احترام به ذریه پیامبر(ص) امری فطری است، یا تبعیض و نژادپرستی؟

به گزارش خبرنگار گروه فرق و ادیان خبرگزاری رسا، آیت الله سیدمحمد غروی در دویست‌وشصت‌وسومین نشست از سلسله نشست‌های مــــرکـــز مـــطالعات و پــاســخ‌گــویی بـه شبــــهــات (حوزه‌های علمیه) در برنامه اینترنتی پاسخ، با اشاره به جایگاه توسل و شفاعت در اندیشه اسلامی گفت: توسل و شفاعت به معنای پرستش غیر خدا نیست، بلکه از درهای مختلف رحمت الهی به شمار می‌آید. همه موجودات عالم، وجود و صفات خود را از خداوند دارند و عین وابستگی به حضرت حق هستند؛ بنابراین هر خیری که به انسان می‌رسد، در نهایت از ناحیه خداست.

 

وی افزود: حتی تشکر از انسان‌ها به سبب الطافشان، در حقیقت بازگشت به شکر خداوند دارد؛ چرا که آنان تنها کانال و واسطه‌ای برای جاری شدن رحمت الهی هستند. شفاعت و توسل نیز دقیقاً در همین چارچوب معنا پیدا می‌کند و هرگونه پرستش نسبت به انبیا و اولیای الهی، شرک و کفر محسوب می‌شود.

 

آیت‌الله غروی با اشاره به معیارهای برتری در اسلام تصریح کرد: ملاک کرامت و برتری انسان‌ها، ایمان، تقوا و علم است؛ چنان‌که قرآن می‌فرماید «اِنَّ اَکرَمَکُم عِندَاللهِ اَتقاکُم». این برتری‌ها هرگز به معنای امتیاز حقوقی یا تفاخر اجتماعی نیست، بلکه ناظر به کمالات انسانی و معنوی است که موجب تعالی واقعی انسان می‌شود.

 

وی ادامه داد: اسلام هرگونه عصبیت جاهلی را، چه در قالب نژادپرستی و چه وطن‌پرستی افراطی، محکوم می‌کند. تفاخر عرب بر عجم یا بالعکس هیچ جایگاهی در منطق اسلامی ندارد و همه انسان‌ها در حقوق انسانی برابرند.

 

این استاد حوزه در عین حال خاطرنشان کرد: محبت به وطن به‌عنوان یک امر فطری، امری مذموم نیست. انسان به محل تولد، خاطرات، فضا و مردمان سرزمین خود انس طبیعی دارد و این علاقه، غیر از وطن‌پرستی افراطی و هویت‌سازِ تبعیض‌آمیز است. آنچه مردود است، تبدیل این علاقه طبیعی به ابزار تفاخر، تبعیض و برتری‌طلبی است.

 

آیت‌الله غروی با یادآوری سیره اهل‌بیت(ع) گفت: اسلام با معرفی الگوهایی چون بلال حبشی و سلمان فارسی، نشان داد که رنگ، نژاد و قومیت هیچ نقشی در کرامت انسانی ندارند و تنها معیار ارزش، تقوا و بندگی خداوند است.

 

 

این استاد حوزه افزود: گاهی ممکن است برخی اقوام، نسل‌ها یا تمدن‌ها به دلیل شرایط تاریخی، فرهنگی یا حتی آمادگی‌های خاص، ظرفیت بیشتری برای فهم و پذیرش حقایق داشته باشند. درباره ایرانیان نیز روایاتی وجود دارد که پیامبر اکرم(ص) به درک عمیق آنان از معارف دینی در آینده اشاره کرده‌اند؛ اما این سخنان هرگز به معنای نژادپرستی یا برتری ذاتی نیست.

 

آیت‌الله غروی با انتقاد از رسوبات عصبیت قومی در برخی دوره‌های تاریخی گفت: نمونه‌های روشنی از رفتارهای تبعیض‌آمیز، مانند دستورهای منسوب به معاویه درباره تحقیر عجم‌ها، نشان می‌دهد که این نگاه‌ها ریشه در عصبیت جاهلی دارد، نه در تعالیم اسلام. اسلام با چنین رویکردهایی مخالف است و سیره پیامبر اکرم(ص) نیز نشان می‌دهد که میان سفید و سیاه، عرب و عجم هیچ تفاوتی قائل نبودند.

 

وی ادامه داد: متأسفانه برخی از این رسوبات عصبیت، در قالب‌هایی مانند قریشی‌بودن یا محدودیت‌های اجتماعی در ازدواج‌ها، وارد برخی مذاهب اسلامی شده است، در حالی که این‌ها مورد تأیید اسلام نیست و معیار حقیقی، همان تقوا و عمل صالح است.

 

 

این استاد حوزه در پاسخ به شبهه نژادپرستی در موضوعاتی مانند خمس و جایگاه سادات تصریح کرد: ممنوعیت زکات برای سادات و اختصاص بخشی از خمس به آنان، نشانه برتری نژادی نیست. همان‌گونه که غیرساداتِ غیرنیازمند نیز حق دریافت زکات ندارند، ساداتِ غیرنیازمند نیز حق دریافت خمس ندارند. این احکام، ساختارمند و در چارچوب عدالت اقتصادی اسلام تعریف شده‌اند، نه برای ایجاد امتیاز ذاتی.

 

آیت‌الله غروی افزود: انتساب به پیامبر اکرم(ص) موجب مصونیت یا امتیاز اخروی نمی‌شود. هر انسان، حتی فرزند پیامبر یا امام، در برابر اعمال خود مسئول است. احترام به ذریه پیامبر، در حقیقت احترام به خود پیامبر اکرم(ص) است، نه نشانه برتری ذاتی آنان بر دیگران. اسلام با هرگونه تبعیض نژادی مخالف است و راه نجات و کمال را تنها در ایمان، عمل صالح و تقوای الهی می‌داند.

 

 

وی با بیان اینکه انسان به‌طور طبیعی در برابر ارزش‌های اخلاقی، معنوی، علم و تعالی انسانی خضوع و تواضع می‌کند، اظهار داشت: وقتی پیامبری که گل سرسبد فضائل اخلاقی و معنوی است مورد احترام قرار می‌گیرد، طبیعی است که فرزندان و منتسبان به او نیز مورد احترام باشند. این احترام هیچ منافاتی با عدالت و اجرای قانون ندارد.

 

این استاد حوزه افزود: اگر فرزندان پیامبر یا ائمه(ع) مرتکب تخلف یا گناهی شوند، در برابر احکام الهی هیچ تفاوتی میان هاشمی و غیرهاشمی وجود ندارد. حدود، قصاص، دیات، شهادات و سایر احکام قضایی درباره همه یکسان اجرا می‌شود و چنین نیست که کسی به دلیل نسب، از مسئولیت معاف شود.

 

آیت‌الله غروی با اشاره به سیره پیامبر اکرم(ص) گفت: پیامبر حتی به دوستان حضرت خدیجه(س) به دلیل فداکاری‌ها و ایمان ایشان احترام ویژه می‌گذاشتند و هنگام ورود آنان از جا برمی‌خاستند. این رفتار نشان می‌دهد که احترام، امری طبیعی و انسانی است و به هیچ‌وجه به معنای پرستش یا برتری حقوقی نیست.

 

وی ادامه داد: در فرهنگ اسلامی، احترام به بزرگان، علما و شخصیت‌های اجتماعی مورد تأکید قرار گرفته و حتی در میدان‌های نبرد نیز سفارش شده است که شأن اجتماعی افراد لحاظ شود؛ البته نه به معنای تبعیض در حکم، بلکه در چارچوب کرامت انسانی.

 

این استاد حوزه با اشاره به برخی نمونه‌های تاریخی خاطرنشان کرد: در تاریخ، فرزندانی از ائمه(ع) وجود داشته‌اند که دچار انحراف یا زاویه فکری شده‌اند و خود ائمه با صراحت با آنان برخورد کرده‌اند؛ این نشان می‌دهد که انتساب نسبی هرگز موجب مصونیت یا امتیاز ویژه نمی‌شود.

 

آیت‌الله غروی تصریح کرد: احترام به سادات و ذریه پیامبر(ص) در واقع احترام به خود پیامبر است و آثار تربیتی و اجتماعی مثبتی دارد؛ از جمله اینکه این احترام، مسئولیت اخلاقی و دینی آنان را سنگین‌تر می‌کند. در روایات نیز آمده است که اگر عالم یا صاحب جایگاه دینی مرتکب گناه شود، مؤاخذه او شدیدتر خواهد بود؛ زیرا انتظار از او بیشتر است.

 

وی در پایان با رد هرگونه برداشت نژادپرستانه از این احکام افزود: در هیچ‌یک از قوانین اسلامی، مزیت حقوقی برای سادات در حدود، قصاص یا دیه وجود ندارد و خون هیچ‌کس رنگین‌تر از دیگری نیست. همه انسان‌ها در برابر قانون الهی برابرند.