وحدت ملی در قرآن مشروط و همراه با خطوط قرمز است

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام و المسلمین عبدالکریم بهجت پور، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، با موضوع انسجام و وحدت ملی از منظر قرآن در نشست هم اندیشی تخصصی انسجام اجتماعی؛ مؤلفه ها، ضرورت و چالش ها که امروز 26 ابان ماه در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد، با اشاره به ضرورت بازخوانی مفاهیم قرآنی در حوزه همبستگی اجتماعی، تأکید کرد: وحدت در نگاه قرآن همواره یک مفهوم کاملاً مثبت و بدون قید نیست؛ بلکه قرآن برای وحدت، خطوط قرمز و مرزهای هشدارآمیز تعیین کرده است.

حجت‌الاسلام و المسلمین بهجت‌پور با اشاره به مجموعه آیات قرآن درباره همبستگی و انسجام اجتماعی گفت: از منظر قرآن، در بسیاری از موارد از وحدت و لایه‌های انسجام استقبال شده است؛ اما در برخی عرصه‌ها نیز به دلیل آسیب‌هایی که در آن نوع از وحدت وجود داشته، قرآن به شکل جدی از آن فاصله گرفته است. بنابراین نباید وحدت ملی را یک مفهوم مطلقاً مثبت و بی‌قید تصور کرد.

وی با اشاره به آیات سوره آل‌عمران افزود: قرآن هشدار می‌دهد که مسلمانان نباید از بیرونِ جامعه دینی، الگو، پشتیبان و تکیه‌گاه بگیرند. همچنین در سوره توبه اعلام می‌شود که پس از تشکیل پایگاه مستحکم امت اسلامی، معاهدات با مشرکان تمدید نمی‌شود. این‌ها نشان می‌دهد که قرآن وحدت را بدون مرز نمی‌پذیرد.

تفرقه‌افکنی در منطق قرآن: روش حاکمان فاسد

حجت‌الاسلام و المسلمین بهجت‌پور نخستین اصل قرآنی در باب وحدت را شناخت منشأ اختلاف‌افکنی دانست و گفت: قرآن جریان استکبار و انحطاط را عامل اصلی دمیدن بر طبل اختلاف معرفی می‌کند. فرعون نمونه بارز یک حاکم فاسد است که جامعه خود را پاره‌پاره می‌کرد تا حکومتش پایدار بماند.

وی افزود: رهبران فاسد قدرت خود را از تکه‌تکه کردن ملت به دست می‌آورند. آنان با تضعیف و تحقیر بخشی از جامعه، قدرت ملی را از بین می‌برند؛ زیرا تشکیل وحدت عمومی به‌سرعت امنیت ملی می‌آورد و این امنیت مانع ادامه سلطه فاسدان می‌شود.

اصل دوم: وحدت مسلمانان خط قرمز قرآن

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه قرآن از هر چیزی بگذرد، از وحدت درونی مسلمانان نمی‌گذرد، تصریح کرد: آیات متعددی هشدار می‌دهد که جامعه اسلامی نباید در کنار پرتگاه فتنه‌ها قرار گیرد.

حجت‌الاسلام و المسلمین بهجت‌پور افزود: بخش زیادی از آیات سوره توبه ـ که آخرین سوره نازل‌شده بر پیامبر(ص) است ـ به بررسی وضعیت اجتماعی امت اسلامی و چگونگی جلوگیری از دسته‌بندی‌های خطرناک می‌پردازد. این آیات دقیقاً برای جلوگیری از شکاف‌های درونی و تفرقه‌های اجتماعی نازل شده‌اند.

نفاق؛ بزرگ‌ترین تهدید دوره پس از پیامبر(ص)

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به آیات سوره توبه، جریان نفاق را یکی از مهم‌ترین مخاطرات معرفی‌شده در قرآن دانست و گفت: در سوره توبه، که تصویری از آخرین وضعیت اجتماعی جامعه در پایان عصر پیامبر اکرم(ص) ارائه می‌دهد، خداوند جریان نفاق را به‌عنوان یک خطر واقعی و دائمی معرفی می‌کند. ویژگی‌های منافقان، بیماردلان و حتی برخی قبایل بادیه‌نشین برشمرده می‌شود تا جامعه نسبت به آن‌ها دچار غفلت نشود.

وی افزود: این هشدارها برای دوره پس از پیامبر(ص) است؛ دوره‌ای که دیگر مدیریت مستقیم رسول خدا وجود ندارد و باید تکلیف جریان‌های انحرافی روشن شود. قرآن با صراحت می‌گوید این افراد نباید به جایگاه محوری در جامعه اسلامی برسند.

مسجد ضرار؛ نمونه‌ای از تلاش برای ایجاد ساختار موازی

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به ماجرای مسجد ضرار، این رخداد را نشانه‌ای از تلاش منافقان برای شکستن انسجام اجتماعی دانست: قرآن تصریح می‌کند که مسجد ضرار به‌منظور تفرقه‌افکنی و ایجاد پایگاهی رقیب برای ساختار حقیقی جامعه اسلامی بنا شد. خداوند به پیامبر فرمان می‌دهد با این جریان به‌شدت برخورد شود. این نشان می‌دهد در برابر هر برنامه‌ای که می‌خواهد جامعه را تکه‌تکه کند، موضع اسلام قاطع و غیرقابل تساهل است.

حجت‌الاسلام و المسلمین بهجت‌پور تأکید کرد: قرآن وحدت را ارزش مطلق بدون شرط نمی‌داند، بلکه حدود و مرزهای روشنی برای آن تعیین کرده است: در سوره قلم، خداوند به پیامبر هشدار می‌دهد که با مکذّبان، نرمشِ سازش‌گونه نشان ندهد. قرآن ویژگی‌هایی برای گروه‌هایی برمی‌شمارد که هم‌نشینی و هم‌صف شدن با آنان پذیرفته نیست؛ زیرا حضورشان انسجام جامعه ایمانی را تهدید می‌کند.

وی با اشاره به سوره آل‌عمران افزود: اولین جایی که قرآن به‌صورت صریح دستور امر به معروف و نهی از منکر می‌دهد، جایی است که مسئله تفرقه میان مسلمانان مطرح شده است. یعنی جامعه اسلامی موظف است در برابر کسانی که وحدت امت را می‌شکنند، واکنش اجتماعی نشان دهد و مانع از گسترش این روند شود.

انتقاد از وحدت‌های لحظه‌ای و مقطعی

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی یکی از آسیب‌های جامعه را موقت بودنِ انسجام‌ها دانست و افزود: مشکل ما این است که هنگام بحران، متحد می‌شویم؛ اما به‌محض برطرف شدن خطر، دوباره اختلاف‌ها آغاز می‌شود. این شبیه رفتار کسانی است که در زمان اضطرار توحید را خالص می‌کنند و پس از رفع مشکل، به مسیر سابق بازمی‌گردند. قرآن چنین رفتاری را نمی‌پذیرد.

حجت‌الاسلام و المسلمین بهجت‌پور تأکید کرد: ما باید وحدت پس از بحران را نیز حفظ کنیم. در رخداد دوازده‌روزه اخیر، انسجام ملی معجزه آفرید. اما پرسش این است که پس از بحران، چه می‌کنیم؟ دشمن سال‌ها برای تفرقه‌افکنی در کشور تلاش کرده بود و خداوند ما را نجات داد. مهم‌ترین وظیفه ما این است که دست‌کم خودمان این انسجام را تخریب نکنیم.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پایان سخنان خود اظهار داشت: قرآن ما را به وحدت دعوت می‌کند، اما در کنار آن، خطوط قررسی و حساسیت‌ها را نیز مشخص کرده است. وحدتِ بدون مراقبت، وحدتی شکننده است. اسلام از ما می‌خواهد هم در برابر جریان‌های تفرقه‌افکن هوشیار باشیم و هم وحدتی پایدار و پس از بحران بسازیم.