با فضایی که انقلاب اسلامی برای دانشگاه‌ها گشوده فاصله داریم

به گزارش سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، مرکز هم اندیشی استادان دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها با همکاری اندیشگاه بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای (مدظله العالی) نخستین رویداد اندیشه‌ورزی نخبگانی اساتید دانشگاه‌ها را با موضوع «خوانش خلاقانه بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی» برگزار کرد که در روز نخست آن گفتگو برای نیل به خوانشی عمیق و خلاقانه از بیانیه گام دوم مهم‌ترین هدف آن بود.

در ابتدای این نشست حجت‌الاسلام و المسلمین علی ذوعلم، رئیس اندیشگاه بیانیه گام دوم، گفت: تمام کسانی که در فضای تعلیم و تربیت حاضرند، مسئولیت مهمی در تربیت قوه عاقله نظام دارند؛ چراکه به تعبیر رهبر حکیم انقلاب، فعالین حوزه تعلیم و تربیت، نقش بی‌بدیلی در تعمیق و ریشه‌دار کردن هویت نسل آینده دارند و به همین دلیل تقویت روحیه تفکر و اندیشه‌ورزی پیرامون مسائل مهم کشور از اهداف فعالین این حوزه است

ذوعلم در ادامه به موضوع تحول در دانشگاه اشاره کرده و تاریخچه آن را با محوریت جمله کلیدی امام راحل (ره) مبنی اینکه «اگر دانشگاه اصلاح شود، جامعه اصلاح می‌شود» بیان داشت. ایشان ضمن مقایسه وضعیت کنونی دانشگاه‌ها با پیش از انقلاب، دانشگاهِ پس از انقلاب اسلامی را دارای روحیه متمایز معرفی کردند و به منزلت دانشجو و استاد برای تولید خلاقیت و پیشرفت اشاره داشتند و آن را مرهون نظام مبتنی بر ولایت فقیه دانستند.

رئیس اندیشگاه در ادامه نکات خود به فاصله با وضع مطلوب اشاره داشت و چنین بیان کرد: ما با فضایی که انقلاب اسلامی برای دانشگاه‌ها گشوده است، فاصله داریم. وظیفه دانشگاه پشتیبانی نظری برای ایجاد تمدن نوین اسلامی است که در برابر تمدن بدیل غربی قرار می‌گیرد. در چنین فضایی نقش بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی به عنوان متنی سرشار از حکمت که متأسفانه مهجور واقع شده است، برجسته می‌شود. این متن محور سنجش وضعیت امروز و ترسیم آینده انقلاب اسلامی در حوزه‌های مختلف علی‌الخصوص دانشگاه‌هاست.

ذوعلم، رئیس اندیشگاه، با بیان این سوال که «چه نیازی به بیانیه گام دوم داریم؟»، نگاه قدسی و عدم دسترسی به آن را نفی کرده و آن به عنوان یک نسخه راهگشا که مولّد فکر، حرکت، نورانیت معرفتی و حرکت عملی معرفی کرد و چنین بیان داشت: بیانیه محصول یک بلوغ اندیشه‌ورزانه در جبهه انقلاب است که فراتر از سطح ملّی، در سطح امت اسلامی و حتی فراتر از آن قابل استفاده است. بیانیه برای همه کسانی که دغدغه آینده جهان را دارند، قابل استفاده است و ما افتخار می‌کنیم که نگاه ما به ارزش‌ها و آینده از دل بیانیه برآمده است.

رئیس اندیشگاه به برونداد این جلسه و هدف از برگزاری آن اشاره کرد و موفقیت این نشست را چنین عنوان نمود: اگر ما به این انگیزه و دغدغه عقلانی و هوشمندانه برسیم که تحول دانشگاه صرفا یک امر اعتباری یا امر ابلاغی و حاکمیتی نیست و تحول در واقع باید از فکر و اندیشه‌ای عمیق شروع شود، موفق بوده‌ایم. نقطه آغاز عقلانیت همراه با ایمان و باور همراه با معرفت عمیق است و اگر اینگونه نباشد، ریشه‌دار و ثمربخش نخواهد بود هرچند ممکن است به برخی آداب و مناسک کمک کند اما باید توجه کنیم که مبدأ ما تکیه بر همین عقلانیت و سپس اتصال خلق به حق و اتصال انسان به خدای متعال است که همان حرکت انبیاء است.

وی ضمن ایجاد تمایز میان عقلانیت و فلسفه، فلسفه را دانشی بشری عنوان کردند که هرچند می‌تواند به تحقق عقلانیت کمک شایانی کند اما با این حال باید توجه داشت که پای استدلالیان چوبین بُوَد! ذوعلم با اشاره به حدیث نورانی امیرالمومنین علی علیه‌الاسلام «الانسان بعقله» چنین بیان کرد: ارزش یک جامعه انسانی و سنجش آن به عقل الهی و فطری و این عقل در یک فرایند اعتلایی به عقلانیت وحیانی نزدیک شود و تجلی تامّ آن عقل کل یعنی پیامبر خاتم (ص) بود. لذا ما باید این امر را در ضرورت تحول مورد توجه قرار دهیم. همانطور رهبر انقلاب اعتقاد دارند در صورتی که پیشرفت در فکر نباشد، پیشرفت در علم پایدار نخواهد بود و علم فکورانه و دانش فکورانه و تعلیم فکورانه حائز اهمیت است. اگر روزی استاد دانشگاه به چنین معرفتی باور پیدا کند، می‌تواند نه تنها دانشگاه که یک شهر را متحول کند.

در ادامه ذوعلم ضمن اشاره به آیه شریفه «و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمه» تعلیم و تربیت متعالی را جز در پرتو آموزه‌های وحیانی غیرممکن دانستند.

حجت‌الاسلام ذوعلم در ادامه نکات خود پیرامون ضرورت بهره‌مندی از آموزه‌های وحیانی در فرایند تحول، به امام خمینی (ره) اشاره داشت و ایشان را به عنوان معلم اول انقلاب معرفی کرد که از همین مشی بهره برده بودند و امروز ثمرات آن در منطقه قابل ملاحظه است: صف‌آرایی امروز استکبار و مقاومت در منطقه نشان از قوت جبهه مقاومت دارد که علی‌رغم حمایت‌های همه‌جانبه تسلیحاتی از جبهه استکبار نتوانسته است مقاومت را شکست دهد و این پیروزی نتیجه ایجاد همان تحول عمیق فکری امام خمینی (ره) است.

ذوعلم گفتگوهای این نشست را از باب تواصی به حق و صبر دانست و از همه حضار خواست که آخرین تأملات و نوآوری‌های خود را به اشتراک بگذارند تا بتوانیم در چارچوبی فراخ به تحول در دانشگاه بپردازیم. از همین رو، روز نخست نشست به تأمل خلاقانه و عمیق پیرامون بیانیه اختصاص دارد و در روزهای بعد به تحول در دانشگاه خواهیم پرداخت که دکتر فاضلی و همکارانشان هدایت و راه‌بری آن را بر عهده دارند.

حجت‌الاسلام ذوعلم بیانیه را یک نسخه حرکت و به معنای واقعی کلمه یک گام دانستند که صرفا یک نظریه یا متن انتزاعی یا یک ادعانامه نیست و از همین رو نقش راهگشا و وحدت‌بخش دارد. ذوعلم ادامه داد: انگیزه حرکت در متن تعبیه شده است. حرکت برای تحول و تحول برای پیشرفت. در واقع غایت تلاش‌های ما همین تحول و پیشرفت است و باید توجه داشته باشیم که نگاه توحیدی پیشرفت را در نهایت به سوی خداگونگی می‌داند.

رئیس اندیشگاه بیانیه گام دوم در بخش دیگر نکات خود بر اهمیت وحدت و انسجام در حرکت عمومی اشاره کرده و ضعف در فرهنگ وحدت‌بخش را به عنوان یکی از پاشنه آشیل‌های موجود در کشور دانست که بخش‌های مختلف داخل دانشگاه‌ها نیز از این ضعف، رنج می‌برند. ایشان در ادامه به شعار و روحیه امام خمینی (ره) پرداختند: شعار و روحیه امام «همه با هم» بود. ایشان اعتقاد عمیق داشتند که حوزوی، دانشگاهی، دولت و دیگر تشکل‌های موجود در جامعه در صورتی که به تنهایی اقدام نمایند، موفقیتی نخواهند داشت و لازم است به صورت منسجم اقداماتی صورت گیرد که متأسفانه تاکنون این شعار امام به ساختار و فرایند منجر نشده است.

ذوعلم در ادامه به «روایت برانگیزاننده نسبت به آینده» اشاره کرد و تولید آن را از اهداف مهم این نشست دانست و تأکید کرد: قرار نیست با برگزاری یک کارگاه سه روزه همه مسائل فرهنگ و سیاست و اقتصاد و دانشگاه را حل کنیم بلکه می‌خواهیم بر اساس چرخه «خودسازی-جامعه‌پردازی-تمدن‌سازی» حرکت را از خودسازی آغاز نماییم.

ذوعلم در بخش پایانی نکات خود به تشریح فرایند این کارگاه پرداخت: پنج گروه تشکیل خواهیم داد که با مدیریت مرکز هم‌اندیشی اساتید نهاد نمایندگی و همکاری و هدایت اندیشگاه بیانیه گام دوم صورت خواهد گرفت و حول سه سوال اساسی گفتگو خواهد شد: 1. چیستی و کارکرد بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، 2. مهم‌ترین مفاهیم و مضامین بیانیه گام دوم و 3. دلالت‌های بیانیه در حل مسئله با محوریت: الف) چالش‌های تحول در دانشگاه‌ها ب) کشف مسائل و راهکارها.

رئیس اندیشگاه در خصوص چیستی بیانیه گام دوم برخی تعابیر موجود را مطرح کرد و به تشریح آن‌ها پرداخت: برخی تصور می‌کنند متنی است که رهبری در مقام رجزخوانی در فضای پرحجم جنگ شناختی علیه جمهوری اسلامی ایران مبنی بر اینکه چهل سالگی خودش را نمی‌بیند، صادر کرده‌اند؛ برخی اعتقاد دارند باید عناصری از بیانیه را مشخص کنیم تا به چیستی برسیم و به عنوان مثال از علت فاعلی یا علت غایی بپرسیم. علت غایی به موضوع کارکرد بیانیه نزدیک می‌شود؛ برخی اعتقاد دارند بیانیه یک بازخوانی خلاصه‌شده منقح در اندیشه اجتماعی اسلام ناب است.

ذوعلم هم‌چنین ذیل موضوع چیستی بیانیه به کارکرد بیانیه اشاره داشت و دو سوال فرعی مطرح ساخت که می‌تواند به تبیین بهتر بیانیه کمک کند: بیانیه به چه سوالاتی پاسخ می‌دهد؟ بیانیه چه مسائلی را حل می‌کند؟ بیانیه دو جنبه مهم دارد؛ تجزیه و تحلیل کارکرد بیانیه برای این است که شما پرچمداران انقلاب اسلامی که پیشتاز پیشرفت و تحول در دانشگاه هستید می‌بایست با پاسخ به این سوالات جهل و غفلت نسبت به بیانیه را برای نسل جوان بزدایید. در واقع شما دانشگاهیان می‌بایست آسیب‌شناسی و آفت‌زدایی در نسبت به برداشت‌های ناصحیح از بیانیه داشته باشید؛ چراکه بیانیه صرفا یک فرمان حاکمیتی نیست و به همین دلیل باید به دنبال ارائه روایت‌های متقن از بیانیه بود.

ذوعلم در پایان نیز به موضوع چگونگی اشاره داشت و علی‌رغم بیان اهمیت آن، بحث درباره چگونگی را به فرصتی دیگر واگذار کرد.

در ادامه کارگاه روز اول فاضلی، رئیس مرکز هم‌اندیشی اساتید، ضمن تشکر از حجت‌الاسلام ذوعلم بابت بیان دقیق و جامع از بیانیه، حضور در شهر مشهد مقدس را برای تنویر قلوب و اذهان در راستای اعتلای کلمه حق مغتنم دانست و به دو راهبرد اساسی این مرکز در راستای فرمایشات رهبر معظم انقلاب یعنی «تصمیم‌سازی» و «شاگردپروری» اشاره کرد: مرکز هم‌اندیشی استادان به دنبال پیشبرد دو راهبر رهبر انقلاب است. تصمیم‌سازی برای مدیران و تربیت نیروی فعال برای انقلاب اسلامی.

فاضلی در ادامه نکات خود به هدف برگزاری این کارگاه پرداخت: امروز با هدایت دکتر ذوعلم به نقطه‌ای می‌رسیم که نامش را فهم عمیق از بیانیه گام دوم می‌گذاریم. انتظار ما از جمع حاضر این است که چند بار بیانیه را خوانده باشند. در این نشست ما صرفا به دنبال شناخت نیستیم و می‌خواهیم به ایده‌ای اجرایی برسیم. ایده توسط شما ساخته و پرداخته می‌شود و پس بازگشت به دانشگاه‌های خودتان آن را دنبال خواهید کرد و ما نیز از شما پشتیبانی خواهیم کرد.

فاضلی در بخش پایانی نکات خود به برنامه روز دوم و سوم نشست اشاره کرد و در مقام جمع‌بندی نکات خود چنین بیان کرد: هدف ما فکرورزی مبتنی بر بیانیه گام دوم پیرامون یک مسئله عینی و واقعی در دانشگاه‌هاست. در این جمع ایده برای حل مسئله به صورت نخبگانی به اشتراک گذاشته می‌شود و به پختگی می‌رسد و در نهایت با پیگیری مستمر دوستان، به اجرا خواهد رسید.