سریال «معاویه»، مجری دستورات کارفرمای وهابی/ جذب مخاطب به جای روایت تاریخ!

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، نشست نقد و بررسی مجموعه تلویزیونی «معاویه»، به همت دفتر امور مطالعات، تحقیقات و پژوهش معاونت علمی ـ فرهنگی مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) و مشارکت خبرگزاری بین‌المللی ابنا، پیش از ظهر امروز دوشنبه ـ ۲۷ اسفندماه ـ در مجمع قم برگزار شد.

 

حجت‌الاسلام «مهدی فرمانیان» استاد دانشگاه ادیان و مذاهب و مشاور علمی دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع)، «عصام یحیی عماد» محقق علوم اسلامی و اندیشمند یمنی، حجت‌الاسلام «مرتضی فلاح» کارشناس رسانه و ناقد فیلم و حجت‌الاسلام «علی رضایی آدریانی» کارشناس رسانه و ناقد فیلم به ارائه دیدگاه‌های خود پرداختند.

دعوای اصلی بین وهابیت و اهل‌سنت است، نه شیعه و سنی!

حجت‌الاسلام‌ «مهدی فرمانیان» استاد دانشگاه ادیان و مذاهب و مشاور علمی دبیرکل مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) در این نشست به رویکرد تاریخی فیلم اشاره کرد و بیان داشت: سه رویکرد در کتب تاریخی اسلام وجود دارد؛ اولین رویکرد «شیعی»، دومین رویکرد را می‌توان «اهل‌سنت طرفدار اهل‌بیت(ع)» و رویکرد سوم را نیز «عثمانی ـ سلفی ـ وهابی» دانست.

وی تفکر عثمانی را متمایز از امپراطوری عثمانی معرفی کرد و گفت: این تفکر بعد از قتل «عثمان» خلیفه سوم، آغاز شد. بعد از این واقعه بود که عده‌ای به خون‌خواهی عثمان برخواستند و جنگ‌های جمل و صفین را آغاز کردند.

مشاور علمی دبیرکل مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) به دو طیف علوی و عثمانی اشاره کرد و ابراز داشت: عثمانی‌ها، علویان را قبول نداشتند و علویان نیز خلافت عثمان را رد می‌کردند. بعد از صلح معاویه با امام حسن(ع)، تفکر عثمانی رواج یافت؛ لذا جریان سبّ و لعن علی و آل‌علی(ع) نیز گسترش پیدا کرد.

حجت‌الاسلام فرمانیان در ادامه به کیسانیه و بنی عباس پرداخت که توانستند جامعه را از رویکرد عثمانی به علوی تغییر دهند.

وی ادامه داد: فضای حکومت بنی عباس به جایی رسید که برخی عثمانیان، خلافت امام علی(ع) به عنوان خلیفه چهارم را پذیرفتند؛ «احمد بن حنبل» شخصی بود که تحت تاثیر استاد خود یعنی «عبدالرزاق» که از علویان ساکن یمن بود، امام علی(ع) را به عنوان خلیفه چهارم پذیرفت.

استاد دانشگاه ادیان و مذاهب، به ادامه روند تاریخ اسلام و کم رنگ شدن تفکر عثمانی پرداخت و گفت: روز به روز تفکر اهل‌سنت اهل‌بیتی(ع) رواج پیدا کرد و کتاب تاریخ طبری نیز از سوی نویسنده اهل‌سنت با همین رویکرد نوشته شد؛ طبری شخصی بود که تفکر عثمانی را قبول نداشت و حتی کتابی را در مورد طرق روایت حدیث غدیر تألیف نمود.

وی به قرن ۸ هجری اشاره کرد و ادامه داد: عده‌ای درصدد احیاء تفکر عثمانی بودند؛ اما جامعه توانایی پذیرش آن را نداشت لذا بسیاری از فضائل امام علی را انکار کردند و مبحث اجتهاد در سیاست و احتمال اشتباه در تصمیم‌گیری شخصی مانند معاویه را برای تطهیر چهره او آغاز کردند.

حجت‌الاسلام فرمانیان ابراز داشت: وهابی‌ها، امروزه قصد دارند با استفاده از سریال معاویه، تفکر عثمانی را به عنوان تفکر اهل سنت معرفی کنند؛ در حالی که تفکر ابن تیمیه است، و اهل سنت نیز با چنین تفکری مخالفت دارند.

وی به راهبرد مقابله و واکنش نسبت به این مجموعه پرداخت و گفت: علماء و بزرگان ما نباید پازل دشمن را تکمیل کنند؛ زیرا وهابیون در صدد به راه انداختن دعوای شیعه و سنی هستند؛ در حالی که اختلاف اصلی بین اهل‌سنت و وهابیت است. لذا می توان با بازتاب انتقادات عالمان اهل سنت، با این سریال مقابله کرد.

استاد دانشگاه ادیان و مذاهب، در پایان اظهار داشت: این سریال تلاش کرده تا به تاریخ اهل‌سنت پایبند باشد، اما دستورات کارفرمای وهابی خود را نیز اجرا کند؛ لذا تاریخ‌دانان می‌توانند با اشاره به اشکالات تاریخی بسیار زیاد این سریال بر طبق منابع اهل‌سنت، این مجموعه را مورد انتقاد قرار دهند.

سریال معاویه، دیدگاه اهل سنت نیست

«عصام یحیی عماد» محقق علوم اسلامی و اندیشمند یمنی گفت: این سریال براساس این بینش است که علوی‌ها، معاویه را تخریب کردند.

وی ادامه داد: تاریخ دوره معاویه در زمان دشمنان بنی‌امیه نوشته شده است و آن‌ها اعتقاد دارند که دیدگاه سریال‌ها و فیلم‌های ایرانی در خصوص معاویه، براساس دیدگاه بنی‌عباس و آل‌بویه است. البته در سریال معاویه، اسم یوسف قرضاوی را به عنوان منابع این سریال معرفی کردند که به نظرم این کار خیانت است چون قرضاوی در یکی از کتاب‌های خود، معاویه را گمراه معرفی کرده است. آن‌ها این دروغ را گفتند زیرا می‌دانند که قرضاوی یک شخصیت بین‌المللی است و اشخاصی همچون «اکرم عمری» که سریال معاویه براساس دیدگاه او است، شناخته شده نیست. قرضاوی معتقد است که معاویه و یزید در اسلام انحراف ایجاد کردند و قرضاوی پیش از این که سریال معاویه ساخته شود، درگذشت.

این اندیشمند یمنی اضافه کرد: وهابی‌ها معتقدند که ایرانی‌ها حق اعتراض در خصوص سریال معاویه را ندارند چون در سریال مختار به شخصیت عبدالله بن زبیر حمله شده است و در سریال امام علی(ع)، طلحه و زبیر به عنوان دو شخصیت بهشتی در نزد اهل سنت، زیر سوال رفته است.

وی تأکید کرد: تمام تلاش در سریال معاویه این است که نشان داده شود، رابطه بین امام علی(ع) و معاویه، دوستانه بوده است و تمام قضیه این بود که قاتلان عثمان در سپاه امام علی(ع) نفوذ کرده‌اند و امام علی(ع) نباید به صحبت آنها گوش می‌کرد! در سریال معاویه تلاش می‌شود این طور نشان داده شود که معاویه باید در حکمرانی شام باقی می‌ماند چون او نسبت به روم شناخت داشت و اهل شام از او پیروی می‌کردند، اما قاتلان عثمان از ترس این که در صورت مصالحه بین امام علی(ع) و معاویه محکوم به اعدام شوند، مانع از صلح بین این دو شدند.

یحیی عماد در مورد دیدگاه سایر اندیشمندان درباره معاویه گفت: حسن البنا مخالف معاویه بود، احمد صدیق عماری کتابی ضد معاویه نوشت و حتی ابن جوزی که سلفی بود، در رد یزید اثری نگاشت. سازندگان سریال معاویه اعتقاد اهل سنت و شیعیان را قبول ندارند. لذا این‌گونه نمی‌توان عنوان کرد که سریال معاویه نتیجه اختلاف بین ایران و عربستان است و از سوی دیگر، سریال‌های ایرانی به دیدگاه اهل سنت توجه دارند.

وی با بیان اینکه این ظلم است که سریال معاویه را دیدگاه اهل سنت معرفی کنیم، افزود: سازندگان سریال معاویه براساس دیدگاه کسانی است که تاریخ طبری را به عنوان مرجع تاریخ اهل سنت زیر سوال بردند. تاریخ طبری کتابی است که علاوه بر اهل سنت حتی شیعیان از آن استفاده می‌کنند. سازندگان معاویه از کتاب‌های تاریخ طبری و تاریخ ابن کثیر استفاده نکردند چون نظریه‌ای که آنها در این سریال از معاویه ارائه دادند برخلاف این کتاب‌ها است.

این محقق علوم اسلامی در پایان گفت: بنابراین سریال معاویه برخلاف تاریخ طبری است چون تاریخ ذکر شده از معاویه در منابع تاریخی اهل سنت با تاریخ در نزد شیعیان تفاوتی ندارد.

سریال معاویه با هدف تطهیر معاویه و بنی‌امیه تولید شده است

حجت‌الاسلام «مرتضی فلاح» کارشناس رسانه و ناقد فیلم نیز گفت: سریال معاویه توسط کمپانی «ام بی سی» تولید شد، قرار بود این سریال دو سال پیش پخش شود که به دلیل اعتراضات به تعویق افتاد.

وی اضافه کرد: بودجه سریال ۱۰۰ میلیون دلار است در حالی که سریال حشاشین با هزینه بسیار کمتری از این سریال ولی با کیفیت بالاتر پخش شد. سریال معاویه در تونس تولید شد و پنج نفر فیلم نامه‌ی این سریال را نوشتند. لوجین اسماعیل یک بازیگر سوری‌تبار، نقش معاویه را بازی کرده است، جالب است که او در سریال ایرانی حبیب هم مشارکت کرده بود.

این کارشناس رسانه با بیان اینکه کشورهای عربی در سال های اخیر در ساخت سریال های استراتژیک ورود کرده‌اند، ادامه داد: سریال اسباط در سال ۲۰۱۰ ساخته شد و در رمضان ۲۰۱۱ پخش شد. در سال ۲۰۱۲ سریال عمر توسط قطر و امارات ساخته شد و از شبکه ام بی سی پخش شد. سریال حشاشین سال گذشته توسط مصری‌ها ساخته شد. امسال هم طبق سیاست‌های کلانی که کشورهای دنبال می‌کنند سریال معاویه تولید شد.

وی افزود: از سال ۲۰۰۵ تاکنون کشورهای عربی حدود ۲۰ سریال تاریخیِ استراتژیک ساخته‌اند. با توجه به این که سریال معاویه آخرین سریال نخواهد بود، ما در مواجهه با این سریال‌سازی‌ها چه کار باید کنیم؟ آیا ما باید فضای مجازی را فیلتر کنیم؟ در حالی که با وجود همه مسدودیت‌ها این سریال دانلود شد.

حجت‌الاسلام فلاح درباره راهکارهای ما در مقابل سریال‌های کشورهای عربی گفت: در این زمینه باید صدا و سیما ورود کند و اقدام به ساخت سریال‌های تاریخی الف کند. ما در دو سه دهه اخیر غفلت کردیم، از زمان سریال مختار در سال ۱۳۹۰ تاکنون هیچ سریال تاریخی الف نداریم. پانزده سال وقفه شده است در حالی که کشورهای عربی هر سال اقدام به ساخت سریال‌های تاریخی می‌کنند. صدا و سیما باید اقدام به ساخت سریال‌هایی در خصوص شخصیت‌های صدر اسلام و شخصیت های شیعی کند. به دلیل اینکه ما در این سریال‌ها می‌توانیم به بسیاری از شبهه ها پاسخ بدهیم و ارائه قرائت اول در حوزه رسانه درباره یک شخصیت مهم است، لذا بار اصلی در این خصوص بر عهده رسانه ملی می‌باشد.

وی همچنین گفت: سریال‌هایی که در خصوص قصه‌های قرآنی ساخته می‌شود خوب است اما به نظرم جزء اولویت نیست و من نمی‌دانم چرا به سریال حضرت موسی اولویت داده شده است در حالی که رهبر انقلاب بر ساخت سریال‌ درباره شخصیت‌هایی همچون حضرت جعفر بن ابی‌طالب و حضرت ابوطالب تاکید کردند.

این ناقد فیلم با بیان اینکه ساخت سریال برنامه‌ی بلند مدت است، اظهار داشت: با توجه به این که سریال معاویه در کشورهای عربی دیده شده است باید چند قسمت نقد محتوایی درباره آن به زبان عربی برگزار شود چون جامعه اهل سنت هم با ارائه این تصویر از معاویه موافق نیستند.

وی در بخش دیگری از سخنان خود عنوان کرد: متاسفانه ۱۲ نفر از عوامل سریال معاویه، ایرانی هستند؛ طراح چهره‌پردازی سریال «سیامک اسلامی» است، طراح و عوامل گریم هم ایرانی هستند. عکاس فیلم هم ایرانی است. این مسئله ضعف مسئولان ما را می‌رساند که در یک سریالِ ضد منافع ملی و مذهبی ما، عوامل ایرانی حضور دارند. این‌ها عواملی هستند که نام‌شان در تیتراژ سریال معاویه آمده است.

حجت‌الاسلام فلاح درباره اشکالات سریال معاویه گفت: اولین اشکال فنّی سریال این است که کارگردان ندارد. اشکال دیگر این است که در سریال‌های تاریخی و مذهبی باید منابع کار بیان شود که در این سریال بیان نشده است. عوامل سریال این کار را نکردند تا بتوانند از کارشان دفاع کنند. اشکال دیگر این است که تصویرسازی صحیحی از شخصیت‌ها صورت نگرفته است به عنوان مثال معاویه یک شخص چاقی بود که زیاد غذا می‌خورد و پیامبر(ص) هم او را نفرین کرد که سیر نشود، در حالی که معاویه به صورت یک شخصیت خوش‌اندام به تصویر کشیده شده است. همچنین دیالوگ‌های سرد و بی‌روح، اشکال دیگر سریال معاویه است.

وی ادامه داد: بازیگران اصلی سریال معاویه، بی‌روح بازی می‌کنند. موجزگویی و عدم بیان جزئیات وقایع تاریخی از دیگر اشکالات این سریال است. ۱۰۰ میلیون دلار هزینه شده است ولی برای نمونه جنگ احد یا جنگ‌های دیگر در حد ۵۰ ثانیه به تصویر کشیده شده است. سریالی که سی قسمت ساخته شده، موجزگویی در آن توجیه ندارد. اشکال دیگر موضوع طراحی صحنه و لباس سریال معاویه است که با تاریخ تطابق ندارد. همچنین در زمینه اشکالات محتوایی چند اشکال اساسی وجود دارد. یکی تحریف وقایع تاریخی است، چون عوامل سریال به هر جا که می‌رسند قصه را وارونه جلوه می‌دهند.

این کارشناس رسانه در پایان با بیان اینکه هدف اصلی این سریال تطهیر بنی‌امیه و صحابه‌ی مشکل‌دار است و برای این کار تحریف‌های زیادی انجام دادند، اضافه کرد: به عنوان مثال اسلام آوردن معاویه قبل از فتح مکه جزء تحریف‌ها است. اشکال محتوایی دیگر عدم روایت وقایع مهم تاریخی است تا بتوانند هدف اصلی خودشان که تطهیر معاویه و بنی‌امیه است را جلو ببرند. اشکال پایانی هم ترویج اباحه‌گری است که آل سعود برای آن تلاش می‌کند.

چهره واقعی معاویه در سریال پنهان شده است

حجت‌الاسلام «علی رضایی آدریانی» کارشناس رسانه و ناقد فیلم نیز در این نشست، به سابقه ده سال آشنایی و نقد سریال‌های اهل سنت اشاره کرد و بیان داشت: شخص، رویدار و درون‌مایه؛ سه عنصر اصلی هر سریال هستند.

وی افزود: شخصیت اصلی سریال، معاویه است و درون مایه آن نیز بر این اساس طراحی شده که دوران خلافت به اتمام رسیده و جای خود را به سلطنت داده است.

این کارشناس رسانه با بیان این نکته که سریال معاویه به جای استناد به تاریخ اهل سنت، به کتب حدیثی مستند است، ابراز داشت: صدا و سیمای ایران می‌تواند با بررسی تطبیقی بین سریال عمر و معاویه، تناقضات تاریخی ساخت این سریال را روشن کند.

حجت‌الاسلام آدریانی، این سریال را در صدد تطهیر چهره افرادی همچون ابوسفیان دانست و تصریح کرد: سریال معاویه، ابوسفیان را نظاره‌گر جنگ احد معرفی کرد، نه فردی که در مقابل پیامبر اکرم(ص) ایستاده است.

وی افزود: سازندگان این سریال قصد داشتند تا داستانی عاشقانه را برای مخاطب به نمایش بگذارند تا بتواند با سریال ترکی همچون «حریم سلطان» رقابت کند؛ لذا جذب مخاطب به جای روایت تاریخ، در اولویت قرار دارد.

این کارشناس رسانه به اهمیت تاریخ تصویری پرداخت و ابراز داشت: امروزه ساخت فیلم و سریال تاریخی برای جامعه، در اولویت قرار دارد و تاریخ نوشتاری مورد استقبال مخاطب امروز نیست.

حجت‌الاسلام آدریانی بر ساخت داخلی یا برون‌سپاری سریال هایی مانند «عمر بن عبدالعزیز» یا «ابومسلم خراسانی» تاکید کرد و این شیوه مقابله را تبیین نمود.

این کارشناس رسانه در پایان بیان داشت: مخاطب این سریال، شاهد تطهیر حاکمان اهل‌سنت است؛ همانطور که جولانی در سوریه، تروریست بودن خود را پشت کت و شلوار خود پنهان کرد، این سریال نیز در صدد است تا شخصیت واقعی معاویه را پنهان کند.