رویکرد شناسی پژوهش‌های عاشورایی حوزه بررسی شد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نعمت‌الله صفری فروشانی، استاد جامعه المصطفی العالمیه شامگاه سه‌شنبه در سلسله نشست‌های علمی دین‌پژوهان با رویکرد شناسی پژوهش‌های عاشورایی حوزه، به مناسبت دهه اول ماه محرم سال 95 در دبیرخانه دین پژوهان کشور، در ابتدای جلسه به توضیح واژه‌های عنوانِ مورد بحث پرداخت و خاطرنشان کرد: رویکرد ترجمه کلمه «approach» است هر چند در این معنا اختلاف‌هایی وجود دارد.
تبیین واژه‌های رویکرد، پژوهش‌های عاشورایی و حوزه
استاد جامعه المصطفی العالمیه واژه «رویکرد» را بحثی در اختیار قرائت کننده و چگونگی مورد مطالعه قرار دادن یک موضوع دانست و اظهار داشت: این کلمه ممکن است ناظر به مباحث روشی باشد یا ناظر به مباحث ساختاری باشد.
وی عنوان «پژوهش‌های عاشورایی» را به دوقسم پژوهش‌های عاشورایی متنی و پیرامونی تقسیم و خاطرنشان کرد: پژوهش‌های عاشورای پیرامونی، پژوهش‌هایی است که در پیرامون مطالعات عاشورایی شکل گرفته است همچون کتاب عاشورا شناسی اثر محمد اسفندیاری یا کتاب عاشورا شناسی اثر محمد سردرودی صحتی یا کتاب جریانشناسی قرائت‌ها و رویکرد‌های عاشورایی از صفویه تا مشروطه اثر محسن رنجبر.
نعمت‌الله صفری فروشانی موضوع بحث جلسه را پژوهش‌های عاشورایی متنی خواند و یادآور شد: منظور از پژوهش‌های متنی هر آن چیزی است که به متن واقعه می‌پردازد. به طور مثال در واقعه کربلا، امام حسین(ع) را از آغاز تا عاشورا و چه بسا پس از عاشورا بررسی می‌کند. از این رو مطالعات عاشورایی مبحث عامی است که نام آن را مطالعات حسینی می‌نهیم و صرفا به بررسی روز عاشورا نمی‌پردازیم.
وی در ادامه تصریح کرد: مقصود از واژه «حوزه» مطالعات حوزویانی است که در دهه‌های اخیر صورت گرفته و سرآغاز آن را می‌توان از نوع مطالعات تحلیلی از کتاب «شهید جاوید» دانست که از سال 1350 تا کنون ادامه داشته است.
کلام، تاریخ و روایت سه منبع مطالعات حسینی
این پژوهشگر تاریخ، منابع مطالعات حسینی را در سه منبع معرفی کرد و ابراز داشت: منابع مطالعات حسینی در سه منبع کلامی، تاریخی و روایی است و مطالعه کننده ممکن است از مخلوطی از این منابع بهره جوید و از برخی بیشتر و از برخی دیگر کمتر استفاده کند.
وی با بیان این که اقسام مسأله مورد بحث پنچ قسم مطالعات کلامی، تاریخی، روایی، کلامی تاریخی و تاریخی کلامی است افزود: از آنجایی که مطالعات کلامی روایی بسیار نزدیک به هم هستند، در این جلسه مورد ارزیابی قرار نمی‌گیرد.
صفری فروشانی، شاخصه‌هایی که در یک مطالعه مورد توجه قرار می‌گیرند را به چند شاخصه تقسیم و خاطرنشان کرد: گاهی با توجه به هدف مطالعه می‌کنیم، گاهی با توجه به مبانی و پشت‌وانه‌ها مطالعه می‌کنیم، گاهی با توجه به نوع روش و گاهی با توجه به نوع منابعی که استفاده می‌شود مورد مطالعه قرار می‌گیرد.
مقصود از کلام در مطالعات ایدئولوژی
وی مطالعات کلامی را تعریف و تصریح کرد: مقصود ما از کلام به معنای رایج آن نیست بلکه منظور، مطالعات ایدئولوژی است، مطالعاتی که باورها بر آن سیطره دارد و معمولا نویسنده این نوع کتاب به قصد ثواب آن را نگاشته است.
استاد جامعه المصطفی العالمیه مطالعات تاریخی را هدفمند دانست و اظهار داشت: این نوع مطالعات با توجه بر هدفی نگاشته شده است و هدف آن فراتر از مطالعات علمی است و دغدغه‌های کلامی دارند تا یک آموزه را بررسی، تبیین، دفاع و یا رفع شبهه کنند همان‌گونه که حضرت آیت الله سبحانی در کتاب «فروغ ولایت» در میان مباحث تاریخی شبهه‌ای را مطرح و آن را پاسخ می‌دهد.
وی نگاه گزینشی در مطالعات تاریخی را اجتناب ناپذیر خواند و خاطرنشان کرد: نگاه گزینشی برخی اوقات ملاک‌های دوگانه‌ای ایجاد می‌کند یعنی شواهد را تا آن مقدار که کارآمد باشد استفاده می‌کنند و زمانی که کارآمد نباشد به آن توجهی نمی‌کنند.
سید جعفر مرتضی عاملی و کتاب «سیره الحسین(ع) فی الحدیث و التاریخ»
نعمت‌الله صفری فروشانی به صورت تفصیل، شاخص‌ترین نمونه از این نوع مطالعات را مورد ارزیابی قرار داد و بیان داشت: سید جعفر مرتضی عاملی یک روحانی لبنانی و نویسنده کتاب 24 جلدی «سیره الحسین(ع) فی الحدیث و التاریخ» است که در آن زندگی و سیره امام حسین (ع) از زمان تولد تا حوادث بعد از واقعه عاشورا بررسی کرده است.
شایان ذکر است استاد جامعه المصطفی العالمیه در ادامه مروری بر 15 جلد کتاب مذکور داشت و شاخصه‌هایی که در کلام و کتاب‌های سید جعفر مرتضی عاملی تبلور یافته بود را مورد بررسی و ارزیابی قرار داد./878/پ202/ب1
خبرنگار: اکتای بهمنی