ظرفیت انقلاب اسلامی فراتر از اصولگرایی، اصلاحات و سازندگی است

به گزارش خبرگزاری رسا، آنچه در پی می‌آید مشروح سخنرانی و پرسش و پاسخ حجت الاسلام والمسلمین میرباقری درباره انتخابات 24 خرداد است.

ضرورت تحلیل انتخابات از این نظر مهم است که راه آینده و مسئولیت ها و برنامه های ما را مشخص می کند و الا تحلیل و ذکر حوادث گذشته اگر نتواند عبرتی داشته باشد ضرورتی هم ندارد. ما اگر به این امر می پردازیم بیشتر برای این است که بتوانیم نقشه راه آینده جریان انقلاب اسلامی و در ضمن آن، مأموریت خودمان را بهتر بشناسیم و ان شاء الله عمل کنیم.

ابتدا عرض می کنم که غرض من غلوّ یا شعار دادن نیست اما روشن است که آنچه در انتخابات اتفاق افتاد بیرون از مدیریت مقام معظم رهبری (مدظله) پرچم دار نهضت اسلامی نبود؛ یعنی این حوادث کلی حرکت در مسیر مدیریت ایشان واقع شده و در مسیر کلی جریان انقلاب اسلامی قرار دارد و لذا در حقیقت پیروز این انتخابات ابتدا و در مرحله ظاهری اش ایشان و بعد هم امتی هستند که با ایشان همراهی کردند. البته در ادامه بحث، به این مطلب بیشتر خواهیم پرداخت.

نکته دوم این است که ما اگر حوادث درون انقلاب اسلامی مثل انتخابات و حوادث سرنوشت سازی از این دست را تحلیل می کنیم حتماً باید درون چارچوبه ادبیات انقلاب اسلامی باشد نه درون چارچوبه ادبیات رقیب. در تحلیل پدیده های مهم جامعه اسلامی، به هیچ وجه نباید اسیر گفتمان مسلط علوم انسانی مدرن شویم و بر آن اساس حوادث را تحلیل کنیم. اول جایی که ادبیات انقلاب اسلامی باید خودش را نشان دهد در تحلیل حوادث مهمی است که در درون انقلاب اسلامی اتفاق می افتد و مسیر کلی انقلاب اسلامی را شکل می دهد. بنابراین باید ـ به اصطلاح امروزی ها ـ پارادایم ما در تحلیل این پدیده ها، باید پارادایم انقلاب اسلامی باشد.

ـ ضرورت تحلیل انتخابات اخیر در درون موج بزرگ انقلاب اسلامی

بر این اساس، انتخابات، درون جریان کلی انقلاب اسلامی و در جامعه جهانی اتفاق می افتد؛ یعنی درگیری ای که بین انقلاب اسلامی و ظهور مجدد اسلام با جریان تجدد وجود دارد، در پیدایش این انتخابات هم بی شک نقش ایفا می کند. ما نباید انتخابات را در قالب ادبیات خرد و حتی کلان تحلیل کنیم و حوادث کوچک را اساس شکل گیری این انتخابات بدانیم و حتی ساختارهای کلان اجتماعی و صف بندی هایی مثل چپ و راست یا اصول گرایی و اصلاح طلبی را نباید مبنای اساسی تحلیل انتخابات قرار دهیم، بلکه گرچه همه اینها را هم باید محاسبه کنیم و جایگاه و نقش هر کدام از این حوادث خرد تا ساختارهای اجتماعی و صف آرایی هایی که درون جامعه هست و ضعف و قوت های این جناح ها همه اینها را باید ببینیم، ولی در فراز اینها آنچه که باید ببینیم جریان درگیری انقلاب اسلامی با جریان تجدد است.

ما در دوران ظهور مجدد اسلام قرار داریم و امواج غلبه اسلام در جهان در حال ظهور است و لذا ادبیات اصلی تحلیل انتخابات که جزء حوادث مهم پیش روی انقلاب اسلامی است باید مبتنی بر ادبیات توسعه انقلاب اسلامی و بحث تمام شدگی دوران مدرنیته باشد. به گمان ما دوران ما دوران غلبه اسلام است و دوران تجدد به سر آمده است و علائم آن در حال آشکار شدن است. البته این تئوری را باید در جای دیگر تحلیل و اثبات کنیم، ولی از این تئوری و نظریه اثبات شده می خواهیم در اینجا استفاده کنیم. در واقع، اگر واقعاً دوران ما دوران ظهور مجدد اسلام و غلبه گرایش به اسلام بر دوران تجدد و سکولاریسم است و حوادث عظیم جهانی هم این نظریه را تأیید می کنند، باید تحلیل انتخابات هم با همین نگرش انجام گیرد.

ـ پیشروی امواج انقلاب اسلامی در متن دنیای اسلام و جامعه جهانی

طرفداران انقلاب اسلامی در هر جناحی که باشند تصدیق می کنند که امواج انقلاب اسلامی که در اعماق و متن جامعه تشیع و دنیای اسلام و حتی جامعه جهانی در حال حرکت و در حال گسترش است و ظهورهای پی در پی هم داشته است که به صورت سونامی بزرگ در منطقه و جهان ظهور پیدا کرده است؛ این ظهور از قیام 15 خرداد و بعد از آن پیروزی بر رژیم پهلوی که در حقیقت یک موج بزرگ بود شروع می شود و به عبور از مرزها و شکل گیری مقاومت اسلامی به ویژه بعد از هشت سال جنگ و مقاومت و فداکاری ایثارگران، رزمندگان، شهدا و جانبازان و جامعه اسلامی و بعد هم پیروزی پیاپی جبهه مقاومت در صحنه های مختلف و حتی بعد از حمله نظامی غرب به خاورمیانه و دنیای اسلام (با هدف غلبه ایدئولوژیک غرب) و بعد از آن هم پیروزی های پیاپی مقاومت اسلامی در کشورهای مثل افغانستان و عراق و.. انجامید. خود غربی ها هم به این مطلب اذعان دارند که پیروز حملات غرب به منطقه، انقلاب اسلامی بوده است و طرح خاورمیانه جدید غرب که یک طرح جامع سیاسی، فرهنگی و اقتصادی است و بسیاری از طرح های دیگر غرب شکست خورده است. اثر و ظهور این شکست، امواج بیداری اسلامی در منطقه است که غرب می خواست با تحریف آن و نامگذاری به «بهار عربی» آن را مهار کند اما بحمدالله نتوانسته است؛ بنابراین، تصمیم گرفت که این شکست ها را در سوریه جبران کند. شکست امریکا در سوریه از انقلاب اسلامی که تصریح سیاست مداران بزرگ غربی است، نتیجه سونامی بزرگی است که انقلاب اسلامی به وجود آورده است.

غرب در مقابل امواج بزرگ و پیشرونده انقلاب اسلامی به بدل سازی روی آورد. مثل انقلاب های رنگی که معادله آن شکسته شد و یا دولت طالبان که تروریسم القاعده را در مقابل الگوی شهادت طلبی، مطرح می کرد. امام (رض) می فرمودند: «خون بر شمشیر پیروز است»، اما اینها حرکت های انتحاری و کور القاعده را راه انداختند. بدل سازی دیگر، طراحی سکولاریزم میانه رو در مالزی و اخیراً در ترکیه است. البته انقلاب اسلامی از این بدل سازی ها چه از نوع طالبانی و حرکت های انتحاری القاعده و نیز از الگوهای سکولاریسم میانه رو عبور کرده است. امروز کار به جایی رسیده است که رئیس جمهور روسیه به نخست وزیر انگلیس می گوید: «شما از کسانی دفاع می کنید و به آنها اسلحه می دهید که طرف مقابل خودشان را می کشند و اعضای بدن آنها را از بدنشان بیرون می آورند و می خورند!!». این به معنی شکست بدل سازی غرب در مقابل امواج شهادت طلبی است و دامنه این شکست ها، بعدها بیشتر آشکار خواهد شد؛ به خصوص، اخیراً پیروزی الگوی شهادت طلبی حزب الله در «القصیر» سوریه در مقابل جریان انتحار و تروریسم القاعده و سلفی ها، این تفاوت ها را آشکارتر خواهد کرد. در مورد الگوی سکولاریسم میانه رو هم ما شاهد بحران های اجتماعی در کشورهایی مثل ترکیه هستیم و این آغازی بر شکست این قبیل الگوهای بدلی است و بیانگر آن است که غرب به نوکران خود هم رحم نمی کند.

حال که ما در حوزه جنگ فرهنگی با غرب و حتی جنگ نظامی با غرب، به غلبه های پی در پی رسیدیم و امواج انقلاب اسلامی در حال پیشروی در متن جامعه جهانی است و در حوادث منطقه و حوادث جهانی نقش اساسی را ایفا می کند، بنابراین در تحلیل حوادث مهمی مثل انتخابات که در درون جامعه ما که ام القرای انقلاب اسلامی است، اتفاق می افتد نباید از این مسئله غفلت کرد.

ـ حرکت امواج انقلاب اسلامی بر فراز رقابت جریان های داخلی

تحلیل انتخابات بر اساس درگیری چپ و راست و درگیری اصول گرایی و اصلاح طلبی و یا پیروزی اصلاح طلبان بر اصول گرایان و پیروزی اصول گرایان بر اصلاح طلبان و پیروزی جریان سازندگی بر جریان اصول گرایی و .... تحلیل ناقصی است. آنچه که باید بر تحلیل حوادث مهمی که در درون ام القرای جامعه اسلامی اتفاق می افتد، حاکم باشد این است که در فراز این تبادل و جابجایی قدرت و تداول ایام،[1] امواج انقلاب اسلامی است که پیش می رود و بر فراز دولت ها و در عمق جامعه مسیر خود را می پیماید و با همین تداول ایام، در جامعه شرح صدر ایجاد می کند و استقامت و شدت آنها نسبت به جهت گیری شان در درگیری با نظام کفر را تثبیت می نماید؛ یعنی در آنها شدت روحی ایجاد می کند و انتظاراتی که نسبت به غلبه اسلام دارند را به یک انتظارات تفصیلی در درون روح و عقل عملی آنها تبدیل می کند و آن انتظارات مبهم را آرام آرام تفصیل می دهد تا به تدریج انتظارات صحیح و روشنی از حکومت دینی شکل بگیرد و سرانجام، عقلانیت دینی و راهبردی شکل بگیرد و بتواند مسیر و نقشه کلی تمدن اسلامی را طراحی کند.

ـ تعمیق، تثبیت و شفاف شدن مسیر حرکت انقلاب اسلامی از طریق تداول ایام و جا به جایی قدرت

آنچه در متن جامعه ما و در باطن این تداول ایام و جابه جایی قدرت شکل می گیرد این است که انقلاب اسلامی عمق می یابد و جهت آن تثبیت می شود و آرام آرام خلأ انقلاب اسلامی که عقلانیت ایمانی متناسب با تمدن سازی اسلامی است را وضوح می بخشد و مسیر حرکت جامعه را شفاف می کند.

امروز انقلاب اسلامی یک عمق در حد فهم اجتماعی ایجاد کرده است، به طوری که مثلاً به وضوح ضرورتی که نسبت به تولید علوم انسانی اسلامی و ... وجود دارد را درک می کنیم و این درک عمومی در بین نخبگان، شکل گرفته است؛ در حالی که در سال 59 چنین درکی نبود؛ با این نگاه، باید در فراز این تداول ایام، دست توانای انقلاب اسلامی و راهبری امام (رض) و رهبر بزرگوار انقلاب اسلامی (مدظله) را دید. ما معتقد نیستیم که کسانی که تحولات عظیم اجتماعی را راهبری می کنند از متن جامعه ارتزاق می کنند و از سینه جامعه می دوشند و می نوشند، بلکه از عالم بالا دریافت می نمایند و در جامعه القاء می کنند. حقیقت انقلاب اسلامی همین است که مثلاً امام (رض) به عنوان یک نایب امام زمان (ارواحنا فداه) با مجموع ظرفیتی که داشتند از عالم بالا دریافت کردند و در روح اجتماعی ما دمیدند و جامعه را پیش بردند؛ نه اینکه ایشان سرآمد ظرفیت های گذشته ما بودند؛ چون صرفاً جامعیت در ظرفیت های گذشته نمی تواند افق گشایی نسبت به ظرفیت های آینده را ایجاد کند.

ـ ضرورت تحلیل حماسه 24 خرداد در ذیل نظریه غلبه انقلاب اسلامی

بنابراین، اتفاقی که در سایه رهبری امام (رض) و مقام معظم رهبری (مدظله) افتاده است، نسبتی با درگیری تمام عیار انقلاب اسلامی با جریان تجدد دارد. یک جنگ تمدنی وجود دارد که پرچمدار یک طرف، امریکا و پرچمدار طرف دیگر، جمهوری اسلامی است. راهبری این جنگ تمدنی است که حوادث عظیم منطقه ای و جهانی و از جمله حوادث درون جامعه ما را شکل می دهد. البته طبیعی است که در این درگیری همانگونه که ما بر جریان های برون مرزی خودمان اثر می گذاریم جریان غرب و تجدد هم در حوادث داخلی ما تأثیرگذار است، ولی نباید گمان کنیم که جریان غرب، دست برنده را دارد و حوادث را مدیریت می کند. این نگاه، تابع آن نظریه است که آیا ما تمام شدگی دوران مدرنیته را قبول داریم یا خیر؟ به نظر ما دوران مدرنیته تمام شده و بر آن اساس، دست برنده دست انقلاب اسلامی است. باید دید شعار محوری کدام تمدن، پیش رونده و جذاب بوده و کدام تمدن از شعار خود عدول کرده و با سرنیزه، اقمار و طرفداران را نگه داشته است. لذا نباید تحلیل ها در حد خرد و یا حتی در سطح کلان باقی بماند و دچار اشتباه شویم.

در دوره اصلاحات، برخی از تحلیل ها در سطح کلان بود و حتی در مواردی در مقیاس توسعه بود، ولی واقعاً تحلیل های معکوسی بودند؛ یعنی تحلیل هایی که ارائه می شد بر اساس تلقی تمام شدگی دوران انقلاب اسلامی بود! یعنی می گفتند که جریان تجدد بر انقلاب اسلامی غلبه کرده است؛ لذا نوعی لیبرالیسم فرهنگی و سیاسی باید به عنوان متمم لیبرالیسم اقتصادی در کشور، تئوریزه و محقق شود؛ به تعبیر دیگر باید مدرن سازی کنیم و همانگونه که جریان تجدد غالب شده است ما هم سعی کنیم تحولات را به نفع جریان تجدد سامان دهیم قرائت دینی را اصلاح نماییم!! به تعبیری می خواستند بر اساس تئوری غلبه تجدد بر انقلاب اسلامی، برنامه ریزی کنند! آن جریانی که در دوره اصلاحات می خواست خود را به عنوان راهبری اصلاحات تحمیل کند تحلیل غلطی داشت؛ می پنداشت که انقلاب اسلامی پایان یافته است و حکومت باید سکولار باشد؛ چون به اعتقاد آنها جریان سکولاریسم جهانی غلبه پیدا کرده است و ما هم باید در همان راه، در داخل کشور برنامه ریزی کنیم؛ لذا آنها دنبال تغییر بافت فرهنگی کشور، نهضت ترجمه جدید، تغییر قرائت دینی جامعه و ایجاد یک پلورالیسم دینی بودند؛ هم چنین در پی اصلاحات سیاسی و دموکراتیزه کردن قانون اساسی و ساختار حقوق اساسی بودند. این ناشی از همان اشتباه بود که تداول قدرت را در درون ادبیات انقلاب اسلامی تحلیل نکردند و با ادبیات مادی و در چارچوب ادبیات علوم انسانی غرب به تحلیل می پرداختند. حتی در دوران سازندگی هم گاهی تحلیل می شد که ما انقلاب کردیم اما امواج انقلاب تمام شده و فرو کش کرده و حالا می خواهیم در جامعه ای که انقلاب در آن به پایان رسیده است، سازندگی کنیم. امروز نباید این تحلیل های غلط تکرار شود. این تحلیل غیر از آن است که بگویید انقلاب اسلامی جریان دارد و کشتی ای که بر آن سوار هستیم و با آن حرکت می کنیم، بر فراز رودخانه ای است که رودخانه انقلابی اسلامی است. این رودخانه در جریان است و این کشتی هم در حال حرکت بر روی این رودخانه است ولو فرمان این کشتی گاهی به دست کسی اندک تغییر جهتی پیدا کند. امام (رض) مقام معظم رهبری (مدظله) و در یک لایه عمیق تر، دست توانای حضرت بقیه الله (ارواحنا فداه) است که آن موج را هدایت می کند؛ به عبارت دیگر، هر چند سکان این کشتی جابه جا شود ولی این کشتی روی این رودخانه حرکت می کند و در مسیر آن اقیانوس راه می پیماید.

البته گفت که این انحراف، مربوط به متن جریان سازندگی و یا متن جریان اصلاحات نبود، بلکه مربوط به یک دسته از افراد غرب زده بود که می خواستند این جریان ها را به نفع خودشان مصادره کنند و به انحراف بکشانند و متأسفانه موفقیت هایی هم به دست آوردند. در آغاز انقلاب اسلامی هم جریان هایی مثل نهضت آزادی، جبهه ملی و جریان های چپ، در متن انقلاب اسلامی نبودند اما می خواستند انقلاب اسلامی را مصادره کنند و لذا تحلیل های لیبرالیستی یا تحلیل های کمونیستی از انقلاب ارائه می دادند و خودشان را رهبران انقلاب اسلامی تلقی می کردند!

ـ ظرفیت انقلاب اسلامی فراتر از ظرفیت سه جریان «اصولگرایی، اصلاحات و سازندگی»

آنهایی که در این انتخابات، برنده شدند باید بدانند که به یک معنا این حادثه، پیروزی یک جریان بر جریان دیگر نیست بلکه تداول ایامی است که در درون انقلاب اسلامی اتفاق می افتد و در فراز این تحول، روح امام (رض) و روح انقلاب اسلامی و ظرفیت مدیریت مقام معظم رهبری (مدظله) حاکم است و اگر غیر از این تحلیل کنند و فضا را برای غرب زده ها باز نمایند آنها دوباره چهار سال یا هشت سال مردم را تحقیر خواهند کرد و خواهند کوشید که خودشان را بر حرکت دولت حاکم کنند و این حرکت را به انحراف بکشانند.

مقام معظم رهبری (مدظله) فرمودند: ما هم اصول گرا هستیم و هم اصلاح طلب.[2] واقعاً اگر اصلاحات در مسیر صحیح خودش قرار می گرفت امر مطلوبی بود اما بعضی از آنها به اصلاحات ضربه زدند و آن را به مدرنیزاسیون و تغییر دین داری و قرائت دینی مردم تفسیر کردند؛ و وقتی بعد از چهار سال موفق نشدند گفتند که: «مردم نان می خواستند اما ما خیال می کردیم آزادی می خواهند»؛ یعنی به مردم اهانت کردند. الان هم اگر خدای نکرده ما هم دچار همان تحلیل ها شویم و خیال کنیم که انقلاب اسلامی را ما اداره می کردیم و حالا که کنار رفته ایم، فاجعه شده است، از واقعیت دور مانده ایم. انقلاب اسلامی مسیر خودش را طی می کند و اگر جریان اصول گرایی به بلوغ کامل خودش می رسید و خوب عمل می کرد می توانست این مسیر ادامه پیدا کند. اما باید توجه کرد که ظرفیت انقلاب اسلامی بیش از ظرفیت جریان اصول گرایی و بیش از جریان سازندگی و اصلاحات و ادراکاتی است که در این زمینه ها وجود دارد.

ـ تداول قدرت و ضرورت بازسازی و ارتقاء ظرفیت سه جریان

در این تداول قدرت باید هم جریان اصول گرایی هم جریان سازندگی و جریان اصلاحات خودشان را بازسازی کنند. ما حقیقتاً به سازندگی و اصلاحات در چارچوب اصول خودمان نیاز داریم؛ بنابراین باید در چارچوب آرمانهای انقلاب اسلامی، راهبردهایی برای پیشبرد و ارتقاء اصول گرایی، اصلاحات و سازندگی تعریف کنیم. البته انقلاب اسلامی در دولت سازندگی، دولت اصلاحات و دولت اصولگرا مسیر خودش را طی کرد و بهره ای که از این دوره ها باید ببرد برده است و رو به پیش حرکت می کند ولی این جریانات ناگزیر به این نیاز دارند که خودشان را در چارچوبه ادبیات انقلاب اسلامی بازسازی کنند و ظرفیت های خودشان را ارتقاء ببخشند تا در تراز انقلاب اسلامی و لوازم و تناسبات آن مطرح شوند.

در نهایت باید یک دولت ائتلافی از اصول گرایی، سازندگی و اصلاحات تشکیل شود، مشروط به اینکه افراد خودشان را با شرایط انقلاب تطبیق داده و پذیرفته باشند که در سایه انقلاب اسلامی حرکت کنند؛ یعنی این سه جبهه باید خود را بازسازی کنند و برنامه ها و راهبردهای خود را بر اساس انقلاب اسلامی تعریف نمایند و قبل از اینکه یک ائتلاف صوری و سیاسی اتفاق بیافتد باید یک ائتلاف فرهنگی واقع شود؛ یعنی فرهنگ اصول گرایی، اصلاحات و سازندگی در چارچوب انقلاب اسلامی ارتقاء پیدا کند. این ائتلاف فرهنگی می تواند پایگاه یک ائتلاف پایدار سیاسی هم باشد و الا تشکیل یک دولت ائتلاف ملی از جریان هایی که هیچ ائتلاف فرهنگی با هم ندارند شکل نخواهد گرفت و به زودی به تشتت خواهد کشید. به عبارت دیگر، ائتلاف سیاسی حتماً باید یک عقبه فرهنگی داشته باشد و عقبه فرهنگی اش هم این است که جریان هایی که واقعاً انقلاب اسلامی را دوست دارند و تحقق آرمان های آن را می خواهند، در هر جناحی که هستند خودشان را بازسازی کنند و در مسیر انقلاب اسلامی قرار گیرند و ظرفیت خودشان را متناسب با ظرفیت انقلاب اسلامی ارتقاء بخشند. این بازسازی، باید دائمی باشد. اصول گرایی پیوسته نیاز به اصلاح دارد و در طریق اصلاح خودش حتماً باید سازندگی هم داشته باشد؛ چون بعد از دوران مبارزه منفی بی شک نیاز به مبارزه مثبت داریم و مبارزه مثبت به معنی سازندگی است. اصول گرایی ای که به متن زندگی مردم توجه نکند و نخواهد متن زندگی مردم را بسازد این اصول گرایی، اصول گرایی ذهن گراست. ما باید متن زندگی مردم را ببینیم و بخواهیم که آن را بسازیم. منتها باید آن را مبتنی بر اصول بسازیم و پیوسته در مسیر سازندگی و نیز در مسیر اندیشه خودمان اصلاحات لازم را ایجاد کنیم. این اصلاحات به معنی نسبی گرایی نیست بلکه به معنی این است که در چارچوبه ادبیات اسلام دائماً خودمان را متناسب با شرایط ارتقاء دهیم. به همین صورت، جریان اصلاح طلبی باید خود را ارتقاء دهد و در پایبندی به اصول، ارتقاء پیدا کند و سازندگی به معنای صحیح آن را دنبال نماید. هم چنین جریان سازندگی باید به معنای صحیح کلمه و در چارچوب انقلاب اسلامی، اصولگراو اصلاح طلب هم باشد.

ما باید به جهان الگو ارائه کنیم؛ همان گونه که حقیقتاً این انتخابات، ارائه یک الگو به جامعه جهانی است. امروز دیگر الگوی ترکیه نمی تواند الگوی مطلوب دموکراسی در جهان باشد. الگوی مردم سالاری دینی در جمهوری اسلامی بهترین الگوست و حقیقتاً یکی از پیروزی های این انتخابات، معرفی همین الگو بود.

ـ حذف تدریجی رگه های منفی سه جریان و حرکت رو به پیش آنها در چارچوب انقلاب اسلامی

پس نباید توهم کرد که دوران اصلاحات تکرار شده و ارتجاع اتفاق افتاده است. انقلاب اسلامی امکان بازگشت به گذشته را ندارد. برآیند جریان سازندگی که از سال 68 و جریان اصلاحات که از سال 76 و جریان اصولگرایی که از سال 84 آغاز شد، به شکل مثبت در متن انقلاب اسلامی حضور دارند و رگه های منفی آنها هم به تدریج حذف شده یا می شوند. در این مجال نمی خواهم بحث کنم که ضعف های دوران سازندگی، دوران اصلاحات و دوران اصول گرایان چه بوده است؛ ولی نه آن سازندگی در این دوران قابل تحقق است و نه آن اصلاحات و نه آن اصول گرایی، بلکه برآیند اینها باید به یک ظرفیت جدید فرهنگی تبدیل شود و آن ظرفیت جدید فرهنگی در چارچوب انقلاب اسلامی، مسیر آینده انقلاب را روشن نماید؛ آن وقت حتماً یک ائتلاف شکل خواهد گرفت.

به عبارت دیگر، در شرایطی که شکست ایدئولوژیک غرب از انقلاب اسلامی مبدأ پیدایش بحران در اردوگاه سرمایه داری شده و در آنجا بحران های جدی ایجاد کرده است، اشتباه بزرگ و استراتژیک، این خواهد بود که ما بخواهیم کشور را به دوران سازندگی برگردانیم و آن را براساس اقتصاد نئوکینزی و یا فریدمنی و امثال اینها اداره کنیم. نباید خیال شود که دوباره می توان بازار و تورم و ... را براساس اصول سرمایه داری مدرن تحلیل کرد (با گرایش های مختلفی که در درون سرمایه داری مدرن وجود دارد) و بخواهیم برای انقلاب اسلامی نسخه بنویسیم. حتی امکان بازگشت به دوران اصول گرایی و سال 84 هم نیست؛ چون ما از آن شرایط و از آن مراحل عبور کرده ایم و انقلاب اسلامی رو به پیش است و جلوتر هم خواهد رفت. معنای این تداول آن است که هر جریان اعم از جریان اصول گرایی یا غیر آن، اگر خودش را ارتقاء نبخشد نمی تواند حضور فعال و موثری در استمرار انقلاب اسلامی داشته باشد.

پس نباید گذاشت که اقلیتی، اصول گرایی، اصلاحات و یا سازندگی را به نفع خودش مصادره کند و به بیراهه ببرد. آنها همان کسانی هستند که دایه هستند و ممکن است مدعی انقلاب اسلامی هم باشند اما در بزنگاه انقلاب اسلامی را قربانی جاه طلبی های خودشان می کنند. آن جریانی که در سال 84 نظام را به تقلب متهم کرد و آبروی نظام را برد و فتنه به پا کرد ممکن است خود را هم جزو داعیه داران انقلاب اسلامی بدانند ولی قصه آنها و انقلاب اسلامی با کسانی که انقلاب را از خودشان می دانند قصه همان دو مادری است که سر تصاحب بچه دعوا می کردند و امیرالمؤمنین علی (ع) قضاوت کرده و فرمودند: بچه را نصف کنید! و مادر واقعی از بچه اش گذشت. این قبیل افراد مدعی انقلاب، چه خود را اصولگرا و چه خود را اصلاح طلب یا اهل سازندگی بنامند، دنبال جاه طلبی خودشان هستند؛ چون نمی خواهند اصول گرایی و اصلاح طلبی و سازندگی را در چارچوب ادبیات انقلاب تحلیل کنند، بلکه می خواهند اندیشه های خودشان را به انقلاب تحمیل کنند. اینها همان هایی هستند که انقلاب را به نفع خودشان می خواهند. به قول استادی که می فرمود: «بعضی ها اسلام را به شرط أنا می خواهند؛ اسلامی که خودشان هم حجت الاسلام آن باشند و اگر بنا شود که حجت الاسلام آن، دیگری باشد اسلام را نمی خواهند». امروز هم ممکن است برخی از افراد یا جریان ها، اصول گرایی را به شرط أنا، اصلاحات را به شرط أنا و سازندگی را به شرط أنا می خواهند. این همان جریان نفسانیت است. البته اینها لایه های اصلی این جریان ها نیستند؛ چون لایه های اصلی این جریان ها دنبال اصولگرایی، اصلاحات و سازندگی حقیقی هستند. همان گونه که مقام معظم رهبری (مدظله) فرموده اند ما هم اصول گرا هستیم و هم اصلاح طلب و دنبال سازندگی هم هستیم؛ منتها مبتنی بر اساس اصول گرایی، روند جامعه را پیوسته اصلاح کمی نیم. اساساً معنی تکامل و پیشرفت اجتماعی همین است. البته ما به هیچ وجه نمی خواهیم دین خودمان را اصلاح کنیم! دین اسلام، بر قوانین جریان تکامل اجتماعی حاکم است و ما می خواهیم ذیل اسلام دائماً جامعه را به سمت تکامل هدایت کنیم.

البته این نکته را هم باید در نظر گرفت که حتماً دشمن هم در این شرایط، تصرف کرده و دخالت داشته است. حادثه سازی های خبری و فرهنگی ای که امپراطوری خبری غرب کردند و مدیریتی که اعمال کردند حتماً بی تأثیر نبوده است.

یعنی همانگونه که در جنگ تمدنی ما در جغرافیای آنها دخالت دارند آنها هم در جغرافیای ما دخالت می کنند. این درگیری و موازنه بین این دو قدرت، در روابط داخلی ما هم اثر می گذارد؛ یعنی ما در خلأ زندگی نمی کنیم؛ لذا این جنگ تمدنی که در مقیاس جامعه جهانی واقع می شود در شرایط منطقه ای و ملی ما ظهور پیدا می کند، ولی به اعتقاد ما در این جنگ، جریان انقلاب اسلامی رو به پیش است و بی تردید همانطور که در حوادث بزرگ منطقه ای و جهانی، آنها غالب نیستند در این انتخابات هم، آنها دست برتر نبودند و برآیند این انتخابات، برآیند پیروزی انقلاب اسلامی بوده است.

کسی نباید به تحلیل غلط رو آورد. نباید گفت که غرب، پیروز شد و چون مردم حرف ما را قبول نکردند، پس با درک غلط بگوییم: «الدّینُ لَعْقٌ عَلی أَلْسِنَتِهِمْ». یعنی خود را محور دین داری بدانیم و بقیه مردم انقلابی ایران را غیردیندار! این تحلیل غلط، مثل تحلیل اصلاح طلب هاست که می گفتند: «مردم نان می خواستند اما ما خیال می کردیم آزادی می خواهند». این دوگانه ها غلط است. نباید دوگانه ای بین مقاومت و تحمل فشار اقتصادی با وادادگی و رفاه درست کنیم و بگوییم مردم آن یکی را می خواستند! کما این که در سال 84 این نبود که دعوا بین نان و آزادی باشد، بلکه مردم هم رفاه می خواهند، هم امنیت می خواهند، هم آزادی می خواهند، ولی قبل از همه اینها، اسلام ر ا می خواهند و موارد دیگر را زیر چتر اسلام می خواهند. کاملاً واضح است که تعلق این ملت به اسلام، بیش از تعلق او به این فروع است. حقیقتاً در دوره هشت ساله گذشته گرچه اقدامات بسیار خوبی انجام شد، ولی ما نتوانستیم اینها را در مقیاس انقلاب اسلامی برای مردم تأمین کنیم.

ـ ضرورت همدلی سه جریان بر اساس منشور فرهنگی انقلاب اسلامی

ما با همدلی جریان های انقلاب مخالف نیستیم و این همدلی وقتی می تواند تبدیل به همکاری شود که در چارچوب یک همفکری روشن اتفاق بیافتد. اگر ما نتوانیم در چارچوب ادبیات انقلاب اسلامی، اصول فکری روشنی را که اصول مشترک فرهنگی این جریان هاست، تبیین کنیم به این نتیجه نخواهیم رسید.

بی تردید ضرورت کار آن عزیزانی که در تولید ادبیات مدیریت اسلامی کار می کنند امروز واضح تر می شود. ما اگر بتوانیم علوم و دانش های لازم و به اصطلاح، عقلانیت لازم را برای اداره اسلامی جامعه و برای جریان رو به پیش انقلاب اسلامی طراحی کنیم کار آسان خواهد شد، اما قاعدتاً این اتفاق به صورت مستمر وقوع خواهد یافت و تداول قدرت بین جریان ها ادامه می یابد تا این که همه به یک پختگی لازم برسند و بتوانند بر محور یک دکترین و به تعبیر بهتر منشور فرهنگی ائتلاف کنند.

دولت ائتلافی از جریان هایی که به حقیقت، انقلاب اسلامی و قانون اساسی و نظام ولایت فقیه را قبول دارند و معتقد به درگیری انقلاب اسلامی و تمدن غرب هستند، منوط به تدوین منشور فرهنگی است که قواعد اصولگرایی، اصلاح طلبی و سازندگی صحیح را بیان کند. این منشور باید تولید شود و به اجماع نخبگانی برسد و مبتنی بر آن، راهبردها و راهکارهای عملیاتی تولید و طراحی شوند تا امکان حرکت هماهنگ در مسیر انقلاب اسلامی فراهم آید. و به نظر ما همه جریان هایی که در طول این 24 سال بعد از رحلت امام (رض) اتفاق افتاده ادامه مسیر امام (رض) بوده و سایه تدبیر رهبر بزرگوار انقلاب (مدظله) هم بر آن کاملا آشکار و پیدا است و امیدواریم که این مسیر به نقطه کمال خودش برسد و به خصوص از دوستان فاضل این توقع هست که انشاء الله فعالیت خود را در این مسیر افزایش دهند تا آن خلأهای نرم افزاری که امروز وجود دارد و خیلی از مشکلات به آن خلأها بر می گردد را تأمین و جبران کنند.

بحث بعدی، بررسی ضعف و قوت های این سه جریان است که در جای دیگر باید به آن بپردازیم.

ـ پرسش و پاسخ

ـ تفاوت «مدرنیته اسلامی» امروز با مدرنیته اسلامی سال 68 و 76

س: حضرتعالی قبلاً فرموده بودید: «سه جریان فرهنگی وجود دارد: مدرنیزاسیون، مدرنیته اسلامی و تمدن اسلامی». به هرحال، اکنون جریان مدرنیته اسلامی سرکار است.

ج: در جریان اصولگرایی هم هر چند از تمدن اسلامی گفتگو می شود اما غالباً به همان مدرنیته اسلامی منتهی می شود. این به خلأ نرم افزاری بر می گردد. این خلأ همان خلأ منشور فرهنگی است که باید به وضوح تفاوت تمدن اسلامی با مدرنیته اسلامی را روشن کند. بی تردید آن دسته از اصلاح طلبان که دنبال مدرنیزاسیون و اصلاح قرائت دینی و معتقد به غلبه تجدد بر انقلاب اسلامی بودند از قطار پیاده شده اند و دیگر با آن تفکر نمی توانند سوار شوند. جریان اصول گرایی هم باید خودش را بازسازی کند و کم کاری های خود را جبران نماید؛ مثلاً نمی توان با یک نظریه عرفانی که به حجیت هم نرسیده، گام های بزرگ در مسیر پیشرفت انقلاب اسلامی برداشت؛ یا اندیشه های بین المللی را کافی دانست. بنابراین خلاء ما همین خلاء نرم افزاری است. امروز هم بعید نیست دوباره در فضای مدرنیته اسلامی حرکت کنیم تا چارچوب های حرکت به سمت تمدن اسلامی شفاف تر شود. البته حتماً حرکت این دوران در مسیر مدرنیته اسلامی، رو پیش است. امروز همه این را فهمیده اند که اصلاً امکان بازگشت به اندیشه سازندگی سال 68 و یا اندیشه اصلاحات بر مدار سال 76 نیست و اگر جریان مدرنیته اسلامی هم روی کار بیاید یک ویرایش بالاتر آن می آید که به آرمان تمدن اسلامی نزدیکتر است.

ـ عبور انقلاب اسلامی از جریان های لائیک و سکولار و اقلیت فتنه­گر

س: عقبه جریانی که امروز حاکم شده همان کسانی هستند که مدعی تقلب در سال 88 بودند و فتنه کردند. ترکیب و ائتلاف اصول گرایی و اصلاح طلبی و سازندگی با وجود این عقبه، چطور ممکن است؟

ج: آن عقبه که یک اقلیتی است اگر هم دوباره سوار قطار شود و بخواهد فرمان را به دست گیرد، از قطار انقلاب پیاده خواهد شد. بی تردید آنها نمی توانند زمام حاکمیت را در این دوران به دست گیرند. تلقی برخی از آنها همان تلقی سابق یعنی غلبه مدرنیته بر انقلاب اسلامی است و دنبال مدرنیزاسیون و اصلاح قرائت دینی و معتقد به دین حداقلی هستند و قائل به سکولاریسم یا قائل به حکومت های لائیک هستند. تردید نکنید که اینها نمی توانند در این دوران در عرصه فرهنگ، ظهور مجدد داشته باشند؛ به عبارت دیگر، حتماً سرلشکران و افسران فرهنگی دوران اصلاحات، افسران فرهنگی این دوران نخواهند بود و ظرفیت حرف هایشان هم پاسخگو نخواهند بود؛ چون از آن دوران گذر کرده ایم.

س: آقای روحانی در پیام خود به ملت بعد از پیروزی می فرمایند که مدیون آقای خاتمی و هاشمی هستند. پس، این نشان دهنده چیست؟

ج: من نمی خواهم بگویم مداخله آنها در رأی آوردن ایشان اثر نداشته است. منتها به نظر من، انقلاب اسلامی مسیر خودش را طی می کند. نه آقای هاشمی در اینجا شخصیت اصلی هستند و نه آقای خاتمی؛ مسیر انقلاب اسلامی رو به پیش است. آنها اگر این نکته را نفهمند و دوباره غلط تحلیل کنند، به اشتباه می افتند و بعد از چهار یا هشت سال با بدنامی کنار خواهند رفت. پیشنهاد من به این آقایان این است که تحول اخیر را در چارچوب غلبه انقلاب اسلامی و درگیری حقیقی اسلام و تجدد و در چارچوب جنگ تمدنی که در همه اقطار عالم به چشم می خورد تحلیل کنند؛ چون اگر غفلت کنند تردید نکنید که وقتی امواج انقلاب اسلامی از سر ترکیه عبور می کند از سر اینها هم عبور خواهد کرد.

س: حماسه سیاسی چه شد؟ آیا اینها با تندروی کار را خراب نمی کنند؟

ج: به نظر ما مقام معظم رهبری (مدظله) مدیریت کردند و حماسه سیاسی اتفاق افتاده است و باید از آن بهره برداری کرد. ولی اگر جریان پیروز انتخابات اشتباه کنند و خیال کنند دوران سازندگی 68 یا اصلاحات 74 با یک حاشیه هایی شروع شده و بخواهند همان نیروها را به صحنه بیاورند بی تردید همان حوادث به شکل شدیدتر و سریع تر تکرار خواهد شد؛ یعنی شکست می خورند؛ چون سرعت حرکت انقلاب اسلامی خیلی بیشتر از آن موقع است و به سرعت، پالایش می کند. البته نباید گفت این جریان تعلقی به انقلاب اسلامی ندارد و حاضر است بر سر برنامه های خودش و بر سر نفسانیات، انقلاب اسلامی را قربانی کند. این تلقی، غلط است. حتماً اتاق فکر آنها متشکل از تندروها نخواهد بود. آنها در چارچوب قانون اساسی حرکت می کنند و برنامه هایی ارائه می دهند که مسیر این هشت سال گذشته در آنها نادیده گرفته نشود. البته این جریان باید متوجه هم باشند که کسانی که قواعد بازی را رعایت نمی کنند و انقلاب اسلامی را پای جاه طلبی خودشان قربانی می کنند نمی توانند آنها را راهبری کنند. اینها اگر می خواهند بمانند باید کسانی را سر کار بیاورند که ظرفیت راهبری آنها را در چارچوب نظام را دارند.

س: آیا آراء آقای روحانی آراء پاک است؟

ج: اینها در متن جامعه ما رأی دارند و به هیچ وجه نمی توانیم آنها را نادیده بگیریم. بسیاری از آراء ایشان، آراء متدینین است. اساساً تقسیم آراء به پاک و ناپاک را درست نمی دانم. البته بخشی از این آراء رأی کسانی است که جزو ایران هستند و دغدغه کشور (و نه نظام) را دارند. اتفاقاً مقام معظم رهبری (مدظله) آنها را هم مدیریت کردند و فرمودند که اگر جمهوری اسلامی را قبول ندارید کشورتان را که قبول دارید؛ پس در انتخابات شرکت کنید. ایشان دنبال این بودند که جذب حداکثری کنند تا آنها هم به عرصه بیایند و آشتی کنند و به تدریج اصلاح شوند و در متن انقلاب اسلامی قرار گیرند.

س: شما فرمودید که اینها عمیق تر عمل می کنند و نیروهای افراطی را وارد نمی کنند. به نظر می آید که از شروع کار هم همین را نشان داده اند. اما اینکه فرمودید این حرکت و این پیچیده تر شدن به نفع تحقق تمدن اسلامی تمام خواهد شد، چه تضمینی برای آن وجود دارد؟ آیا ممکن نیست که پیچیده عمل کنند و دیگر اجازه بروز رویکردهای انقلابی داده نشود و بستر بروز رویکردهای انقلابی محدودتر گردد؟

ج: این منوط به این است که شما آن نگاه توسعه ای و تمام شدگی مدرنیته و رو به پیش بودن انقلاب اسلامی را قبول نداشته باشید. من می گویم در این صورت حوادث منطقه ای و جهانی آنها را سر عقل خواهد آورد. تردید نکنید صبغه اسلامیت رویکرد «مدرنیته اسلامی» در این دوره، بیشتر از سال 68 است، یا آهنگ اسلامی و انقلاب سازندگی در این دوره حتماً بیشتر از آن دوره خواهد بود؛ چرا که دیگر لیبرالیسم اقتصادی به آن کیفیت قابلیت تحقق در ایران ندارد و قابل تکرار نیست. آنها اگر بخواهند واقعاً در عمق انقلاب اسلامی دست ببرند، بی تردید از انقلاب اسلامی شکست می خورند. تمام حرفی که من دارم همین است. و تمام نکته ای که به این عزیزان عرض می کنم همین یک کلمه است که هوای امواج انقلاب اسلامی را داشته باشید و خیال نکنید این کشتی را در خلأ می رانید. و اگر کسی بخواهد در اعماق انقلاب اسلامی دست ببرد و مسیر این کشتی را به بیرون از این رودخانه ببرد و در مسیر دیگری بیندازد بی شک از انقلاب اسلامی شکست خواهد خورد. خیال نکنند که فقط با اصول گرایی طرف هستند! هر چند در مقابل اصولگرایی هم پیروزی قاطعی ندارند. 270 هزار رأی که پیروزی قاطع نیست. امسال فرق می کند با سال 76 که حدود 70 درصد رأی داشتند.

ـ تکمیل ظرفیت مطالبات و انتظارات جامعه انقلابی و جریان ها از طریق تداول قدرت

س: وظیفه اصول گراها خصوصاً کسانی که تریبون و رسانه در دست دارند، چیست؟

ج: ما باید تلاش کنیم که ادبیات و گفتمان انقلاب اسلامی را بر تداول قدرت حاکم کنیم و نگاه خود را از اینکه «این جریان یا آن جریان برنده شد» فراتر ببریم. باید بگوییم که انقلاب اسلامی در حال حرکت است و با تداول قدرت، کار خود را پیش می برد و در هر دست به دست شدنی، به تدریج، ظرفیت مطالبات و انتظارات و عقلانیت جامعه را تکمیل می کند و ارتقاء می دهد. شک نکنید که امروز ظرفیت اصول گرایی قابل مقایسه با سال 76 و 68 نیست. دانشمندان، نخبگان و ادبیاتی که جریان اصولگرایی تولید کرده و تسلطی که بر مسائل اجتماعی و جریان ها و فرآیندهای اجتماعی پیدا کرده، قابل مقایسه با گذشته نیست. بی شک در جریان سازندگی و اصلاحات هم پختگی ایجاد شده و خواهد شد و اینها به ادبیات و اصول انقلاب اسلامی ـ اگر نامش را اصول گرایی بگذاریم ـ نزدیک خواهند شد یا مجبور خواهند شد که نزدیک تر شوند و اگر بخواهد همان مسیر را طی کنند شکستشان سریع تر اتفاق خواهد افتاد. سرعت حوادث منطقه ای و جهانی هم سرعت بسیار بالایی است. این حرف ما نیست که امریکا در سوریه از انقلاب اسلامی شکست خورده است، این حرف ما نیست که القاعده و ترکیه و جریان تحجر و جریان اسلام امریکایی در منطقه و اخیراً در القصیر از مقاومت شکست خورده است. این حوادث واقعی در پیرامون ما اتفاق می افتد و این انتخابات هم حادثه ای در همین مسیر است؛ یعنی در مسیر رو به پیش انقلاب اسلامی است.

ـ فراهم نبودن ظرفیت و توان کافی برای روی کار آمدن گفتمان ارزشی و انقلابی در انتخابات اخیر

س: ما تکامل تاریخی را قبول داریم؛ یعنی حقیقت نازل شده از مشیت خدای متعال، در عالم ظهور و بروز پیدا می کند و هیچ کس هم نمی تواند با آن مخالفت کند؛ یعنی ولو این که یک شخص ضعیفی هم سر کار بیاید خدا به وسیله آن دین خود را جلو می برد. ما هم باید تدبیر خداوند را بپذیریم و راضی به رضای خدا باشیم. هم چنین قبول داریم که کار به جایی نرسیده که مدیریت اجتماعی از دست مقام معظم رهبری (مدظله) خارج شود و ایشان با همین ظرفیت هم می توانند جامعه را پیش ببرند. اما سؤال این است که اگر واقعاً از نظر گفتمانی، هیچ تفاوتی بین آقای جلیلی و آقای قالیباف و این دوستان پیروز در انتخابات نیست، پس، فکر می کنم همه ما یک اشتباه تاریخی کرده ایم که در این برهه در اینجا ایستادیم و فکر کردیم که این، نسبت بهتری با انقلاب اسلامی دارد؟

ج: در این نکته آخر هم توافق داریم و حرف های ما ربطی به این نکته آخر ندارد. قطعاً من خودمان را در دفاع از آقای جلیلی اشتباه کار نمی دانم. من معتقدم و آرزو می کنم که کاش مردم به آقای جلیلی رأی می دادند. حتماً گفتمان اصول گرایی باید در این انتخابات حضور می داشت و این حضور، تأثیر خودش را گذاشته است. اما ما نباید اجازه می دادیم گفتمان این انتخابات، گفتمان اقتصادی شود و همه چیز به تحلیل های اقتصادی، آن هم تحلیل های غلط اقتصادی برگردد. پس، حتماً ما باید اینجا می ایستادیم و اگر می توانستیم سازماندهی ای کنیم که این جریان بتواند توافق اکثریت را جلب کند حتما یک گام رو به پیشتر بودیم؛ و معنایش این بود که ظرفیت اجتماعی ارتقاء پیدا کرده است. البته ظرفیت اجتماعی، دو جانبه است؛ هم ظرفیت بدنه مردم است و هم ظرفیت کسانی که می خواهند بدنه مردم را مدیریت کنند. این که ما می گوییم ظرفیت اجتماعی در این مقیاس نبود منظورمان فقط بدنه عمومی جامعه نیست، بلکه ظرفیت مدیریتی هم فراهم نبود.

س: این انقلاب اسلامی کجاست که این همه آثار دارد؟

ج: عاشورا کجاست که از داخل آن انقلاب اسلامی در سال 1357 در دوران رسیدن به دروازه تمدن، اتفاق می افتد؟

س: عاشورا ظهور و بروز خودش را دارد و حرکتی تاریخی است.

ج: انقلاب اسلامی هم همینطور است و ظهور و بروز خودش را دارد و ما معتقدیم اساساً عبور از این جریان ها ظهور و بروز انقلاب اسلامی است.

س: بالاخره آن کسانی که رأی آوردند، نسبت کمتری با شاخص های انقلاب اسلامی داشتند. آیا این، پسرفت نیست؟

ج: آیا می خواهید بگویید که مردم اشتباه انتخاب کردند یا اینکه آن چه اتفاق افتاد در مجموع، ظرفیت انقلاب اسلامی در شرایط کنونی بود؟ آیا شما می خواهید انقلاب را با همین مردم پیش ببرید یا خیر؟ اگر نمی خواهید، پس یک نظام غیرمردمسالار را سر کار می آوردید! چرا مقام معظم رهبری (مدظله) اینقدر روی مردم سالاری دینی تکیه می کنند؟ به تعبیر دیگر، یکبار شما اصل مردم سالاری را کنار می گذارید و نظام اسلامی را نظام حاکمیت یک طرفه می دانید اما یکبار از «مردم سالاری دینی» سخن می گویید و می بینید که در متن همین جامعه شیعی که 1400 سال برای امام حسین (ع) گریه کرده اند و 1200 سال است حول امام رضا (ع) رفت و آمد می کنند، چنین اتفاقی افتاده است. ما که معتقد به مردم سالاری دینی هستیم می گوییم ساختار ما این گونه است و اتفاقی که افتاده، حاکی از ظرفیت مردم سالاری دینی در این شرایط است.

س: بالاخره رو به جلو است یا رو به عقب؟

ج: حتماً در کلان آن رو به جلو است. اگر ظرفیت جامعه به حدی بود که همان شاخص های انقلابی رأی می آورد، معنایش این بود که حتماً جامعه، در این مقیاس ارتقاء ظرفیت پیدا کرده است. اما وقتی در این مقیاس ارتقاء ظرفیت پیدا نکرده است به معنی عقبگرد نیست. اگر اصول گرایی خود را در این ظرفیت ظهور می داد و مدیریت اصول گرایی، مدیریت بهتری بود، حتماً می توانست گفتمانی داشته باشد که در تراز انقلاب اسلامی ظاهر شود و مردم را همراه کند. ما باید ضعف های خودمان را آسیب شناسی کنیم. بالاخره آیا ظرفیت انقلاب اسلامی و ظرفیت مردم سالاری دینی همین است یا همین نیست؟ اگر ظرفیت مردم سالاری دینی همین است و جریان انقلاب رو به پیش است معنایش این است که انقلاب اسلامی، پیشرفت می کند و برآیند ظرفیت اجتماعی در مواجهه با مسائل بین المللی و داخلی رو به پیش است.

ـ انقلاب اسلامی در حال سر عقل آوردن جریان ها

س: این پیشرفت، واضح است. برخی از کارگزاران در گذشته اصلاً مردم و طبقات محروم را حساب نمی کردند و عدالت اقتصادی برایشان اولویت نداشت، اما امروز مشاور اقتصادی آقای روحانی در تلویزیون می گوید: ما می خواهیم یارانه دو دهک را حذف کنیم و پول آن را به طبقات پایین یا بیکارها بدهیم.

ج: یعنی برخی از آنها می خواستند انقلاب را سر عقل بیاورند، اما ادبیات انقلاب آرام آرام آنها را سر عقل می آورد. البته الگویشان همان الگوی سرمایه داری است ولی ناچارند الگوی سرمایه داری را بیاورند و با ادبیات انقلاب اسلامی چانه زنی کنند. معنای این رفتار آن است که کم کم نسبت به اصول انقلاب اسلامی تمکین می کنند و می خواهند با احتیاط دست به سازندگی و اصلاحات بزنند.

ـ امکان رفت و برگشت تاکتیکی در حرکت رو به پیش انقلاب اسلامی

س: مقام معظم رهبری (مدظله) در مورد دولت نهم فرمودند که قطار انقلاب را به ریل بازگرداند. آیا دوباره این قطار از ریل خارج نمی شود؟

ج: به نظر من خود ریل ها روی زمین انقلاب اسلامی چیده شده اند؛ هر چند ریل ها هم مختلف است و سرعت حرکت قطارشان هم فرق می کند، قطار برقی روی این ریل می رود قطار گازوئیلی هم روی آن راه می رود. ولی همه آنها روی یک زمین طراحی شده اند؛ آن زمینی که اینها روی آن بازی می کنند زمین درگیری انقلاب اسلامی با جریان تجدد است؛ جریان تمام شده غرب و جریان رو به پیش اسلام. ما چطور در حوادث سوریه می گوییم که انقلاب و امام (رض) حضور دارد اما در حوادث داخلی روی این خط می کشیم!

س: اگر تجدد را هنوز مرده ندانیم و فعال بدانیم آیا نمی توانیم درگیری های شدید اصول گرایان در بین خودشان در چهار سال اخیر و شکستشان در انتخابات را هم موفقیت تجدد در عرصه داخلی برای تضعیف انقلاب اسلامی در منطقه بدانیم؟

ج: نگویید: موفقیت تجدد، بلکه بگویید: انقلاب اسلامی، جریان غالب است اما اینگونه در زمین بازی می کند. اگر شما جریان انقلاب اسلامی را رو به پیش می بینید آیا احتمال نمی دهید برای گذار از این دوران و با این شرایط فشار، ما باید یک چنین رفت و برگشتی داشته باشیم. احتمال نمی دهید که این رفت و برگشت، حرکت تاکتیکی انقلاب اسلامی است. بنابراین درست است که ممکن است آنها فشاری بیاورند و انقلاب اسلامی در توازن، مسیری را انتخاب کند ولی مسیری است که باز هم دست برتر انقلاب اسلامی را نشان می دهد. این به معنای شکست انقلاب اسلامی از جریان تجدد نیست؛ نوعی غلبه انقلاب اسلامی بر شرایط در این کیفیت است.

س: اگر به دست شما بود آیا قبول می کردید که آقای روحانی برنده شوند؟

ج: حتماً این کار را نمی کردم. من می گویم: ببینید که اینها در زمینی بازی می کنند که زمین درگیری دو جریان بزرگ است اما جریان انقلاب اسلامی در آن غالب است؛ لذا برآیندش غلبه انقلاب اسلامی است. ریل ها متفاوت است؛ از این ریل به آن ریل می رود و از آن ریل به ریل دیگر می آید ولی یک زمین بزرگتری زیر آن است. چرا آن زمین را در این تحلیل نادیده می گیریم؟

والسلام

ـ «وَتِلْکَ الأیَّامُ نُدَاوِلُهَا بَیْنَ النَّاسِ وَلِیَعْلَمَ اللّهُ الَّذِینَ آمَنُواْ وَیَتَّخِذَ مِنکُمْ شُهَدَاء وَاللّهُ لاَ یُحِبُّ الظَّالِمِینَ». (سوره آل عمران، آیه 140).

[1]