نقد سریال؛
نگاهی به مجموعه "دودکش"
خبرگزاری رسا – پرداختن به روحانیت در مجموعه‌های نمایشی از جمله مواردی است که باید با رعایت جوانب مختلف، صورت پذیرد و هر گونه بیراهه رفتن، منجر به پیامدهای ناگواری مثل بدبینی به نوع علما و از آن بدتر سست شدن ایمان مردم می‌گردد.
چندین سال است که یکی از سیاست‌های صدا و سیما در ماه مبارک رمضان، پخش سریال‌های مختلف در ژانرهای گوناگون می‌باشد و اخیراً هم با افزایش شبکه‌های تلویزیونی، سریال‌های بیشتری تولید و پخش شده و در آینده هم خواهد شد.
ما در این‌جا در صدد این نیستیم که بخواهیم بررسی کنیم، پخش این همه سریال در این ماه، اصولاً چه جایگاه و توجیهی می‌تواند داشته باشد؟ با توجه به این‌که این سریال‌ها معمولاً بعد از افطار شروع می‌شود و تا پاسی از شب ادامه دارد و مردم به جای این‌که با فراغ بال به عبادت و دعا بپردازند و از این شب‌های با فضیلت استفاده بهینه کنند، باید از سریال‌های سیما مستفیض شوند و چنین شب‌هایی را سپری کنند و نهایتاً اگر وقت کنند، یک نماز واجبی بخوانند!
این بدان معنا نیست که همه درگیر این برنامه‌ها می‌شوند و از دعا و عبادت ویژه و حضور در مساجد باز می‌مانند؛ چرا که افرادی که تقیّدات خاص به این مسایل دارند، برنامه‌های تلویزیون آنها را مشغول نمی‌سازد و از حضور در مسجد و عبادت باز نمی‌دارد؛ ولی به هر حال عده‌ای هم هستند که اگر این حجم سریال، آن هم به صورت پشت سر هم، از سیما پخش نشود، به بهانه ماه مبارک رمضان، ممکن است که در مساجد حضور پیدا کنند و رونق بیشتری به مساجد دهند، بیشتر به عبادت بپردازند و از فیوضات این ماه بیش از پیش بهره‌مند شوند.
البته در این جا نباید بی‌انصافی کرد و از برنامه‌های معنوی و سازنده صدا و سیما هم غافل شد؛ به هر حال برنامه‌های متنوع و سازنده‌ای، حتی سریال‌هایی که جنبه‌های مثبت و تأثیرگذاری خوب داشته، از این رسانه پخش شده که همگی جای تقدیر دارند.
نقش شخصیت روحانی در مجموعه‌های نمایشی
یکی از مسایلی که چندین سال است باب شده و در فیلم‌ها و مجموعه‌های مختلفی به آن پرداخته شده، حضور جدی و محوری روحانیت در این مجموعه‌ها می‌باشد. عدم پرداخت صحیح به این مقوله، لطمات فراوانی را می‌تواند به جامعه و عقاید مردم تحمیل کند و حرمت شکنی‌هایی را سبب گردد.
این بدان معنا نیست که از طلبه و روحانی باید شخصیتی غیر عادی و غیر واقعی با قداست‌های عجیب و غریب تصویر شود؛ بلکه باید دید که این قشر از جامعه نوعاً دارای چه خصیصه‌هایی می‌باشند و چه نقشی در جامعه دارند و با رعایت ملاحظاتی به طوری که وهن روحانیت و وهن دین نشود، به این مبحث پرداخته شود؛ زیرا بی‌تردید، شکستن حرمت روحانیت و علمای دین، به نوعی شکسته شدن حرمت دین و مذهب را به دنبال دارد و از طرفی باعث سست شدن ایمان و عقاید مردم می‌گردد. از این‌رو باید به این مسئله توجه داشته و با رعایت جوانب احتیاط پا به این عرصه گذاشت.
این نکته واقعیتی است که اگر چهره مخدوشی از عالم دینی به تصویر کشیده شود، معمولاً اثر منفی عمومی دارد؛ به این معنا که این ناهنجاری سبب می‌شود که اذهان عده قابل توجهی از مردم، نسبت به این قشر بدبین شود و همه روحانیت را اینگونه که تصویرشده، بپندارند!
ما نمی‌گوییم تمام روحانیون و علمای دین بدون استثنا، صالح و شایسته هستند و از هر گونه خطا و لغزشی مصون می‌باشند؛ بلکه حق این است، یکی از اقشاری که حساسیت خاصی نسبت به آن در بین عموم وجود دارد، روحانیت است و این مطلبی غیر قابل انکار می‌باشد. اگر در مجموعه‌ای، مثلاً یک پزشک یا یک تاجر را با اعمالی غیر متعارف و یا با شخصیتی منفی معرفی کنند، معمولاً کسی اینگونه برداشت نمی‌کند که همه پزشکان یا همه تجار اینگونه هستند، ولی در مورد روحانیت اینگونه نیست. اگر در اثری، نقطه ضعف قبیحی از عالمی دینی تصویر می‌شود و چهره‌ای غیر متعارف و یا منفی از او منعکس می‌شود، باید به مخاطب تفهیم شود که همه اینگونه نیستند.
شاهد این مدعا، فیلم سینمایی "مارمولک" بود؛ فیلمی که شخصیت اصلی آن انسان خلاف‌کاری بود و لباس یک روحانی را دزدیده و به تن کرده بود. این شخصیت که لقب مارمولک داشت، با این لباس کارهای خلافی انجام داد. این فیلم باعث شد که بعضی افراد نادان، وقتی روحانی‌‌ای می‌دیدند، به او می‌گفتند: "مارمولک"! حتی اگر سازندگان این فیلم قصد سوئی هم نداشتند، بالأخره این تأثیر منفی را داشته است.
این در حالی است که این مخاطب جاهل، می‌داند این شخصیت، واقعاً روحانی نیست؛ بلکه خلاف‌کاری است که این لباس را به تن کرده، ولی با این حال این اثر منفی را داشت؛ چه برسد به وقتی که واقعاً یک شخصیت روحانی، اینگونه به تصویر کشیده شود. آن وقت چه خواهد شد و چه برداشت‌ها و اهانت‌هایی ممکن است رخ دهد!
مجموعه "دودکش"
یکی از سریال‌هایی که اخیراً در ماه رمضان از سیما پخش شد و از پر مخاطب‌ترین سریال‌ها بود، مجموعه "دودکش" می‌باشد. مجموعه‌ای طنز با روایت‌گری مردمی عادی که در اجتماع ملموس و باورپذیر هستند و همین مطلب باعث جذب مخاطب بیشتر اینگونه مجموعه‌ها می‌گردد.
یکی از شخصیت‌های محوری این سریال یک روحانی بود که به جرأت می‌توان گفت چنین شخصیتی یا ما به ازاء خارجی ندارد یا اگر هم هست، به قدری شاذ و نادر و غیر قابل اعتناء است که جای سؤال است که چرا سازندگان این مجموعه چنین روحانی را به تصویر کشیده‌اند؟!
این شخصیت، انسانی ساده لوح و دهن لق، تصویر شده و به اصطلاح عامیانه، شخصیت ضایعی بود. لحن صحبت کردنش هم که ویژگی خاصی داشت. آیا نمی‌شد که جواد عزتی، بازیگر این نقش، به طور معمولی صحبت کند و چنین لحنی نداشته باشد؟ واقعاً عوامل مجموعه، چه انگیزه‌ای از این طرز بیان داشته‌اند و چه چیزی را می‌خواستند ثابت کنند؟
یکی از مسایلی که به کرّات در این سریال تکرار شد، این بود که مطلبی را از گذشته می‌خواست نقل کند، ولی فراموش می‌کرد! درست است که انسان فراموش کار است و خیلی چیزها ممکن است یادش نیاید، ولی چه لزومی دارد که چنین صحنه‌ای بارها تکرار شود و به این واسطه صحنه کمدی ایجاد کنند؟!
از آن بدتر به سخره گرفتن ذکر شریف و با عظمت صلوات است که در ادامه این فراموشی، تقاضا می‌کرد، فرستاده شود! خوب است که تبیین شود، ذکر صلوات برای یاد‌آوری مفید است، ولی چرا با این بیان که عملاً وهن این ذکر شریف است؟ آیا واقعاً این طرز بیان، عملاً وهن صلوات نبود؟! اگر هدف، یاد دادن آموزه‌های دینی است، آیا راه بهتری وجود ندارد؟
به خاطر همین مسایل است که در این زمینه باید با احتیاط قدم برداشته و تمام جوانب را در نظر گرفت که دچار چنین اهانت‌هایی -ولو ناخواسته- نشویم.
نکته آخر
یکی از نکات جالب توجه این بود که این مجموعه با این‌که طنز بود، ولی تقریباً تمامی شخصیت‌ها جدی بودند و در عین جدیّت و عادی بودن، کلام طنز آلود بوده و موقعیت کمدی ایجاد می‌کردند؛ ولی شخصیت روحانی مجموعه خودش طنز بود! واقعاً چرا این یک مورد باید اینگونه باشد؟
یا مثلاً چه لزومی دارد و چه توجیهی می‌تواند داشته باشد که عمامه پیچیدن به نحوی که نمایش داده شد، به تصویر کشیده شود؟ باید مراقب بود که این لباس، لباسی است که منسوب به پیامبر و ائمه معصومین علیهم‌السلام می‌باشد و عمامه تاج ملائکه می‌باشد. مبادا کاری صورت پذیرد که نتیجه‌اش اهانت به ساحت اولیای الهی باشد!
مسئولین و فیلم‌سازان توجه داشته باشند، در دوره پهلوی و با آن فیلم‌های کذایی آن دوره، چنین وقایعی اتفاق نیفتاده که در جمهوری اسلامی در حال رخ دادن است!
به امید این‌که همه ما بصیرت پیدا کنیم و فیلم‌سازان با بصیرت و آگاهی وارد عرصه‌های حساس و خطیر شوند و بتوانند منشأ خیرات گردند.
و من الله التوفیق
/999/702الف/ر
ارسال نظرات