علم حصولی خداوند غیر از موجودات به معدومات نیز تعلق می‌گیرد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین غلامرضا فیاضی از اساتید فلسفه و عرفان حوزه علمیه قم در نشست علمی بررسی علم تفصیلی «خداوند به ما سوی الله قبل از خلق» با اشاره به نظریه مرحوم آخوند بیان داشت: جهان بینی آخوند با نظریه او در بحث علم خداوند قبل از خلق کاملا هماهنگ است.
وی ادامه داد: جهان بینی ایشان عبارت است از این که وجود، یک واحد شخصی است و در عین حال همه اشیاء ما سوی الله حقیقتا به نفس موضوعیت حق متعال موجود هستند.
این استاد فلسفه و عرفان اضافه کرد: بنابر این نظریه همه اشیا از ازل به وجود حق موجود هستند و خداوند به خود علم دارد و مانند هر موجود آگاه دیگرزمانی به خود علم دارد به همه اشیاء علم دارد و اگر گفته می شود قبل از خلق یا بعد از خلق یک تحلیل عقلی است و حقیقت این است که فقط یک علم وجود دارد و آن هم علم حضوری است.
حجت الاسلام والمسلمین فیاضی با بیان این که مقتضای تفکر در هستی و هستی شناسی آخوند، مطلب قبلی است، اظهار داشت: این مطلب هیچ منافاتی با این که خداوند علم حصولی نیز داشته باشد ندارد زیرا برای انسان علم حضوری به چیزی که پیدا می شود نفس یا به قول مشائیون دستگاه ذهن، دستگاهی است که به گونه خودکار از آن چه که علم حصولی پیدا کرده است علم حضوری نیز پیدا می کند وعلم حصولی به هرچیزی ملازم با علم حضوری است.
وی با اشاره به نظریه مشائیون در زمینه حرکت در جوهر بیان داشت: مشائیون حرکت در جوهر را محال می دانستند و معتقد بودند کسی که علم حضوری پیدا کند بعد از این که علم حصولی نداشت جوهر او تغییر نمی کند اما آخوند می گوید حیثیت علم حصولی یعنی حیثیت حاکویت صورت از معلوم وهیچ شبهه ای نیست که خود صورت بما هو هو معلوم نیست.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ادامه داد: حیثیت حاکویت صورت علم حصولی است و او با استدلال این حاکویت را از صورت به نفس منتقل می کند و اعتقاد دارد که نفس انسان قبل از علم یک حقیقت است و در عین حال که مجرد است حاکویتی از آنچه که پیدا می کند ندارد.
وی خاطر نشان ساخت: علم حصولی عبارت از حاکویت خود ذات عالم شود در این صورت کمال که علم حصولی است حادث است زیرا انسان مستکمل است و دریک روز به دنیا می آید در حالی که جاهل است اما به تدریج جوهر نفس او حاکویت پیدا می کند.
این استاد فلسفه و عرفان ادامه داد: آخوند می گوید اگر کسی بگوید خداوند حاکویت لایتناهی دارد به دلیل این که وجود لایتنهی دارد، این حاکویت از صفات ذات او می شود؛ انسان اگر بخواهد به چیزی علم پیدا کند نیاز به وسیله دارد به عنوان مثال اگر بخواهد چیزی را ببیند نیاز به چشم دارد.
وی اضافه کرد:در مورد خداوند متعال حقیقت علم که یک حقیقت کمالی است از ازل وجود دارد و نیازمند وسیله نیز نمی‌باشد، زیرا مقام او وجدان کمال است و علم حصولی کمال است و علم حصولی منحصر در علم به موجودات نیست، بلکه چنانچه که امام رضا(ع) می‌فرمایند خداوند به معدومات نیز علم دارد، در این صورت می توان علم حصولی برای خداوند متعال قائل شویم در حالی که اشکالاتی که به مشائیون وارد است به نظر آخوند وارد نمی شود.
حجت الاسلام والمسلمین فیاضی با بیان این که نظریه آخوند نمی تواند علم خداوند را به گونه کامل بیان کند، گفت: علم خداوند متعال فقط به موجودات تعلق نمی گیرد بلکه به معدومات نیز تعلق می گیرد چنانچه از سخنان آخوند نیز چنین چیزی فهمیده می شود.
وی با وارد کردن اشکال بر نظریه آخوند خاطرنشان ساخت: اشکالی بر نظریه آخوند وارد است که هرگز قابل بر طرف شدن نیست و آن اشکال این است که معدومات به ممکن و ممتنع تقسیم می شوند و تمیز بین این دو با علم حضوری میسر نمی شود، یعنی نمی‌توان گفت این عدم ممکن است یا ممتنع، زیرا تمایز در اعدام وجود ندارد.
این استاد فلسفه و عرفان با بیان این که نظریه آخوند قابل قبول نیست، تبیین کرد: وجود خداوند یک وجود است و باقی موجود هستند به وجودات مغایر با وجود خداوند، با این بیان همه اشیاء از ازل وجود ندارند که بتوانیم بگوییم خداوند متعال با علم به خود به همه اشیاء علم دارد.
وی ادامه داد: زیرا انسان امروز به وجود آمده است و قبل از آن نبوده است در حالی که خداند ازلی است؛ اگر کسی بگوید انسان رقیقه است و تمام حقیقت او در خداوند است در جواب گفته می شود آیا حقیقت انسان با همه رنگ یا شکل در نزد خداوند است که کسی این مطلب را قبول ندارد در حالی که ما می خواهیم علم خداوند به موجودات را با تمام مشخصات تصویر کنیم بنابر این تنها راه آن علم حصولی است و علم خداوند در ذات خودش نمی تواند علم تفصیلی در همه اشیاء باشد./1324/پ202/ف2