد اسلامی سبب شد وارد مؤسسه در راه حق که آیت الله مصباح راه‌اندازی کرده بودند بشوم؛ بعد‌از آن هم در مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) تحصیل خود را تا مقطع دکترا ادامه دادم. درحال حاضر عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) هستم. در کنار گذراندن این تحصیلات به فعالیت های تدریس و پژوهشی هم پرداختم.

انتشار نشریه اقتصاد اسلامی یکی از این فعالیت‌های علمی و پژوهشی است، در کنار این سعی کردم رسالت بزرگ تبلیغی هر طلبه را فراموش نکنم و فعالیت هایی را برای مباحث تبلیغی و فرهنگی انجام دهم. با توجه به این سعی کردم در تبلیغ از تخصص علمی که در زمینه اقتصاد داشتم استفاده نمایم.

بعداز تحقیقات گسترده ای که داشتم در زمینه ترویج اخلاق اسلامی کسب و کار احساس نیاز کردم و با توجه به این، یک سری سررسیدهایی  که در آن احادیث کسب‌و‌کار و حکایت‌های اخلاقی گنجانده شده بود با نام بازار خوبان منتشر و روانه بازار کردم، خوشبختانه این سررسیدها از استقبال خوبی‌هم برخوردار شد.

همکاری با اصناف و در اختیار گذاشتن مطالعات و پژوهش‌های خودم به آنها از فعالیت‌های دیگری که انجام داده ام به شمار می رود، به گونه‌ای که  با این همکاری از فضای شبکه‌های اجتماعی استفاده کردیم تا بتوانیم با جذب مخاطبان کاسب از این فرصت برای ترویج  اخلاق اسلامی کسب‌و‌کار استفاده کنیم. در این کانال‌ها هر روز احادیث کسب‌و‌کار و حکایت‌های اخلاقی را برای کسبه نشر می‌دهم که کاسبان عضو هم بسیار استقبال می‌کنند.

در کنار تمام این فعالیت‌ها، با توجه به اینکه امسال سال اقتصاد مقاومتی، توسط رهبر معظم انقلاب نامگذاری شده است کلاس‌ها و دوره‌هایی برای اقشار مختلف از جمله فرهنگیان و اساتید دانشگاه برگزار کردیم تا بتوانم منویات ایشان در زمینه اقتصاد مقاومتی را  در جامعه رواج داده و در حد توانم  کمکی به حمایت از تولید داخلی هم کرده باشم.

رساـ می‌توانیم با فعالیت‌های نشریه معرفت اقتصاد اسلامی و هدف از انتشار آن بیشتر آشنا شویم؟

نشریه معرفت اقتصاد اسلامی 6سال پیش فعالیت خود را آغاز کرده و شماره 13 آن درحال چاپ است، با توجه به فعالیت‌های مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در حوزه آموزش و تربیت نیروی متخصص، هدف از چاپ این نشریه این بود که بتوانیم در زمینه تولید دانش و مقالات علمی پژوهشی حوزه اقتصاد اسلامی هم فعالیت کنیم، خوشبختانه با توجه به سطح بالای علمی نشریه موفق شدیم از وزارت علوم رتبه علمی پژوهشی نشریه را هم اخذ کنیم.

در این نشریه به حوزه‌های مختلف اقتصاد اسلامی، از مباحث مبنایی فلسفه اقتصاد اسلامی گرفته تا مباحث بانکداری و توسعه فرهنگ و اقتصاد پرداخته می‌شود. از همین جا هم تقاضا می‌کنم که محققان حوزوی و دانشگاهی با این مجله بیشتر همکاری کنند تا بتوانیم غنای این نشریه را افزایش دهیم.

از نشریه معرفت اقتصاد اسلامی، هم در دانشگاه و هم در حوزه علمیه استقبال خوبی شده به گونه‌ای که مقالات زیادی به مجله ارسال می‌شود و بعداز فرآیند داوری سعی می‌کنیم بهترین این مقاله‌ها گزینش و منتشر شود.

رساـ وضعیت اطلاع رسانی اخبار حوزوی را در رسانه‌های کشور چگونه ارزیابی می‌کنید؟

 حوزه علمیه به دلیل آنکه همیشه با یک سیستم سنتی جلو رفته، آنگونه که باید و شاید از ظرفیت های رسانه استفاده نکرده است نمونه بارز آن هشدار رهبر معظم انقلاب در خصوص شبکه های اجتماعی است که فرمودند: حوزه علمیه باید وارد فضای رسانه شود ودر بحث شبهه زدایی و ترویج دین از این فضا ها استفاده نماید.

عدم همکاری حوزویان با رسانه سبب بروز شبهه های فروانی نسبت به آنها شده است.

حوزه علمیه به دلیل وجود باورهای نادرستی که حوزویان نسبت به رسانه دارند، حتی از ظرفیت های رسانه های مکتوبی که وجود داشته هم آنگونه که شایسته بوده  استفاده نکزده است.

 گاهی اوقات اخبار و اطلاعاتی راجع به شهریه کم طلبه ها مطرح می شود و مردم با نگاه نادرستی به آن نگاه می‌کنند،  دلیل این نگاه‌های نادرست هم عدم اطلاع از اخبار و اطلاعات صحیح حوزوی است، به عنوان مثال حجم زیاد علمی و پژوهشی که در حوزه علمیه تولید می شود حتی بسیاری از دانشگاهیان هم از آن اطلاع ندارند و فکر می‌کنند حوزه همان روال سنتی خودش را دارد و با این فضاها آشنا نیستند.تمام این موارد نشانگر این است که از ظرفیت رسانه استفاده درستی نشده است.

حوزه علمیه می تواند از ظرفیت خوب رسانه برای جذب نیرو استفاده کند در کنار این رسانه ها می‌توانند محصولات حوزوی را مطرح به مردم عرضه کنند.

فضای مناسب عرضه فرهنگ ناب شیعی و اسلامی در رسانه ها فراهم است.

یکی دیگر از ظرفیت های خوب رسانه ایجاد فضای تبلیغی برای حوزه علمیه است به عنوان مثال بنده زمانی درگیر انتشار یک سری بروشورها برای بازار شدم با نام بازار خوبان، داستان آن هم از آنجا شروع شد که برای یک دوره اخلاق حرفه ای سفری به کیش داشتم و در بازدیدی که از مناطق تجاری و پاساژهای آنجا داشتم مشاهده کردم بین بازاریان بروشورهای تبلیغاتی زیادی پخش می شود، این تفکر از همانجا شروع شد که چه زمینه خوبی برای حوزه علمیه در رابطه با احکام اسلامی کسب و کار در قالب این بروشور(جزوه کوچک کاغذی حاوی اطلاعاتی درباره موضوعی خاص) فراهم است و انتشار آن بر نگاه کاسب ها به اقتصاد اسلامی بسیار تأثیرگذار است، در واقع رسانه و مباحث از این دست ظرفیت‌های  فراوانی دارند که متأسفانه تا کنون در حوزه حتی فضای تبلیغاتی‌مان، قضای تبلیغات مستقیم شفاهی بوده و از بعضی عرصه ها آنگونه که باید استفاده نکرده‌ایم.

در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی شبهات اعتقادی گوناگونی مطرح است و به واسطه کلیپ های جذابی که به مخاطب ارائه می دهند حتی وجود خداوند متعال راهم دچار شبهه می کنند، اینجا است که رهبر معظم انقلاب می فرمایند:«حوزه باید وارد عرصه رسانه شود و از ابزارهای جدید استفاده کند.»

 نکته دیگری که که وجود دارد حوزویان به انتظار می مانند تا دهه محرمی شود و مناسبتی پیش بیاید تا سراغ تبلیغ برای مردم بروند؛ اما شبکه های اجتماعی مردم را در معرض تبلیغ مثبت یا منفی آنی قرار داده اند و هرلحظه یک پیام حاوی نکات مثبت و یا منفی برای ما ارسال می شود. متأسفانه به نظر می رسد حوزه علمیه در این عرصه کوتاهی کرده و از طرف دیگر دشمن از این فرصت به خوبی برای انحطاط فرهنگ و دین مردم استفاده می کند، لذا حوزه علمیه و حوزویان باید جدی تر وارد شوند و از انواع اقسام رسانه با شیوه ها و اهداف مختلف استفاده کنند تا بتوانند فرهنگ ناب شیعه و اسلامی را گسترش دهد.

رساـ به نظر شما ثمرات آگاهی درست و نادرست جامعه از فعالیت های حوزه های علمیه و علمای دین چه چیزهایی است؟

اطلاع رسانی خوب ثمره های فراوانی دارد که یکی از این ثمرات تصحیح شدن تصورات نادرست از حوزه علمیه و حوزویان در ذهن جامعه و بالا بردن سطح آگاهی مردم از فعالیت های علمای حوزه علمیه است، همچنین یکی دیگر از ثمرات استفاده صحیح از رسانه آشنایی جامعه با فعالیت های علمی و پژوهشی علما و روشن کردن ذهن آنها نسبت به حوزویان است.

رسانه اثرگذاری تبلیغی حوزه علمیه را چندبرابر می کند

نکته دوم کارکرد تبلیغی رسانه است، رسانه ابزاری است که اثرگذاری تبلیغی حوزه علمیه را چندبرابر می کند، حوزویان باید بدانند دنیا به سمتی رفته که اهداف خودش را به صورت مخفی ودر قالب ابزارهای رسانه ای ارائه می کند و استفاده صحیح حوزه علمیه از رسانه ضریب نفوذ تبلیغات دینی را زیاد و اثرگذاری آن را بالا می برد.

همکاری حوزه علمیه با رسانه و آگاهی درست جامعه از فعالیت های حوزویان، افزایش اثرگذاری حوزه علمیه برجامعه را به دنبال خواهد داشت به گونه ای که این اثرگذاری محدود به زمان‌های خاص تبلیغی نمی شود و می توانیم فرهنگ سازی مورد نظرمان را به صورت آنی به مخاطبان جهانی القا کنیم.

به طور کلی حضور حوزه علمیه در رسانه ها و استفاده از ابزار رسانه ای هم سبب شتاخت صحیح جامعه از روحانیت خواهد شد و هم کانالهای ارتباطی حوزه علمیه با مردم تقویت می شود که این منجر به تقویت عمق اثرگذاری حوزه علمیه بر جامعه  خواهد شد.

رساـ توصیه شما به خبرنگاران حوزوی و اصحاب رسانه حوزه و در کنار آن به حوزویان برای رفع بی مهری ها نسبت به رسانه چیست؟

گاهی اوقات متوجه می شویم که اهمیت رسانه به خوبی برای روحانیت جا نیفتاده  و این ضرورت را برای اصحاب رسانه ایجاد می کند که خبرنگاران حوزوی اهمیت رسانه را برای حوزویان تبیین کنند.

حوزه علمیه ساختارهای مناسب را برای رسانه های ایجاد نکرده است

از طرف دیگر به نظر می رسد حوزه علمیه ساختارهای مناسبی برای رسانه به وجود نیاورده است، رسانه های خوبی مثل خبرگزاری رسا وجود دارد که با حوزه علمیه در ارتباط هستند؛ اما باید این ها را گسترش دهیم و خبرگزاری های علمی داشته باشیم که آن ها یافته های علمی حوزه علمیه را منتشر کنند و یا بسترهایی برای رسانه ها فراهم شود که در مباحث شبهات به طور تخصصی فعالیت کنند و به پرسش و پاسخ به سؤالات اعتقادی جامعه بپردازند.

 این سؤال مطرح است، چرا تعداد رسانه هایی که به شبهات جامعه پاسخ بدهند این قدر کم است، در زمان انقلاب نشریه «مکتب اسلامی» وجود داشته که پاسخگوی نیازها و شبهات روز مردم بوده است، متأسفانه در حوزه نشریات حوزوی تربیتی وجود ندارد هرچند ممکن است برخی مراکز حوزوی اینچنین فعالیت هایی به صورت اندک داشته باشند اما بدنه حوزه علمیه درگیر تولید یک آثار رسانه ای که بتواند به صورت متداوم برمخاطب خود اثرگذاری کند وجود ندارد؛ لذا باید فرهنگ سازی شود که هم اهمیت رسانه برای حوزویان تبیین شود و هم ساختارهای مناسبی برای ایجاد رسانه فراهم گردد.

رساـ نقاط ضعف و قوت نشریات حوزوی را بیان بفرمایید.

رسانه ها و نشریات حوزوی در بعد علمی، با توجه به ساختارهایی که حوزه برای اعطای مجوز فراهم کرده است از قوت مناسبی برخوردار هستند و در رشته ها و مباحث مختلف از جمله علوم انسانی اسلامی وارد شده و درحال رشد هستند که این حرکت بسیار خوبی است.

اطلاع رسانی از فعالیت های عمومی حوزه علمیه دچار یک ضعف شدید است.

ضعف اصلی رسانه ای حوزه در رسانه های عمومی اطلاع رسانی است که دچار یک ضعف شدید هستند و آن قسمتی که نه برای ارائه مقالات پژوهشی و علمی حوزه بلکه  برای اطلاع رسانی از فعالیت های حوزوی و فرهنگ سازی باشند و در حوزه اعتقادات و احکام هم وارد شوند اندک و دچار ضعف هستند.

دنیایی که ما با آن روبه رو هستیم به سمت پیشرفت و تحولی قرار دارد که عرصه های اطلاع رسانی و تبلیغی آن متفاوت شده و باید زمان رسیدن به اهدافمان را کوتاه کنیم و از فضاها و ابزار جدید استفاده نماییم، از این رو باید حوزه علمیه از فضاهای سنتی رسانه که فقط رسانه مکتوب است بیرون آید و در قالب تصویر، صوت، فیلم های کوتاه و مواردی مثل این وارد شود.

 به نظر می رسد حوزه علمیه از لحاظ رسانه ای کوتاهی کرده و فعالیت رسانه ای حوزه علمیه نشانگر آن است که از این لحاظ حوزه دچار ضعف شدید است ما باید رسانه هایی داشته باشیم که اندیشه های ناب اسلامی را تبدیل به آثار هنری کنند و به جامعه عرضه کنند، همان گونه رهبر معظم انقلاب فرمودند:«ما باید بذر معارف اسلامی را در زمین حاصلخیز جوانان که بسیار مستعد است به کاریم» اگر این کار را ما نکنیم اگر این کارا حوزه علمیه نکند علف های هرز در این زمین های حاصل خیز  می روید و بعد نمی توانیم فرهنگ اصیلمان را بازیابی کنیم.

رساـ به عنوان سردبیر یک نشریه موفق حوزوی اگر پیشنهادی به آیت الله اعرفی دارید بیان بفرمایید.

یکی از مشکلاتی که در حال حاضر نشریات علمی حوزوی با آن مواجه هستند مشکلات بودجه ای است، به دلیل  تنگناهای بودجه ای که اتفاق افتاده  نشریات مجبور می شوند حتی برای هزینه های داوری و انتشار از نویسندگان مبالغی را بگیرند که این ضربه بسیار بزرگی است لذا انتظار می رود حوزه علمیه فضای انتشار این چنین نشریات تخصصی که از بار علمی زیادی هم برخوردار هستند را گسترش دهد و حمایت بیشتری کند و بداند نتیجه این حمایت ارائه بهتر تولید دانشی است که در حوزه علمیه صورت می گیرد.

در گام دوم باید نشریات حوزوی برتر را در بازتاب فعالیت ها یاری کرد و کمک های فنی به نشریات بیشتر شود شاید باوجود حضرت آیت الله اعرافی که تفکرات خوب و تحولی دارند بتوانیم پایگاه های اطلاع رسانی حوزه را تقویت کنیم.

متأسفانه اگر کسی در فضای اینترنت، حوزه علمیه  قم را جست و جو کند به این پایگاه ها نمی رسد اگر بتوانیم محصولات حوزه را در وبگاه‌های خود حوزه علمیه فعال کنیم ثمرات خوبی را به دنبال خواهد داشت.

در کنار این توقع می رود حوزه علمیه یک نوع بسیج نیرو در فضای اجتماعی داشته باشد و همچنین مؤسساتی مثل  مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) و مؤسسات دیگر که در رشته های علوم انسانی و اجتماعی اسلامی فعال شده اند اگر حوزه علمیه بتواند به عنوان حلقه وصل اینکارها را تجمیع و با هنر رسانه های جدید ترکیب کند و درقالب اابزار رسانه ای جدید ارائه شود بسیار مفید خواهد بود.

رساـ سپاس از وقتی که به رسا دادید./874/گ403/س

خبرنگار: محمدصالح غلامعلی نژاد