رویکرد سه گانه معتزله نسبت به امر به معروف و نهی از منکر

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، حجت الاسلام مجتبی الهی خراسانی، استاد سطح خارج حوزه علمیه خراسان در درس خارج فقه حکومتی خود که با موضوع امر به معروف و نهی از منکر در مدرسه آیت الله خوئی با رویکرد تربیتی برگزار می شود پس از اشاره به ساختار کلی این بحث و اهمیت پرداختن به آن، از پیشینه این بحث در جهان اسلام گفت.

رویکرد معتزله  نسبت به امر به معروف و نهی از منکر

استاد سطح عالی حوزه علمیه خراسان بیان داشت: پیشینه مبحث امر به معروف و نهی از منکر در سایر فرق اسلامی نیز مطرح و پررنگ است. یکی از آنها که به این بحث پرداخته، معتزله است که آن را جزء یکی از اصول مذهب خود در کنار چهار اصل دیگر یعنی توحید، عدل، وعد و وعید، منزله بین المنزلتین (بین الجبر و الاختیار) می‌داند.

وی افزود: مهم‌ترین بحث در معتزله همین بحث امر به معروف و نهی از منکر است و اغلب مسائل سیاسی معتزله حول همین بحث است. در میان خود معتزله سه رویکرد نسبت به امر به معروف و نهی از منکر وجود دارد.

وی ادامه داد: آن سه رویکرد عبارتند از۱- رویکرد انقلابی با چهره ای چون عبید الدین عبید که رویکردی تند دارد و قیام علیه حاکم جور را از باب نهی از منکر واجب می‌دانند. ۲- رویکرد اصلاحی که قائل به مبارزه منفی هستند. در این رویکرد چون فساد حاکمان علنی و ظاهر نیست نمی‌توان قیام برای براندازی حاکم انجام داد اما می‌توان از راه مبارزه منفی همانند عدم مشارکت در حکومت، عدم بیعت با حاکم و ...نهی از منکر کرد همانند جعفر ابن حرب. ۳- کسانی که می گویند باید در قدرت مشارکت کرد و چون بیعت با حاکمیت انجام شده است؛ بنابراین حکومت مشروعیت دارد و می‌توان از این جایگاه در ترویج احکام و معارف استفاده کرد. چهره شاخص این رویکرد نیز قاضی عبد الجبار است.

حجت الاسلام الهی خراسانی در ادامه به ساختار کلی بحث خارج امر به معروف و نهی از منکر اشاره کرده و ساختار کلی بحث را برای سال جاری، در چند شاخه کلی دسته بندی کرد که این ساختار کلی شامل مدخل، مفهوم شناسی، حکم، شروط و فروعات امر به معروف و نهی از منکر است.

وی افزود: به لحاظ رویکرد و روش، چون بحث فقهی است بنابراین روش بحث نیز فقهی است یعنی از روش‌های معتبر در استنباط فقهی امامیه و به لحاظ سبک استنباطی از سبک جواهری پویا استفاده می‌شود./933/202/ب3