چرا هنوز برخی اسرار کودتای ۲۸ مرداد مخفی است؟

محمد احمدی، پژوهشگر تاریخ معاصر در برنامه «سلام خبرنگار» شبکه خبر درباره کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ گفت: ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ یکی از مهمترین رویداد‌های تاریخ ایران است، که ضربه عمیقی به کلیت نظام و جامعه ایران وارد کرد. پشت این کودتا سازمان‌های جاسوسی امریکایی و انگلیسی‌ بخصوص امریکایی‌ها با سفارش انگلیسی‌ها بود چراکه در آن زمان مردم نهضت ملی شدن نفت را پیش می‌بردند. اگر این نهضت به نتیجه می‌رسید، می‌توانست تاریخ ایران را متحول کند. بنابراین، این سال نقطه عطف در تاریخ ایران است.

احمدی ادامه داد: پشت این کودتا اسرار زیادی بود، که تا مدت‌ها ناشناخته بود. ولی بعد از چند دهه افرادی که در آن کودتا سهیم بودند، مانند آقای دونالد ویلبر که یکی از افسران سی‌آی‌ای در آن زمان بود، کتاب‌هایی را در این زمینه نوشت. حتی بعد از ۶۴ سال تعدادی از اسناد کودتای ۱۹۵۳ یا ۱۳۳۲ توسط وزارت خارجه امریکا از حالت محرمانگی خارج شد. انگلیسی‌ها حتی حاضر نیستند دخالت‌های خود را از زمان قاجار منتشر کنند، چه برسد به زمان پهلوی. 

این پژوهشگر تاریخ به تشریح دلایل عدم انتشار اسناد کودتای ۲۸ مرداد پرداخت و تصریح کرد: اول اینکه باید نقش آمریکا و انگلیس در کشور‌هایی مانند ایران مخفی بماند. با آشکار شدن این اسناد مشکلات زیادی پدید می‌آید. حتی عوامل آنها باید سری بماند. بعضی از آنها زنده هستند و بعضی‌هایشان به شکل خانوادگی در یک نهاد مخفی مشغول بودند، که ممکن است الان هم در حال فعالیت باشند. نکته دیگر روش‌های عملیاتی آنهاست، که باید مخفی بماند چراکه هنوز بعضی از این روش‌ها استفاده می‌شود.

وی با بیان اینکه یکی دیگر از دلایل عدم افشای اسرار کودتای ۲۸ مرداد به نتیجه نرسیدن مطالبات و شکایات ایران است، توضیح داد: اگر آنها به نقش خود اعتراف کنند، ایران می‌تواند شکایت کند و اسنادی که در آرشیو آنها موجود است، به نتیجه رسیدن شکایت ایران کمک می‌کند. اگر مردم ایران آن اسناد منتشر شده را در سایت وزارت خارجه آمریکا بخوانند، شناخت کامل نسبت به نقش آمریکا پیدا می‌کنند. چون امروز بسیاری از جوانان به این شناخت نیاز دارند. مردمی که در نهضت‌های آزادی‌بخش هستند، یا تحت سلطه آمریکا هستند، می‌توانند از این اسناد استفاده کنند، تا ببینند مشابه این اتفاقات در سایر کشور‌ها به چه نحو است. مثلاً کودتایی که تقریباً ۱۰ سال پیش در مصر شکل گرفت، شبیه کودتای ۲۸ مرداد ما بود. آمریکا بار‌ها این الگو را در سایر کشور‌ها پیاده کرده است. اولین الگوی کامل موفقش همان کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ است. 

احمدی افزود: کتاب‌هایی که سال‌های بعد منتشر شده، از جمله خاطرات شعبان جعفری معروف به شعبان بی‌مخ که نقش مهمی در بین اوباش و برانگیختن آنها برای روز کودتا داشت، یا کتاب منتشر شده از سی‌آی‌ای به نقش اوباش‌ها اشاره می‌کند. هما سرشار، خانم یهودی ایرانی که الان مقیم آمریکاست، قبلاً روزنامه‌نگار در زمان شاه بود. او مصاحبه‌ای با شعبان جعفری داشته، که جعفری گفته: در کودتایی که قبل از ۲۸ مرداد ناموفق بود، یعنی در ۹ اسفند سال ۱۳۳۱ یک شبه کودتایی انجام شد، تا مصدق را سرنگون کند و نهضت ملی شدن نفت خنثی شود، البته این کودتا موفق نشد و من دستگیر شدم. به قول او، از آن زمان تا ۲۸ مرداد شعبان جعفری در زندان بود، اما در آن روز رقیه آزادپور که از زنان محله فاسد تهران بود، به زندان آمد و به من گفت که به بچه‌ها بگویید کار را شروع کنند. یعنی اوباشی که در زندان بودند و سایر افراد که آزاد بودند، سازمان‌دهی شوند. بعد شعبان جعفری پیش زاهدی رفت و زاهدی گفت که چه کار‌هایی باید انجام شود. در آخر دار و دسته شعبان بی‌مخ در خیابان‌ها به راه افتادند.