منزلت آسمانی معلّم در تراز انقلاب اسلامی
رهبر معظم انقلاب اسلامی در کلمات خویش بارها بر قداست و شرافت مقام معلّمی تصریح فرموده‌اند؛ مقامی که استمرار رسالت انبیاست و رکن رکین تمدن‌سازی اسلامی است.
به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، در فرهنگ اسلامی معلم نه یک شغل که رسالتی الهی است؛ چنان‌که پیامبران معلم بشر بودند. در این میان شهید مطهری را باید نمونه تام و تمام معلمی دانست که علم، ایمان، عشق و وجدان کاری را در هم آمیخت تا از نسلی در تلاطمِ تحولات قرن انسان‌هایی رشد یابند که ستون خیمه انقلاب شوند. این یادداشت، بازخوانی جایگاه معلم در منظومه فکری رهبر انقلاب و مروری بر سیره مطهری به‌مثابه الگوی معلم تراز انقلاب است.
معلم؛ سنگربان هویت و آینده یک ملت
رهبر معظم انقلاب در توصیف جایگاه معلم آن را نه‌تنها یک شغل، که «سنگر»ی بزرگ می‌دانند. معلم در منطق ایشان مرزبان فرهنگی ملت است؛ کسی که باید «جوانان را بسازد» نه صرفاً برای آزمون و مدرک بلکه برای مسؤولیت تمدن‌سازی. در جهانی که هجوم رسانه‌ها، ابتذال فرهنگی و تحمیل ارزش‌های وارداتی جوانان را نشانه رفته معلم، نگهبان هویت ملی و دینی آنان است.
«شما معلمان، مشخص است که سنگرتان کجاست» این جمله کوتاه اما عمیق، تعیین‌کننده ماهیت مأموریت معلم است. نه صرفاً انتقال‌دهنده معلومات بلکه شکل‌دهنده روح و شخصیت انسان‌ها در دوران شکل‌گیری، دوران نوجوانی و جوانی. نسلی که انقلاب و جنگ را ندیده، نسل شبکه‌های مجازی و هجمه‌های تمدنی است؛ اما این نسل، همان نسلی است که باید «انقلاب را حفظ کند» و این مهم تنها با تربیت معلمانی در تراز انقلاب ممکن است.
شهید مطهری؛ مظهر معلم تراز انقلاب
در میان معلمان انقلاب شهید مطهری شأنی یگانه دارد. رهبر معظم انقلاب او را «انسان استثنایی برجسته‌ای» خوانده‌اند که « از پدر خود خیلی بالاتر و بزرگ‌تر بود» اما همین مطهری در دامان پدری تربیت شد که خود «معلمی از بهترین نوع» بود. یعنی همین نسب و تبار معنوی و تربیتی نشان می‌دهد که قله‌های عظمت را باید در دامنه‌های تربیت جست.(1)
شهید مطهری نه محصول تبلیغات، نه برآمده از موقعیت‌های تحمیلی بلکه نتیجه مجاهدت، علم‌دوستی و تربیت مداوم بود. او خود به تربیت استادانی چون آقانجفی قوچانی، علامه طباطبایی، امام خمینی (ره) و حاج میرزا علی آقای شیرازی افتخار می‌کرد و این پیوستگی تربیتی وجه تمایز یک معلم الهی است: معلمی که خود تلمذ کرده و در مدرسه اولیای الهی بالیده است.
رهبر انقلاب در توصیف ویژگی‌های معلمان حقیقی از سه عنصر یاد می‌کنند: عشق، ایمان و وجدان کاری. این سه عنصر زیربنای تمام پیشرفت‌های علمی و انسانی در دنیاست؛ چنان‌که می‌فرمایند: «یا باید عشق به کار باشد، یا ایمان به ثواب الهی یا هر دو با هم» و تأکید می‌فرمایند که معلم ایرانی می‌تواند «هر دو را با هم داشته باشد.» (2)
شهید مطهری نمونه تامّ این سه‌گانه بود. نه برای نمره نه برای جایگاه اجتماعی و نه حتی برای جلب رضایت مخاطب بلکه از سر عشق و ایمان درس می‌گفت، می‌نوشت و می‌ساخت. تعلیم برای او عبادت بود. نوشتن، نه تکرار دانسته‌ها بلکه کاوشی در اعماق حقیقت و هدیه‌ای به وجدان انسانی بود.
رهبر معظم انقلاب با اشاره به سلوک شهید مطهری بیان می‌دارند: «شهید مطهری از کسانی بود که کار کردن و درس گفتنش فقط به خاطر یک وظیفه مقدّس بود، آن هم بی آن‌که کسی وادارش کند یا از وی بخواهد.» (3) این روحیه منشأ تحول است؛ نه فقط در شاگرد، که در جامعه و فرهنگ.
حرمت معلم؛ استثنای ذلت در آموزه‌های توحیدی
در آموزه‌های اسلامی هیچ انسانی حق ندارد خود را در برابر دیگری خوار و ذلیل بداند؛ اما در دو مورد استثنا قائل شده‌اند: والدین و معلم. این استثنا خود نشان از عظمت جایگاه دارد.
رهبر معظم انقلاب با استناد به آیه شریفه « و اخفض لهما جناح الذّل » همان خضوعی که در برابر والدین تجویز شده را در برابر معلم نیز تأیید می‌کنند و می‌فرمایند: «معلم هم همین‌طور است.» این احترام نه از سر تعارف بلکه برای زنده نگه داشتن روح تعلیم و تربیت در جامعه است؛ زیرا معلم آینه معرفت و تربیت است و بی‌احترام به او مسیر دانایی کور می‌شود.
استقلال تنها در سیاست یا اقتصاد خلاصه نمی‌شود. استقلال حقیقی در فرهنگ و هویت ملی است. این همان نکته‌ای است که رهبر معظم انقلاب به آن اشاره دارند و تصریح می‌کنند: «ملت ایران می‌تواند آن استقلال حقیقی و واقعی را که استقلال سیاسی مقدمه آن است و آن نیز به یک معنا پشتوانه و پشتیبان و نگهدارنده استقلال سیاسی است، تأمین کند.»(4)
چه کسی این استقلال را تضمین می‌کند؟ پاسخ، روشن است: معلم. معلمی که روحیه کار، تلاش، علم‌طلبی و عزت‌نفس را در نوجوانان تزریق کند. معلمی که «مدرک‌طلبی» را به «علم‌جویی» تبدیل کند. معلمی که «وجدان کاری» را نه در حضور ناظر که در خلوت کلاس درس یک روستا نیز رعایت کند.
تعلیم و تربیت از جمله حوزه‌هایی است که بیش از هرچیز نیاز به وجدان کاری دارد. کلاس درس همان‌قدر مهم است که سنگر جنگ. و آن‌چه معلم را در این میدان از خستگی و بی‌انگیزگی نجات می‌دهد نه پاداش مادی، بلکه وجدان کاری است.
رهبر انقلاب این وجدان را چنین توصیف می‌کنند: «معلم در کلاسِ درسِ مدرسه‌ای که تَهِ فلان شهر یا فلان گوشه دورافتاده تهران یا یک روستاست باید آن‌طور درس بگوید، زحمت بکشد و تلاش کند که گویا الان بازرس در کلاس نشسته است.» (5)
این نگاه راز ماندگاری فرهنگ‌ها و حیات تمدنی ملت‌هاست. و اگر جامعه‌ای این سطح از اخلاق حرفه‌ای و وجدان کاری را در نهاد آموزش نهادینه کند، هرگز زمین نخواهد خورد.
در هر سال به مناسبت هفته معلم مراسم تجلیلی برگزار می‌شود. اما رهبر معظم انقلاب تأکید می‌کنند که این تجلیل‌ها نباید به «لفّاظی و تعارف» تبدیل شود. بلکه هدف آن است که: «فضای عمومی کشور قدر علم و تعلیم و آدم شدن و عالم شدن را بدانند.» ملتی که معلم را بزرگ نداند هر پیشرفتی هم بکند آسیب‌پذیر خواهد بود. تجلیل از معلم گرامی‌داشت علم، فرهنگ، و آینده است. همان‌طور که رهبر انقلاب هشدار می‌دهند: «از لحاظ مادّی هر رشدی هم بکند، قابل سرنگون شدن و شکست خوردن است.» (6)
خاتمه: رسالت معلم در پرتو مطهری
امروز که نام شهید مطهری زینت‌بخش هفته معلم است باید از این فرصت برای بازخوانی رسالت معلمانه در عصر ما بهره برد. معلمی که فقط در کلاس درس خلاصه نشود بلکه در تمام ساحت‌های فرهنگی، اجتماعی، تربیتی و حتی سیاسی حضور فعال و سازنده داشته باشد. معلمی که تمدن‌ساز باشد.
و این تمدن تنها با تکیه بر ایمان، علم، وجدان کاری و روحیه انقلابی می‌تواند شکل گیرد. شهید مطهری با خون خود این راه را گشود و رهبر فرزانه انقلاب با کلام خود آن را تبیین کرد. اکنون نوبت معلمان این سرزمین است که بر این مسیر نورانی قدم بگذارند.
................................
پی نوشت:
(1) بیانات در دیدار جمعی از کارگران و معلمان ۱۳۷۸/۰۲/۱۵
(2) بیانات در دیدار جمعی از کارگران و معلمان ۱۳۷۳/۰۲/۱۳
(3) همان
(4) همان
(5) بیانات در دیدار جمعی از کارگران و معلمان ۱۳۷۴/۰۲/۱۳
(6) بیانات در دیدار کارگران و معلمان ۱۳۷۹/۰۲/۱۴
ارسال نظرات