إفاضة العوائد تعلیق علی درر الفوائد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، کتاب دو جلدی إفاضة العوائد تعلیقی بر کتاب اصولی «درر الفوائد» آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، به قلم حضرت آیت‌الله گلپایگانی است که در آن به بحث و تحلیل مباحث مهم اصول فقه شیعه پرداخته شده است.
در جلد نخست این کتاب ابتدا تعریفی از علم اصول‌فقه و مسائل این علم ارائه شده و سپس موضوع اصول‌فقه و مباحث الفاظ در این علم بیان شده است. در ادامه به بررسی حقیقت وضع و معانی حروف و اختلاف معنای حرفی و اسمی پرداخته شده و احکام مربوط به استعمال لفظ در معنای مناسب آن اعم از استعمال حقیقی و مجازی و راه‌های تشخیص آن ذکر شده است. نگارنده الفاظ را تابع معنای مراد متکلم و اراده او دانسته و کیفیت وضع در مرکبات و جملات، علائم حقیقت و مجاز، معنای حقیقت شرعیه در الفاظ دینی و فقهی، صحیح و اعم و ادله استعمال لفظ در بیش از یک معنا از لحاظ اصولی را تبیین کرده آنگاه به بحث درباره مشتق و مفهوم مشتقات بسیط و مرکب پرداخته و اطلاق مشتق در شیء متصف به مبدأ و منقضی از آن و کاربرد این مسأله در فقه را بررسی کرده است.
مبحث بعدی کتاب مربوط به اوامر است که در این مبحث نگارنده به تبیین معنای صیغه و هیئت امر می‌پردازد و دلالت داشتن صیغه امر بر طلب و ظهور هیئت امر در وجوب را شرح داده و دلالت جملات خبریه در مقام طلب و امر وجوبی را نیز توضیح داده است. در همین راستا متناسب با مباحث مربوط به امر به تبیین مسأله اجزاء (مجزی بودن اتیان امر اضطراری از امر اختیاری و امر ظاهری از امر واقعی)، مسأله مقدمه واجب و نوع وجوب آن نسبت به واجب پرداخته و به همین مناسبت به بیان معنای انواع واجب مانند واجب تعبدی و توصلی و فرق میان آنها، واجب مطلق و واجب مشروط و معلق پرداخته و معتبر بودن یا نبودن قید اتصال در مقدمه و رابطه و سبب و مسببی بین واجب و مقدمه آن را بررسی کرده است.
بیان ادله قائلین به وجوب مقدمه واجب، حکم انجام مقدمه حرام، شرح مسأله ضد (امر به شیء مقتضی نهی از ضد آن) و مسأله ترتب، امکان یا امتناع اجتماع امر و نهی در شیء واحد و ادله مربوط به آن، تداخل اسباب و مسببات در امر و نهی، مفهوم انطباق فعل حرام بر عبادت، مبحث مربوط به مفاهیم و مفهوم داشتن یا نداشتن وصف، شرط و غایت، مبحث عام وخاص و الفاظ دلالت کننده بر آن، عدم جواز تمسک به عام قبل از فحص از مخصص و مباحث مربوط به مطلق و مقید و الفاظ و هیئت‌های دلالت کننده بر آنها از دیگر مباحث مهم مطرح شده در این مجلد است.
در دومین جلد از این مجموعه، نخست به بحث در مورد حجیت پرداخته شده و حجیت قطع اثبات گردیده و اقسام قطع، قابلیت تعلق گرفتن امر به آن و عدم امکان تعلق نهی به آن مورد بحث و بررسی اصولی قرار گرفته است.
در ادامه نگارنده به بیان مفهوم تجری و معیارهای آن می‌پردازد و حجیت علم اجمالی و منجزیت آن و همچنین کیفیت امتثال علم اجمالی و حکم مخالفت التزامی و قطعی از یک امر را بررسی کرده است. آنگاه به امکان تعبد به ظن و حجیت ظنون معتبره شرعی و عقلی پرداخته و در همین راستا به اثبات حجیت ظواهر کتاب، حجیت قول لغوی، حجیت اجماع منقول، حجیت تواتر منقول، حجیت شهرت یا عدم حجیت آن و حجیت خبر واحد و دلالت‌های قرآن، سنت و عقل بر آن می‌پردازند.
در بخش دیگری از کتاب به بیان مسائل شک در اصول‌فقه پرداخته و به اثبات اصالت برائت، اصالت تخییر، اصالت اشتغال یا احتیاط و اصالت استصحاب و شرایط جریان این اصول و ادله حجیت آنها در فرض شک در اصل تکلیف و مکلف‌به می‌پردازد و در این زمینه ادله عقلی و روایی مبنی بر اثبات این اصول عملیه را مورد شرح و بررسی تفصیلی قرار داده است.
دوران امر بین اقل و اکثر، شرح قاعده تجاوز و فراغ، تعارض اصول عملیه با یکدیگر و سایر اصول عقلی و ادله نقلی و مبحث تعادل و تراجیح و راه‌های رفع تعارض از ادله متعارض و ضد هم از دیگر مندرجات مهم مطرح شده در این مجلد است.
در قسمت بالای صفحه عبارات مربوط به متن آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری و در پائین صفحه عبارات مربوط به تعلیق حضرت آیت‌الله گلپایگانی درج شده است.
جلد نخست إفاضة العوائد تعلیق علی درر الفوائد به قلم آیت‌الله سید محمدرضا موسوی گلپایگانی از سوی انتشارات دارالقرآن الکریم در 383 صفحه با قطع وزیری و جلد دوم آن در 408 صفحه وزیری منتشر شده است./916/ن602/ع