حجت‌الاسلام عرب:
مقابله با جریان‌های عرفانی و ماورایی نیازمند شناخت اجتهادی و منابع وحیانی است
حجت الاسلام عرب، پژوهشگر جریان‌های عرفانی و معنویت‌های نوظهور، در نشست خبرگزاری رسا بر ضرورت تحلیل اصولی و مبتنی بر قرآن و روایات در مواجهه با ادعاهای ماورایی تأکید کرد و گفت که آموزش کامل دین، کلید پیشگیری از انحرافات اعتقادی و معنوی در جامعه است.
به گزارش خبرنگار گروه فرق و ادیان خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام حسین عرب، پژوهشگر و کارشناس جریان‌های عرفانی و معنویت‌های نوظهور در نشست «طلسمات، جن و جادو در فرق و ادیان» خبرگزاری رسا، بر ضرورت برخورد اجتهادی، عقلانی و مبتنی بر منابع وحیانی با ادعاهای ماورایی تأکید کرد و گفت: شناخت کامل دین و آموزش اصولی، کلید مقابله با انحرافات اعتقادی و معنوی در جامعه است.
حجت‌الاسلام حسین عرب در ابتدای نشست با اشاره به اهمیت شناخت جریان‌های انحرافی گفت: یکی از عوامل اصلی گرایش به فرقه‌ها و جریان‌های انحرافی برداشت‌های نادرست و سطحی از آموزه‌های دینی است که حتی برخی مؤمنان را دچار تردید و لغزش می‌کند. وقتی تبیین دین برای مردم بر مبنای منابع سست و تجربه‌های شخصی بنا شود زمینه انحراف فراهم می‌آید.
وی افزود: نمونه روشن این مسئله در جنگ دوازده روزه اخیر مشاهده شد؛ جایی که بدون توجه به مبانی اصیل، برخی روایت‌های ماورایی درباره جنگ، استفاده از جن یا طلسم مطرح می‌شد و پیامدهای منفی آن نیازمند بررسی مستقل بود.
چهار دسته اصلی نیروهای ماورایی و تأثیر آن‌ها بر انسان
وی چهار دسته اصلی نیروهای ماورایی را تشریح کرد: نخست نیروهای الهی که منشأ آن‌ها خداوند است مانند معجزات پیامبران و کرامات اولیای الهی که غایت آن هدایت انسان‌هاست. دوم نیروهای نفسانی که ناشی از قابلیت‌های نفس انسان هستند و می‌توانند به ظاهری خارق‌العاده جلوه کنند مانند هیپنوتیزم و القای ذهنی. سوم نیروهای طبیعی که به ظاهر خارق‌العاده‌اند اما ریشه در قوانین طبیعت دارند مانند جزر و مد یا فناوری‌های نوین. چهارم نیروهای شیطانی که با وسوسه، اغوا یا کمک جنیان پدید می‌آیند و غالباً برای انحراف و آسیب انسان‌ها به کار می‌روند.
وی درباره نیروهای نفسانی توضیح داد: هیپنوتیزم نمونه‌ای روشن است. پژوهشگران روان‌شناسی می‌گویند هیپنوتیزم نوعی تلقین و القا است و هرچه به ظاهر خارق‌العاده جلوه می‌کند قابل توضیح در چارچوب نفس انسان است. نمونه‌های عملی شامل ترک موقت عادات زیان‌آور، بازسازی رفتار و تغییر واکنش‌های فردی است. برخی افراد این تجربه موقت را به کرامت یا توانایی خارق‌العاده نسبت می‌دهند در حالی که ریشه در نفس انسان دارد.
وی همچنین درباره نیروهای طبیعی افزود: بسیاری از علوم و فناوری‌های امروز که روزی در زمره علوم خفیه و خارق‌العاده محسوب می‌شدند امروز با قوانین طبیعی توضیح داده می‌شوند. حتی برخی عرفانهای روان‌گردان، مصرف مواد و القائات تجربه معنویت کاذب ایجاد می‌کنند اما نتیجه واقعی علمی حاصل نمی‌شود.
راه نفوذ نیروهای شیطانی و مقابله با آن
حجت‌الاسلام عرب درباره نیروهای شیطانی و جنیان گفت: قرآن و روایات به صراحت به وجود جنیان و شیاطین اشاره کرده‌اند. این موجودات قابلیت‌هایی مانند سرعت حرکت، انتقال مکان، تصرف در افکار و دریافت اخبار امور مخفی دارند. اما اثرگذاری آن‌ها مشروط به زمینه و اجازه انسان است. پذیرش گناه، ترک آداب اسلامی یا غفلت در عبادات، زمینه نفوذ جنیان را فراهم می‌کند.
وی درباره اقدامات پیشگیرانه فردی گفت: اذکاری مانند بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم، اذان، حرزها و آیات قرآن به ویژه آیت‌الکرسی و اعمال عبادی نماز، روزه و صدقه نقش حفاظتی دارند. رعایت آداب زندگی روزمره، پوشش مناسب، آداب خوردن و آشامیدن و حفظ اخلاق اسلامی، حفاظی برای جلوگیری از ایجاد روزنه نفوذ است.
نفوذ نیروهای شیطانی در جریان‌های عرفانی
حجت‌الاسلام عرب درباره خطرات جریان‌های صوفی‌مسلک و تمامیت‌خواه تأکید کرد: ادعاهای خارق‌العاده و الهامات فردی، بدون پشتوانه فقهی و وحیانی باعث جذب جوانان و ایجاد برداشت‌های نادرست می‌شود و خطر انحراف معنوی در جامعه بسیار جدی است.
وی درباره معنویت‌های نوظهور و جریان‌های شبه‌عرفانی افزود: جریان‌هایی مانند پیمان فتاحی، عرفان حلقه و مسیرهایی مانند یوگا، مدیتیشن و عرفانهای شرقی و هندی بارها با همین مشکل مواجه شده‌اند.
حجت‌الاسلام عرب درباره شبه عرفان حلقه توضیح داد: در جریان‌های شبه عرفانی مانند عرفان حلقه بحث شبکه شعور، شعور ماورائی یا شعور کیهانی مطرح می‌شود که به شکل غیرمستقیم زمینه نفوذ نیروهای شیطانی و جنی را فراهم می‌کند. پذیرش بی‌چون و چرا و وابستگی معنوی در این فرقه‌ها، افراد را در معرض خطر گمراهی قرار می‌دهد.
عامل ضعف تحلیل و انحراف معنوی
حجت‌الاسلام عرب با تأکید بر غنای منابع دینی گفت: در قرآن کریم و روایات معتبر شواهد فراوانی درباره نیروهای ماورایی وجود دارد؛ از جمله سوره جن و چندین باب روایی که به تفصیل این مسائل را بررسی کرده‌اند. متأسفانه برخی اساتید و طلاب به کتاب‌های ضعیف و سخنان افراد ناشناخته مراجعه می‌کنند و این جفا در حق میراث گرانبهای دینی است؛ این در حالی است که بزرگان ما از جمله مرحوم آیت‌الله بهجت بارها بر ضرورت تمسک به منابع معتبر تأکید کرده‌اند.
وی به تجربه خود در این باره اشاره کرد و گفت: با استادی مواجه شدم که در نقد عرفان و تصوف فعال بود اما در عمل رویکردی اخباری‌گونه داشت و به رؤیاها و تجربه‌های شخصی استناد می‌کرد. چنین رویکردی باعث ضعف تحلیل و بروز آسیب‌های جدی در تبیین دین و مبانی دینی می‌شود. وقتی این نگاه به مردم منتقل شود زمینه انحراف معنوی گسترده می‌گردد.
روش مواجهه با دعاوی ماورائی
حجت‌الاسلام عرب پروتکل‌های عملی مواجهه با جریان‌های عرفانی و اعمال خارق‌العاده را چنین بیان کرد: نخست هنگام مشاهده کار خارق‌العاده نه رد و نه تأیید شود؛ دوم پایش پایبندی فرد به دین شامل احکام، اخلاق و عقاید؛ سوم تطبیق آموزه‌ها و عملکرد فرد با اصول دین و احکام اسلامی که گاهی نیازمند اجتهاد است؛ چهارم پیگیری مستمر مسیر فرد حتی اگر ظواهر مشکلی نداشته باشد تا از انحراف احتمالی جلوگیری شود.
حجت‌الاسلام عرب با اشاره به سنت فلسفه و عرفان اسلامی افزود: در حکمت اسلامی، فلسفه و عرفان، مبانی استواری درباره نیروهای ماورایی وجود دارد. کافی است این مباحث بازخوانی شده و متناسب با نیازهای امروز صورت‌بندی و ارائه شود تا در میدان عمل راهگشا باشند. در این صورت نه نفی کامل ادعاها و نه پذیرش بی‌چون و چرا بلکه یک رویکرد متعادل مبتنی بر عقلانیت و منابع وحیانی فراهم می‌شود.
ضرورت تحلیل اصولی و نگاه اجتهادی
حجت‌الاسلام عرب در بخش پایانی به نقش اجتهاد و مجتهد اشاره کرد و گفت: منظور از مجتهد کسی است که شناخت عمیق از اسلام و منظومه فکری دین دارد؛ بسیاری از علما و طلبه‌ها با برداشت جزئی از آثار بزرگان به مسیرهای انحرافی کشیده می‌شوند؛ بنابراین نیازمند بازخوانی اجتهادی و تحلیل اصولی این موضوع هستیم.
حجت‌الاسلام عرب در بخش پایانی جمع‌بندی کرد: راه مقابله با جریان‌های انحرافی، شناخت کامل دین، آموزش درست، تحلیل اجتهادی آثار عرفانی و فلسفی و توجه به اصول و زمینه هر آموزه است؛ تنها با این رویکرد جامعه می‌تواند از نفوذ جریان‌های منحرف، خرافه‌ها و برداشت‌های نادرست محافظت شود و مسیر رشد معنوی واقعی برای مردم فراهم گردد.
ارسال نظرات