چهارمین رساله سطح 4 حوزه علمیه خراسان حائز امتیاز کامل شد

به گزارش خبرگزاری رسا در مشهد، جلسه دفاعیه چهارمین رساله سطح 4 حوزه علمیه خراسان با عنوان «روش‌شناسی استنباط فقهی در سه محور مسئله شناسی، روش دلیل‌یابی و روش قرینه‌یابی»، در مرکز مدیریت این حوزه برگزار و حائز امتیاز کامل شد.

در این جلسه، حجت الاسلام ملکی، استاد داور این رساله سطح 4 حوزه علمیه خراسان، با توجه به سنتی و پویا بودن علم فقه، گفت: اجتهاد، کشف پیاده سازی دین نیست بلکه کشف نظرات است.

استاد داور این جلسه ضمن مقایسه جایگاه تحصیل و مدرک حوزه علمیه با دانشگاه، افزود: مدرک‌های موجود در حوزه علمیه می بایست به اندازه در حد و اندازه تلاش و بار علمی برخی رساله‌های سطح4 باشد.

حجت الاسلام ملکی با اشاره به تدوین این رساله سطح 4، ابرازداشت: واژه‌سازی جدید مبتنی بر علوم انسانی در این نوشتار دیده می‌شود که یکی از امتیازات آن است.

همچنین، حجت الاسلام حمید واسطی، تدوینگر رساله «روش‌شناسی استنباط فقهی در سه محور مساله‌شناسی، روش دلیل‌یابی و روش قرینه‌یابی»، در این جلسه دفاعیه گفت: یافتن پاسخ به سوالات «آیا استنباط و اجتهاد فقهی، روش‌بردار است یا یک ذوق و حدس متخصص است که جز با ممارست و به طور ناخودآگاه حاصل نمی‌شود؟! و آیا شبیه‌سازی عملیات استنباط فقهی قابل طراحی است؟» دلیل اصلی نگارش این رساله است.

این محقق و پزوهشگر با اشاره به علم شبیه‌سازی تشریح‌کرد: شبیه‌سازی فرآیندهای طبیعی در رشته‌های مختلف علوم و تولید نرم‌افزارهای هوشمند برای محاسباتی که حجم آنها برای یک هوش انسانی صعوبت دارد، سبب شد تا در علوم انسانی نیز صحبت از هوش مصنوعی و سیستم‌های خبره برای تصمیم‌گیری شود و نرم‌افزارهایی در این خصوص تولید گردد.

وی افزود: در همین راستا در علوم اسلامی نیز این سوال فعال گردید که آیا می‌توان فرآیندهایی را که در اجتهاد و استنباط توسط یک فقیه به‌طور ناخودآگاه انجام می‌شود، طوری جزیی و دقیق کرد که بتوان الگوریتمی را (روش قدم‌به‌قدم حل مسئله) برای هوش مصنوعی طراحی کرد تا با دریافت مساله و منابع دین، بتواند با ضریب خطای کمی، نظر دین را از منابع به‌دست آورد و به صورت یک فتوا با استدلالش عرضه کند؟

وی تصریح کرد: الگوریتم‌هایی که در این رساله به‌صورت بسته‌های روشی، عرضه شده است، تلاشی برای دقیق‌سازی و شاخص‌سازی در فرآیندهای استنباط در سه محورِ «مساله‌شناسی، دلیل‌یابی و قرینه‌یابی» است که در 14 بستۀ روشی که حاوی 120 دستورالعمل علمی برای رسیدن به استنباط روشمند است ارائه شده است.

تدوینگر این رساله خاطرنشان‌کرد: این الگوریتم، در یک مصداق که «تعیین حکم هبه زوج به زوجه» می باشد در همین کتاب تطبیق شده و با نتایج استنباطات فقهاء مقایسه و ارزیابی گردیده است.

وی در ادامه بیان‌داشت: در این رساله، تلاش می‌شود تا تمام مراحل استنباط از مواجه با مساله تا صدور فتوا، به‌صورت دستورالعمل‌های واضح و با تطبیق بر ابزارهای عملیاتی (نَه مصادیق محتوایی) و با محاسبه حداکثری احتمالات موجَه در هر مرحله و در هر ابزار، ذکر شود به‌طوری که اگر عملیات به هوش مصنوعی سپرده شود با ضریب بالا منجر به نتیجه موجّه در فقه شود.

وی با بیان اینکه فقهاء عظام در طول زمان، براساس روش خاصی در استنباط عمل کرده‌اند ولی به علت عدم برجسته‌سازی مباحث روش‌شناسی، این استنباط‌ها به‌صورت فرآیندهای ناخودآگاه در لابلای تحلیل‌های آنها نهفته مانده است، گفت: این ارزیابی نشان داد که می‌توان از این الگوریتم با اطمینان استفاده کرد و گرچه استنباط نهایی توسط مجتهد صورت می‌پذیرد لکن چک‌ لیست عملیاتی برای انجام عملیات اجتهاد موجّه سبب دقیق‌سازی و جامعیت و مانعیت نظر مجتهد می‌گردد؛ به‌همین سبب عنوان این الگوریتم که به نرم‌افزار نیز تبدیل می‌شود «نرم‌افزار فقیه‌یار» گذاشته شد.

گفتنی است، جلسه دفاعیه رساله سطح 4 حوزه علمیه خراسان، با موضوع «روش‌شناسی استنباط فقهی در سه محور مسئله‌شناسی، روش دلیل‌یابی و روش قرینه‌یابی»، با داوری حجج‌اسلام محسن ملکی و رضا حق‌پناه، ساعت 13 پنجشنبه 21 اردیبهشت در اتاق جلسات مرکز مدیریت برگزار و حائز امتیاز کامل شد.

لازم به ذکر است، حجت الاسلام واسطی در تدوین این رساله از راهنمایی حجت الاسلام و المسلمین علی‌اکبر رشاد، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و مشاوره حجت‌الاسلام والمسلمین حمید درایتی،  استاد دروس خارج حوزه علمیه خراسان بهره برده‌است./859/۱۰۲/ب۱

منبع: پایگاه اطلاع رسانی حوزه علمیه خراسان