برنامه های درسی سطح 2 حوزه خواهران اصلاح می شود

*پیرامون فعالیت‌های معاونت‌ آموزش و محتوای ایجادشده در نظام آموزشی حوزه‌های علمیه خواهران توضیحاتی ارائه دهید.

از زمانی که حوزه‌های علمیه خواهران تأسیس شدند ما با تعداد اندکی از مدارس مواجه بودیم که هریک از آن‌ها نظام آموزشی و درسی خاص خود را داشتند و طلاب تا حدودی درزمینهٔ شیوه‌های درسی و فراغت از تحصیل و مدارک تحصیلی خود سرگردان بودند.

یکی از اقدامات بسیار شایسته مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران در بدو تأسیس خود طراحی و استقرار یک نظام آموزشی برای مدارس علمیه خواهران بود و آئین‌نامه‌ها، ضوابط و دستورالعمل‌ها به‌سرعت به مدارس ابلاغ شد که اقدام بسیار شایسته‌ای بود.

از اقدامات شایسته دیگر مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران گسترش آموزش‌های حوزوی برای بانوان در سراسر کشور بود و از سیاست‌های درستی که مرکز دنبال می‌کرد گسترش‌ حوزه‌های علمیه خواهران به‌گونه‌ای بود که تمام بانوان بتوانند از فرصت تحصیل برخوردار شوند.

ما در ابتدای کار خود با حدود ۳۳ مدرسه مواجه بودیم اما با سیاست‌هایی که مرکز مدیریت پیش گرفت امروزه ۵۰۰ مدرسه علمیه خواهران در کشور وجود دارند و امروز گسترش و ارتقای کمی حوزه‌های علمیه خواهران به حد کمال خود رسیده است.

ما در بسیاری از مناطق کشور مدرسه علمیه خواهران تأسیس کردیم و امروز دیگر باید نسبت به تحصیلات تکمیلی خواهران طلبه و ایجاد مدرسه علمیه خواهران در مناطق دور از دسترس بانوان اقدام کنیم، امروزه حدود ۴۷۰  مدرسه علمیه خواهران در سطح دو، بیش از ۷۰ مدرسه سطح سه و ۱۶ مدرسه در سطح چهار حوزه‌های علمیه خواهران فعالیت می‌کنند.

یکی از اقدامات بسیار خوبی که انجام شد طراحی و توسعه رشته‌ها و گرایش‌های رشته‌های مختلف بود، در سال‌ ۷۶ که مدارس علمیه خواهران شمایل اصلی خود را پیدا کرد آموزش‌های ما منحصر به سطح دو بود و پس‌ازآنکه طلاب خواهر این مقطع تحصیلی را به پایان رساندند این سازوکار فراهم شد تا بتوانند در مقاطع بالاتر ادامه تحصیل دهند و در سال 85 اقدام به تأسیس دو رشته فقه و اصول و تفسیر در سطح سه کردیم و تا امروز مجوز حدود ۱۴ رشته در سطح سه و پنج رشته در سطح چهار حوزه‌های علمیه خواهران از شورای سیاست‌گذاری حوزه علمیه اخذشده است.

با توجه به اینکه از سال ۸۵ که سطح سه راه‌اندازی شد یک مقطع زمانی گذشته بود و برخی از طلاب از این سطح نیز فارغ‌التحصیل شدند و قصد داشتند تحصیلات خود را ادامه دهند حوزه علمیه خواهران در سال ۹۳ اقدام به تأسیس سطح چهار کرد و دو رشته فقه خانواده و تفسیر تطبیقی در سطح چهار حوزه‌های علمیه خواهران فعال شد که امروزه مجوز پنج رشته در این سطح اخذشده است که حدود 500 طلبه خواهر در این رشته‌ها تحصیل می‌کنند.

از اقدامات خوب دیگری که انجام شد مسئله طراحی و استقرار شیوه‌‌های مختلف تحصیلی بود، با توجه به تنوع مخاطبان و اقتضائات خاص بانوان، همه بانوان نمی‌توانستند با یک شیوه تحصیلی و درسی کار کنند و به همین دلیل بحث دوره‌های نیمه‌حضوری و غیرحضوری در حوزه‌های علمیه خواهران راه‌اندازی شد.

در ابتدا سطح دو مدارس علمیه خواهران تنها به‌صورت حضوری فعالیت کرده و تمام طلاب باید در کلاس‌ها حضور پیدا می‌کردند، از سال ۸۷ دوره‌های نیمه‌حضوری نیز راه‌اندازی شد که طلاب می‌توانستند در ابتدا با گذراندن تعدادی از واحد‌های درسی در سال‌های ابتدایی به‌صورت حضوری، سه سال پایانی سطح دو را به‌صورت غیرحضوری ادامه دهند.

ما با افرادی مواجه بودیم که به دلیل اشتغالات خود نمی‌توانستند از برنامه‌های ما استفاده کنند، مانند بانوان شاغل و افرادی که به دلایل مختلف نمی‌توانستند در هر ترم حداقل 20 واحد را بگذرانند، برای این افراد دوره‌های پاره‌وقتی طراحی کردیم که ساعات کلاسی آن عموماً در بعدازظهر بود و بانوان شاغل و کسانی که امکان استفاده از دوره‌های تمام‌وقت ما را نداشتند می‌توانستند در این دوره‌های پاره‌وقت شرکت کنند.

همچنین در سطح سه حوزه‌های علمیه خواهران در ابتدا برنامه‌های تحصیلی ما تماماً حضوری بود اما در ادامه برنامه‌های تحصیلی را در سه رشته به شکل حضوری، غیرحضوری و نیمه‌حضوری طراحی کردیم تا افرادی که امکان تحصیل به‌صورت حضوری را نداشته یا در محل زندگی خود مدرسه سطح سه ندارند نیز بتوانند در این مقطع تحصیلی حضور پیدا کنند.

یکی از مسائلی که در این مدت معاونت آموزش به‌صورت بسیار جدی پیگیری می‌کرد سامان‌دهی سامانه استادان حوزه‌های علمیه خواهران بود، استادان از مهم‌ترین ارکان یک مرکز آموزشی بوده و می‌توانند نقش بسزایی در تعلیم و تربیت دانش‌آموختگان ایفا کنند و به همین دلیل باید نسبت به افرادی که در این سمت به فعالیت‌ می‌پردازند حساس باشیم که صلاحیت‌های اخلاقی، علمی و مهارتی لازم را داشته باشند.

در بدو تأسیس حوزه‌های علمیه خواهران استادانی با انتخاب مدیران مدارس برای تدریس انتخاب می‌شدند و با تعدادی از استادان مواجه شدیم که به این صورت گزینش شدند و باید ملاک‌های اخلاقی، علمی و مهارتی لازم برای صلاحیت حضور استادان در مدارس علمیه خواهران به کار می‌گرفتیم و به همین خاطر در یک فرصت زمانی در سال ۹۲ ارزیابی استادان موجود را شروع کردیم و بالغ‌بر ۱۰ هزار ارزیابی برای استادان مشغول له تدریس و افرادی که صلاحیت‌های سه‌گانه را داشتند برگزار و به این افراد مجوز تدریس داده شد و این روند تاکنون نیز ادامه دارد و برای تدریس در حوزه‌های علمیه خواهران باید این فرایند جذب و گزینش طی شود.

به‌غیراز مسئله گزینش ما نیازمند ارتقای استادان مدارس علمیه خواهران بودیم و به همین دلیل دوره‌هایی را برای ارتقای استادان در زمینه‌های مختلف علمی، مهارتی و اخلاقی برگزار شد و حدود ۱۰۰ کارگاه مهارت‌های تدریس و حدود ۱۵۰ علمی و اخلاقی برای استادان مدارس علمیه خواهران سراسر کشور برگزار کردیم.

یک کار بسیار خوبی که درزمینهٔ ارتقای استادان حوزه‌های علمیه خواهران انجام شد ایجاد انجمن‌های علمی بود که این انجمن‌ها در بستر فضای مجازی طراحی شد، یعنی ما گروه‌های علمی متخلفی در فضای مجازی ایجاد کردیم که استادان با توجه به رشته‌های تدریس خود در این گروه‌ها شرکت کرده و پژوهش‌ها و فعالیت‌های علمی که انجام دادند را به اشتراک گذاشته و به مباحثه علمی می‌پردازند، این کار فضای خوبی برای همفکری استادان فراهم کرده تا آموخته‌های علمی خود را بدون هزینه خاصی با یکدیگر به اشتراک بگذارند.

حدود سه جشنواره علمی برای استادان حوزه‌های علمیه خواهران در رشته‌های فقه و اصول، ادبیات عرب و تفسیر علوم قرآنی برگزار کردیم که استادان فعالیت‌های علمی خود را در سطح مدرسه و استان ارائه می‌دادند و با توجه به شاخص‌هایی که تعریف‌شده بود در صورت کسب امتیازات لازم به جشنواره‌ کشوری راه پیداکرده و در یک همایش در قم شرکت می‌کردند و در آن همایش ضمن تجلیل از آن‌ها آموزش‌هایی به ایشان ارائه می‌شد

با همه این فعالیت‌هایی که صورت گرفت ما احساس می‌کردیم در برخی مواضع به‌ویژه در مناطق غیر برخوردار نسبت به استادان هنوز نقص داریم و هنوز در این مناطق مدارس سطح سه نداشتیم و طبعاً طلاب در این مناطق نمی‌توانستند وارد مدارس سطح سه شوند تا در ادامه عهده‌دار تدریس در این مناطق شوند، به همین خاطر به فکر راه‌اندازی دوره‌های تربیت مدرس در قم افتادیم و در همین راستا مرکز تربیت مدرس را در سال ۸۷ راه‌اندازی کردیم و این مرکز به طلاب شهرهایی اختصاص پیدا کرد که دارای سطح سه نیستند، طلاب این مناطق برای حضور در دوره‌های این مرکز جذب شدند و افرادی که در این مرکز تحصیل کردند به محل زندگی خود برگشته و متولی تدریس در سطح سه می‌شدند و مرکز تربیت مدرس قم تاکنون حدود ۱۰۰ دانش‌آموخته داشته است.

امروزه حدود 95 درصد استادان مدارس علمیه خواهران در سطح دو را بانوان تشکیل می‌دهند این در حالی است که در ابتدای تأسیس مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران بسیاری از استادان مدارس را آقایان تشکیل می‌دادند اما امروزه تعداد استادان مرد در حوزه‌های علمیه خواهران به‌شدت کاهش داشته و به‌مرورزمان ۱۰۰ درصد استادان سطح دو را بانوان تشکیل خواهند داد.

25 درصد از استادان سطح سه حوزه‌‌های علمیه خواهران را بانوان تشکیل می‌دهند و با توجه به اینکه دوره‌های تحصیلی سطح چهار حوزه‌های علمیه خواهران در سال ۹۳ تأسیس‌شده و خروجی زیادی نداشته است این مقدار نیز برای ما قابل‌اعتنا است اما در ادامه و پس‌ازاینکه تعداد فارغ‌التحصیلان سطح چهار حوزه‌های علمیه خواهران افزایش پیدا کند، آمار استفاده از استادان بانو در سطح سه نیز بیشتر می‌شود.

به دنبال این هستیم که مقاطع پایانی را نیز طرح‌ریزی کنیم و سطح چهار آخرین مقطع تحصیلی حوزه‌‌های علمیه خواهران نیست، امسال شاهد اولین خروجی‌های سطح چهار حوزه‌های علمیه خواهران خواهیم بود و با توجه به اینکه استادان خواهر سطح چهار انگشت‌شمار هستند امید داریم با راه‌اندازی مقاطع بالاتر ظرفیت تربیت مدرس در سطح چهار را برای بانوان فراهم کنیم.

*در کنار افزایش کمیت استادان بانو چه فعالیت‌هایی برای افزایش کیفیت استادان تدریس صورت گرفته است؟

استادان حوزه‌های علمیه خواهران پس گذراندن از جذب رها نمی‌شوند و ما همواره دوره‌های ارتقای استادان برای آن‌ها برگزار می‌کنیم همان‌گونه که بیان شد یکی از نکاتی که بسیار موردتوجه ما است مسئله ارتقای استادان به‌وسیله برگزاری دوره‌های دانشی، مهارتی و اخلاقی است.

یکی از مسائلی که امسال به آن اهتمام داشتیم ساماندهی به ادبیات عرب در مدارس علمیه خواهران بود، زیرا ادبیات عرب واحدهای درسی زیادی را به خود اختصاص داده و یک درس پایه برای همه دروس است، در همین راستا دوره‌های ارتقای استادان ادبیات عرب را پایه‌ریزی کردیم و این دوره‌ها را به‌صورت حضوری، مجازی و مطالعاتی پیگیری می‌کنیم، مرحله اول این دوره‌ها به‌صورت حضوری، سپس غیرحضوری و در ادامه به شکل سیر مطالعاتی برگزارشده و هیچ‌گاه استاد نسبت به ارتقای خود بی‌‌توجه نخواهد بود و باید علاوه بر شرکت در این دوره‌ها و گذراندن امتحان‌های مربوطه، مقالات تخصصی خود را به ما ارائه دهند.

یکی از فعالیت‌های خوبی که در فرایند‌های آموزشی تسهیل ایجاد کرده مکانیزه شدن تمام فرایندهای آموزش است، درگذشته تمام فعالیت‌ها و فرایندها به‌صورت دستی انجام می‌شد اما اکنون در فرآیند آموزشی طلاب تقریباً هیچ کاغذی ردوبدل نمی‌شود و تمام این کارها در سامانه آموزش انجام می‌شود.

در سامانه آموزش پرتا‌ل‌های طلاب و استادان با امکانات کافی طراحی‌شده است و هریک از آن‌ها از طریق برنامه موبایلی سامانه آموزش حوزه‌های علمیه خواهران می‌توانند فرایندهای آموزشی خود را انجام دهند، امروز ما به‌جایی رسیده‌ام که حتی حضوروغیاب طلاب در کلاس‌های درس به‌صورت مکانیزه و آنلاین توسط گوشی همراه و از طریق سامانه آموزش انجام می‌شود، این کار سبب می‌شود بسیاری از فرایندهای وقت‌گیر در مدارس و ستاد بسیار کوتاه شود.

*در نظام آموزشی پیرامون راهبرد مدرسه محوری که شعار راهبردی مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران است توجه شده است؟

مدرسه‌ محوری زمانی اتفاق می‌افتد که عناصر دخیل در مدارس علمیه خواهران افراد توانمندی باشند، بنابراین وقتی بخواهیم مدرسه محوری در حوزه‌های علمیه خواهران محقق شود باید همگی تلاش کنیم که نیروهای موجود در مدارس که شامل کارکنان مدیریتی و استادان هستند را تقویت کنیم.

در این راستا چند اقدام را در سال جاری انجام دادیم که یکی از آن‌ها مسئله بورسیه استادان و کارکنان مدیریتی مدارس علمیه خواهران بوده است، بر این اساس استادان، مدیران و معاونان مدارس با توجه به سنجش‌هایی که در مدیریت‌های استانی صورت گرفت می‌توانستند در سطح چهار بورسیه شوند و در ترم دوم سال جاری اولین دوره بورسیه با حضور ۸۰ نفر در سه رشته فقه خانواده، تفسیر تطبیقی قرآن کریم و کلام اسلامی برگزار خواهد شد.

این بورسیه‌ها کمک زیادی به توانمندسازی کادر مدیریتی و استادان حوزه علمیه خواهران می‌کند، بر این اساس این افراد علاوه بر فعالیت در مدارس در پایان‌ هفته‌ نیز به تحصیل در سطح چهار مشغول می‌شوند که همین ایام نیز به‌عنوان ساعات خدمت ایشان احتساب می‌شود.

کار دیگری که در سال جاری و با توجه به راهبرد مدرسه محوری مورد پیگیری معاونت آموزش حوزه‌های علمیه خواهران قرار گرفت مسئله گروه‌های علمی مدارس بود، بر اساس این طرح در مدارس سطح دو گروه‌های علمی راه‌اندازی کردیم و هر مدرسه چهار استاد را برای چهار رشته علمی معرفی می‌کند تا این افراد به‌عنوان گروه علمی مدرسه مستقرشده و به فعالیت‌ بپردازند، البته در برخی از مدارس به دلیل کمبود نیروهای توانمند هنوز گروه‌های علمی تشکیل نشده است و مسئله ارتقای استادان یکی از نکات بسیار مهمی است که می‌تواند در این زمینه به ما کمک کند.

یکی از اتفاقات خوبی که اتفاق می‌افتد این است که با توجه به اینکه برنامه درسی ما در سطح دو از سال ۹۰ اجرا می‌شد تصمیم‌ گرفتیم تغیر و تحولاتی در این برنامه ایجاد کنیم تا کارآمدتر شود و اصلاحات مربوط به برنامه درسی در جلسات متعدد شورای علمی تربتی موردبررسی قرارگرفته است.

ما بنا داریم تعدادی از واحدهای درسی را به‌صورت اقتضائی برگزار کنیم، یعنی برخی از واحدهای برنامه‌ درسی  با توجه به نیازهای مناطق مختلف کشور اجرا شود، این کار می‌تواند در تحقق راهبرد مدرسه محوری و نقش‌آفرینی مدارس تأثیرگذار باشد. /924/د102/ج