پاسخ آیت الله سبحانی به شبهه برقراری عدالت میان همسران

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، حضرت آیت الله جعفر سبحانی امروز در سومین جلسه از سلسله جلسات «کلام اسلامی» خود در مدرسه علمیه عالی نواب، به مطرح کردن شبهات مستشرقین درباره وجود تناقض در قرآن کریم و ارائه پاسخ به آن ها پرداخت و گفت: خاورشناسان که در حقیقت لشگر اول استعمار هستند، درباره قرآن مطالعاتی کرده و به زعم خود 10 مورد تناقض در آن پیدا کرده اند که سه مورد آن را دیروز بحث کردیم.

وی با یادآوری موارد بحث شده در این باره خاطرنشان کرد: اولا آن ها راجع به صلب حضرت مسیح(ع) می گویند عقیده شما با قرآن مطابق نیست چرا که توفی را به معنای مرگ می گیرند حال آن که توفی به معنای أخذ است؛ دومین مورد، راجع به آیه «رؤیت خدا» بود که در یک آیه می گوید «لا تُدرِکهُ الأبصار» و در آیه دیگر می فرماید «إلی رَبِّها ناظِرَه» که در این مورد دو جواب عرض کردیم؛ در مورد سوم می گویند «نام پیامبر شما غیر از آن چیزی است که انجیل ما گفته است »؛ در این مورد عرض کردیم که پیامبر ما دارای نام های مختلف است و هم نام معروف دارد و هم «احمد».

پاسخ به شبهه مستشرقین درباره برقراری عدالت میان همسران

این مرجع تقلید در تبیین چهارمین مورد از شبهات مستشرقین درباره وجود تناقض در قرآن، به آیات 3 و 129 سوره مبارکه نساء اشاره و اظهار کرد: آن ها می گویند در قرآن شما یک تشریع لغو وجود دارد که از یک طرف اجازه می دهد که مرد چهار زن بگیرد به شرطی که در میان آن ها عدالت برقرار کند و از طرف دیگر می گوید محال است یک زوج بتواند بین دو همسر خود عدالت را برقرار کند؛ در نتیجه تشریع اول لغو است چرا که معلق بر امر محال است.

حضرت آیت الله سبحانی شبهه مذکور را  از اشکالاتی دانست که در دوران امام صادق(ع) مطرح شده بود و افزود: مستشرقین این شبهات را گاهی از خودشان اختراع می کنند و گاهی از کتاب های پیشینیان می گیرند؛ این را از کتاب های پیشینیان گرفته اند و اتفاقا مفسرین ما وقتی به این دو آیه می رسند، جواب این اشکال را نقل می کنند.

وی در ادامه به تبیین پاسخ امام صادق(ع) به شبهه مدنظر پرداخت و گفت: در اولین آیه که می گوید «عدالت کنید»، منظور عدالت در نفقه و هزینه زندگی است یعنی اگر دو همسر گرفتی باید از نظر هزینه زندگی آن ها را مساوی کنی؛ این امر ممکنی است و انسان می تواند دو همسر بگیرد اما از نظر هزینه زندگی هر دو را مساوی کند.

این مفسر برجسته قرآن کریم ادامه داد: عدالت در آیه دوم عبارت است از همسانی در محبت قلبی؛ ممکن نیست که هر دو همسر از نظر علاقه یکسان باشند چرا که ممکن است یکی زیبا باشد و دیگری زیباتر، یا یکی خوش برخورد باشد و دیگری بد برخورد؛ در هر حال گاه نقاط قوتی در یک همسر وجود دارد که در دیگری نیست و قهرا جاذبه این همسر بیش از دیگری است و انسان هرچه هم بخواهد از نظر محبت آن ها را یکسان بنگرد، ممکن نیست.

حضرت آیت الله سبحانی خاطرنشان کرد: امام صادق(ع) برای فرمایش خود شاهد آورده و می فرماید «شاهد مطلب من ذیل آیه است که «وَ لَنْ تَسْتَطیعُوا أَنْ تَعْدِلُوا بَیْنَ النِّساءِ وَ لَوْ حَرَصْتُمْ فَلا تَمیلُوا کُلَّ الْمَیْلِ» یعنی این کار را نکنید که همه محبت را متوجه یکی کرده و به دیگری اصلا محبت نکنید و دومی بدبخت شود.

وی با بیان این که پاسخ امام صادق(ع) به مطلب دیگری هم اشاره دارد، اظهار کرد: آقایان اخباری می گویند «ظواهر قرآن در احکام حجت نیست مگر آن که معصوم(ع) آن را بیان کند» اما ما می گوییم «ظواهر قرآن در هر دو صورت برای ما حجت است»، در این جا امام صادق(ع) از موضع معلمی سخن گفته اند و از دیدگاه معصومیت سخن نگفتند؛ از دیدگاه یک فرد معلم منهای امامت سخن گفتند.

«تفسیر موضوعی» قرآن کریم بر «تفسیر آیه به آیه» ارجح است

این مرجع تقلید در تبیین پنجمین شبهه مستشرقین مجددا به آیه سوم از سوره مبارکه نساء اشاره کرد . گفت: مستشرقین می گویند در این که قرآن می فرماید «اگر نمی توانید درباره یتیمان عدالت کنید، چهار زن بگیرید» بین شرط و جزا رابطه نیست چرا که شرط به منزله «علت» بوده و جزا به منزله «معلول» است و در این جا علت و معلول روشن نیست.

حضرت آیت الله سبحانی از این که برخی علما هم تحت تأثیر این شبهه قرار گرفته و با استناد به آن از «تحریف قرآن» سخن می گویند، ابراز تاسف کرد. 

وی در پاسخ به این شبهه اظهار کرد: آقایانی که خیال می کنند بین این شرط و جزا ارتباطی برقرار نیست، قرآن را تفسیر آیه به آیه می کنند اما اگر همه آیات قرآن را یک جا جمع کنیم و آن را تفسیر موضوعی کنیم، ارتباط شرط با جزا روشن می شود.

این مفسر برجسته قرآن کریم در جهان اسلام، لازمه تفسیر آیه مذکور را توجه همزمان به آیه 127 سوره مبارکه نساء دانست و با تأکید بر نازل شدن این آیه برای کسانی که دختران یتیم را به خاطر ثروت شان می گرفتند، افزود: قرآن می فرماید «اگر می ترسی که این دختر یتیم را گرفته و اموالش را حیف و میل کنی، با او ازدواج نکن و در صورتی او را بگیر که بتوانی در اموالش عدالت را رعایت کرده و آن ها را برای خیر او مصرف کنی.»

حضرت آیت الله سبحانی گفت: معلوم می شود که در زمان رسول خدا(ص) چنین سنتی بوده و امروز هم به صورت کمرنگ وجود دارد، از همین رو خداوند می فرماید «مبادا این دختران یتیم ثروتمند را بگیرید و حق شان را ندهید، در این صورت از  آن هاصرف نظر کرده و زنان دیگری بگیرید که این مشکل در آن ها نیست.»

وی تأکید کرد: به این نتیجه رسیدیم که تفسیر آیه به آیه خوب است اما تفسیر موضوعی در درجه بالاتر است و اگر کسی بخواهد به مقاصد واقعی قرآن برسد، حتما باید تفسیر را بر اساس موضوع داشته باشد.

لزوم تسلط مفسر قرآن کریم به ادبیات عرب

این مرجع تقلید در تشریح ششمین شبهه مستشرقین تحت عنوان «تقدم سنه بر نوم» در آیه الکرسی، اظهار کرد: «آیه الکرسی» خیلی از نظر محتوا بالا است؛ در کتاب هایی که مسیحیان برای رد قرآن می نویسند، هنگامی که به این آیه می رسند، می گویند «واقعا دری است که اطرافش را مقداری غیر در گرفته است چرا که مضمون بالایی دارد و فکر یک بشر عادی نمی تواند چنین محتوایی بیاورد.»

حضرت آیت الله سبحانی با اشاره به آیه شریفه «لا تَأخُذُه سنَهٌ وَ لا نَوم» ادامه داد: مستشرقین اشکال گرفته اند که چرا در این جا «سنَه» بر «نَوم» مقدم است؛ عرب به خواب سبک «سنه» و به خواب سنگین «نوم» می گوید؛ می گویند باید قرآن بگوید «خدا نه تنها نمی خوابد بلکه چرت هم نمی زند.»

وی در پاسخ به این شبهه گفت: مفسر باید در ادب عربی استاد باشد و این فرد چنین نبوده است؛ این شخص «أخذ» را به معنای «گرفتن» ذکر کرده در حالی که در این جا به معنای «غلبه» است از همین رو باید عکس باشد مانند این که بگوییم «نه تنها این پهلوانِ درجه دو بر من غلبه نمی کند بلکه پهلوانِ درجه یک هم بر من غلبه نمی کند»؛ خداوند می خواهد بگوید «من آن چنان آگاه کامل هستم که هیچ گاه آگاهی ام از بین نمی رود.»

این مرجع تقلید از «امر به فحشا» در آیه شریفه «وَ إِذا أَرَدْنا أَنْ نُهْلِکَ قَرْیَةً أَمَرْنا مُتْرَفیها فَفَسَقُوا فیها فَحَقَّ عَلَیْهَا الْقَوْلُ فَدَمَّرْناها تَدْمیراً»، به عنوان شبهه هفتم مستشرقین در ادعای خود نسبت به وجود تناقض در قرآن کریم یاد کرد و در پاسخ به آن گفت: آن شخص خودش تفسیر کرده است و خودش هم به آن ایراد گرفته؛ «فَفَسقُوا» همان طور که می تواند بر فحشا متعلق باشد، می تواند بر طاعت هم متعلق باشد.

حضرت آیت الله سبحانی ضمن تأکید مجدد بر ارجح بودن تفسیر موضوعی افزود: باید این آیه را در کنار آیه قبلش بگذاریم که می فرماید « وَ ما کُنَّا مُعَذِّبینَ حَتَّی نَبْعَثَ رَسُولاً»، یعنی «هرگز جمعی را عذاب نمی کنیم مگر این که برای آن ها پیغمبر بفرستیم»؛ انبیای الهی برای طاعت، تقوا و عمل به کتاب و سنت مبعوث شده اند، از همین رو این آیه قرینه ای است که در آن جا طاعت مقدر است./820/پ201/ج