مروری بر جایگاه روحانیت در نگاه امام خمینی

قدرت الله منصورزاده طلبه سطح عالی شیراز در یاداداشتی اختصاصی برای خبرگزاری رسا در فارس، به مناسب سالروز ارتحال معمارکبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) به بازخوانی بیانات امام راحل پیرامون طلاب و روحانیون پرداخت.

سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی "ره" نه‌ تنها فرصتی برای تجدید عهد با آرمان‌های والای ایشان است، بلکه فرصتی است برای بازخوانی اندیشه‌ها و توصیه‌هایی که او برای گروه‌های مختلف جامعه به‌ویژه طلاب و روحانیون بیان کرده‌اند. ایشان همواره نهاد روحانیت را ستون فقرات نهضت اسلامی می‌دانستند و طلاب و علما را حاملان رسالت انبیا و حافظان دین الهی می‌دانستند.

اکنون با گذشت دهه‌ها از پیروزی انقلاب، بازخوانی توصیه‌های امام به طلاب بیش از پیش ضروری می‌نماید. به‌ویژه در دورانی که هجمه‌های فرهنگی، تحریف‌های سیاسی و آفت‌های اخلاقی، اصالت نهادهای دینی را تهدید می‌کند، مرور کلام امام همچون نقشه راهی است برای صیانت از روحانیت اصیل. توصیه‌های ایشان صرفاً تعالیم فردی نبود، بلکه طراحی یک منظومه فکری و تربیتی برای ساختن طلابی با بصیرت، متعهد، مردمی و انقلابی بود؛ طلابی که بتوانند در هر زمانی، پیشتاز در رهبری و هدایت و روشن‌گری جامعه باشند. در ادامه به تعدادی از توصیه‌های ارزشمند ایشان خطاب به طلاب و روحانیون، به صورت اجمالی پرداخته می‌شود:

۱-روحانیت میراث‌دار انبیا: «پس از انبیا شأن تربیت و تعلیم با حضرات علماست که ورّاث روحانی حقیقی انبیا هستند.» (شرح‌ چهل‌ حدیث، ص۴۲۰)

 ۲- تزکیه نفس پیش از علم‌آموزی:«‏‏شما که امروز در این حوزه ها تحصیل می کنید و می خواهید فردا رهبری و‏‎ ‎‏هدایت جامعه را به عهده بگیرید، خیال نکنید تنها وظیفۀ شما یاد گرفتن‏‎ ‎‏مشتی اصطلاحات می باشد. شما باید در‏‎ ‎‏این حوزه ها خود را چنان بسازید و تربیت کنید که وقتی به یک شهر یا ده‏‎ ‎‏رفتید، بتوانید اهالی آنجا را هدایت کنید و مهذب نمایید. از شما توقع‏‎ ‎‏است که وقتی از مرکز فقه رفتید، خودْ مهذب و ساخته شده باشید تا‏‎ ‎‏بتوانید مردم را بسازید.» (جهاد اکبر، صفحه۲)

 ۳- خطر دنیاطلبی و انحراف: «اگر دو عالم باشد- روحانى واقعاً- صد عالم روحانى باشد، ممکن نیست با هم اختلاف داشته باشند. اما اگر دو عالم باشد یا دو صورت عالم باشد که بخواهد دکان درست کند براى خودش، شکى نیست که‏ با عالم دیگرى که باز آن هم همین جور است اختلاف پیدا مى‏شود.» (صحیفه امام، ج۲۰، ص۳۲۴)

 ۴- نقش طلاب در انقلاب: «در هر نهضت و انقلاب الهی و مردمی علمای اسلام اولین کسانی بوده‌اند که بر تارک جبین‌شان خون و شهادت نقش بسته است. کدام انقلاب مردمی اسلامی را سراغ کنیم که در آن حوزه و روحانیّت پیشکسوت شهادت نبوده‌اند و بر بالای دار نرفته‌اند و اجساد مطهرشان بر سنگفرش‌های حوادث خونین به شهادت نایستاده است؟» (صحیفه نور، ج۲۱، ص۸۹)

۵- جهاد علمی و تولید فکر: «حوزه‌ها و روحانیّت باید نبض تفکر و نیاز آینده جامعه را همیشه در دست خود داشته باشند و همواره چند قدم جلوتر از حوادث، مهیای عکس العمل مناسب باشند، چه بسا شیوه‌های رایج اداره امور مردم در سال‌های آینده تغییر کند و جوامع بشری برای حل مشکلات خود به مسائل جدید اسلام نیاز پیدا کند.» (صحیفه نور، ج۲۱، ص۱۰۰)

۶- حفظ وحدت و پرهیز از تفرقه: «روحانیون مکلفند، خودشان هم می دانند مکلفند که حفظ اسلام را بکنند، حفظ اسلام به حفظ وحدت است و باید بکنند و این واجب است بر همه که حفظ کنند وحدت را، مردم را نگه دارند.‏» (مجله حضور، ج۷۰، ص۳)

۷- حفظ حوزه‌های فقاهت: «حفظ این حوزه‌های علمی، به همان معنایی که سابق بود، باید بماند. جدیت بکنید در اینکه تحصیل کنید و محصل زیاد بکنید، ملا زیاد کنید، خیال نکنید که حالا ما دیگر احتیاجی نداریم، ما تا آخر احتیاج به علماء داریم. اسلام تا آخر احتیاج دارد به این علماء، اگر نباشند اسلام از بین می‌رود.» (صحیفه نور، ج۱۵، ص۱۴۹)

«اگر فقهای عزیز نبودند، معلوم نبود امروز چه علومی به عنوان علوم قرآن و اسلام و اهل بیت - علیهم السلام - به خورد توده‌ها داده بودند.» (صحیفه امام، ج۲۱، ص۲۷۵)

۸- تعهد و صداقت، سرمایه روحانیت: «در ترویج روحانیّت و فقاهت نه زور سرنیزه بوده است، نه سرمایه پول‌پرستان و ثروتمندان بلکه هنر و صداقت و تعهد خود آنان بوده است که مردم آنان را برگزیده‌اند. (صحیفه نور، ج۲۱، ص۹۰)

۹- پرهیز از تحجر و جمود فکری: «امروز عده‌ای با ژست تقدس‌مآبی چنان تیشه به ریشه‌ی دین و انقلاب و نظام می‌زنند که گویی وظیفه‌ای غیر از این ندارند. خطر تحجرگرایان و مقدس نمایان احمق، در حوزه‏ های علمیه کم نیست. طلاب عزیز لحظه‏ ای از فکر این مارهای خوش خط و خال کوتاهی نکنند، اینها مروّج اسلام امریکایی‌‏اند و دشمن رسول اللَّه. آیا در مقابل این افعی ها نباید اتحاد طلاب عزیز حفظ شود؟» (صحیفه امام، ج۲۱، ص۲۷۸)

۱۰- لزوم وحدت حوزه و دانشگاه: «در این زمان چشم و گوشها باید خیلی باز باشد که یک وقت می ‌بینید از داخل خود دانشگاه و از داخل خود فیضیه شما را به فساد می‌ کشانند. شما را به تفرقه می‌ کشانند، اینها نمی ‌توانند ببینند. اینهایی که نمی‌ خواهند این کشور یک کشور صحیح و سالم باشد، و اربابهای آنها که از اوّل هم نمی‌ خواستند، نمی‌ توانند ببینند که شما با هم مجتمع شده‌ اید و می‌ خواهید با هم کار کنید.» (صحیفه امام، ج۱۳، ص۴۲۲)

۱۱- روحانیت و مسئولیت‌های اجتماعی: « اگر طلبه‌اى منصب امامت جمعه و ارشاد مردم يا قضاوت در امور مسلمين را خالى ببيند و قدرت اداره هم در او باشد و فـقـط بـه بـهانه درس و بحث مسئولیت نپذيرد و يا دلش را فقط به هواى اجتهاد و درس خـوش كـنـد، در پـيشگاه خداوند بزرگ يقينا مؤاخذه مى شود و هرگز عذر او موجه نيست.» (صحیفه نور، ج۲۱، ص۲۹۲)

در مجموع، امام خمینی "ره" روحانیت و طلاب را دارای شانی می‌دانند که شریان حیاتی دین و انقلاب را در دست دارند. مسئولیت بزرگ هدایت جامعه، پاسداری از احکام الهی و مبارزه با ظلم و انحراف، بر دوش این قشر است. در عصر حاضر، بازگشت به آموزه‌های امام، می‌تواند چراغ راهی برای آینده حوزه‌ها باشد. از منظر امام، روحانیت تنها با علم فقه و اصول تعریف نمی‌شود، بلکه با تهذیب نفس، حضور در عرصه‌های اجتماعی، تبلیغ آگاهانه، دفاع از محرومان و مقابله با ظلم و تحجر معنا پیدا می‌کند.

امروزه، اگر طلاب و علما بخواهند ادامه‌دهندۀ راه امام راحل باشند، چاره‌ای جز بازگشت صادقانه به این خطوط اصیل ندارند. اکنون که در سالروز ارتحال آن پیر فرزانه قرار داریم، تجدید عهد با این اندیشه‌ها، یک مسئولیت سنگین بر دوش حوزویان است.