حکومت در پرتو اسلام؛ تنها راه معقول در برابر سردرگمی نظریات غربی

به گزارش خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، آیت الله محمدجواد فاضل لنکرانی بعد از ظهر روز شنبه در نشست هم اندیشی طلاب دروس فقه های تخصصی مجتمع آموزشی پژوهشی ائمه اطهار علیهم السلام و رونمائی از منشورات گروه فقه پزشکی، گفت: آموزش و پژوهش در این مجموعه از ابتدای تأسیس روبه رشد بوده و عینیت آن در پژوهش های گروه های تخصصی فقه مضاف محسوس است.

وی با تشکر از مدیران گروه های پژوهشی و آموزشی فقه های تخصصی گفت: همه به دنبال این هستند که حرکتی زنده، پویا و بالنده‌، در این مجموعه آغاز کنند. امروز حوزه علمیه در یک دوران بسیار طلایی قرار دارد و با وجود این همه مشکلات معیشتی که همه را دررنج قرارداده اما آفاق بزرگی از علم و دین، فراروی همه ما طلاب و فضلا و اساتید قرار گرفته که بسیار مایه امیدواری است.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به رشد علمی کشور ابراز کرد: البته میدانی که برای تحقیق و تخصص در حوزه علمیه گشوده شده، به یک معنا قابل مقایسه با سایر میدان های علمی نیست زیرا سایر میدان ها دارای یک محدودیت های مادی است هرچند تحقیقات شان روبه‌رشد است اما در این میدان وسیعی که به برکت اندیشه های امام و انقلاب اسلامی در حوزه ایجاد شده شاید هزاران میدان تحقیقی به وجود آمده است. باید از این شرایط نهایت استفاده را ببریم. در علوم دیگر مثلا کسی که مهندس معماری می شود لازم نیست مباحث پزشکی را بخواند اما در مباحث دینی نباید این توهم پیش آید که هر تخصصی جدای از تخصص دیگر است.

آیت الله فاضل لنکرانی با تشکر از اساتید فعال در فقه های تخصصی افزود: حلقه های اولیه فقه مضاف در حوزه های علمیه توسط اساتید این مجموعه شکل گرفت. حلقه های اولین فقه پزشکی و فقه سیاسی و سپس فقه تربیت در مجموعه مرکز فقهی ائمه اطهار شکل گرفته است.

وی در ادامه با تذکر این نکته که ما طلاب باید اطلاعات خود را در مبانی اجتهادی دینی گسترش دهیم، تأکید کرد: نباید اینگونه باشد که یک طلبه ای که مثلا در فقه پزشکی وارد شده است دیگر وارد مباحث فقه تربیت یا فقه سیاسی نشود. دین یک سلسله علوم مرتبط به هم است و اعتقادیات با فروع، اخلاق و عبادات و معاملات کاملا به هم پیوسته هستند. غرض اینکه همه مباحث دینی در پی سعادت انسان، تربیت انسان و حیات فردی و اجتماعی او است. علوم اسلامی علاوه بر اینکه از حیث غرض مشترک هستند درماهیت علمی نیز یک ارتباط «فی الجمله» ای دارند.

رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) اضافه کرد: وقتی یک طلبه موفق است که مطالعات جامعی داشته باشد. باید رموزی که در سایر مسایل است و ارتباط جامع آنها با هم را فهمید. بدون اطلاع به سایر ابعاد فقهی و سایر زوایای دین، تخصص شکل نمی گیرد. حتی اگر بگوییم اجتهاد متجزی هم جایز است اما تخصص بدون اطلاع به سایر جهات ممکن نیست.

وی در ادامه با طرح سؤال «فقیه چه میزان به موضوع شناسی نیاز دارد» گفت: بعضی ها موضوع شناسی را به نیمه پنهان اجتهاد تعبیر کرده اند، و بعضی دیگر معتقدند که موضوع شناسی هیچ ربطی به فقیه ندارد؛ به نظر من هر دو اینها افراط و تفریط است. باید بر روی موضوعات کار شود؛ موضوعات واقعیه ای وجود دارد که نه شرع می تواند در آن دخالت کند و نه عرف از آن سر در می آورد. همینطور کسی که در فقه سیاسی کار می کند مگر باید برای استنباط همه مکاتب سیاسی را بداند؟

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان اینکه برای من این مسئله که اسلام نیاز به حکومت دارد و حکومت دینی به وضوح در قرآن مطرح شده «اظهر من الشمس» است، ادامه داد: وقتی افکار دانشمندان غربی را در خصوص مردم، حکومت، دولت، جامعه و... می بینیم پی می بریم به اینکه غیر از آنچه که اسلام برای حکومت مطرح کرده، راه دیگری معقول نیست. برای فقه سیاسی لازم نیست همه شکل های حکومت را که در دنیای علم مطرح است بدانیم؛ اگر از امام خمینی هم می پرسیدند که انواع شکل حکومت ها را از نظر مکاتب مختلف بیان کنند، معلوم نبود امام بتواند جواب درست و دقیقی بدهند اما حکومت دینی و اسلام برای وی کاملا مستدل، و روشن بود.

وی افزود: نباید عمده وقت خود را در موضوع شناسی صرف کرد بلکه در موارد لازم و موضوعات مورد نیاز باید به آن پرداخت. برای مثال در ارز دیجیتال باید بدانیم پشتوانه مالی و اعتباری و یا ملکیت دارد، یا نه؟؛ اما به این شکل نیست که طلبه خود وارد این عرصه شود تا موضوع را درک کند.

آیت الله فاضل لنکرانی تسلط به آیات قرآن در موضوعات تخصصی فقهی را لازمه کار فقهی دانست و بیان داشت: باید در هر رشته ای آیات مربوط به آن رشته را جدا کنیم. ما آیات مربوط به فقه پزشکی را جدا کرده ایم و وقتی این را به عالمان اهل سنت نشان دادم بسیار تعجب کردند که چنین گستره ای از موضوعات پزشکی در قرآن بیان شده است. سال ها قرآن را ختم می کردم اما وقتی آیات حکومت را جدا کردم این مطلب را فهمیدم تا پیش از آن هیچ وقت در ذهن من نیامده بود اینکه چه تعداد فراوانی از آیات قرآن وجود دارد که به روشنی دلالت می کند حقیقت اسلام و جوهر آن، حکومت است.

وی با توصیه به طلاب که به غنای مباحث فقهی تخصصی بپردازند، بیان داشت: دانش پژوهان فقه های تخصصی باید بدایع اسلام را از قرآن و جوامع روایی و متون دینی استخراج کنند و متون فراوانی را به حوزه تحویل دهند. برای مثال در بحث تلقیح مصنوعی کتاب زیادی نوشته شده است اما باید این مباحث به صورت درسنامه در اختیار مردم قرار گیرد و منتشر شود.

آیت الله فاضل لنکرانی با بیان اینکه راهکارهای اصلی حرکت حوزه ها در علم فقه، در پیام حکیمانه رهبری تحت عنوان «حوزه پیشرو و سرآمد» آمده، اظهار داشت: اگر یک فقیهی بخواهد فتوا دهد لازم است اطلاعی از سایر علوم انسانی هم داشته باشد. فقه به تنهایی تمدن ساز نیست باید در کنار آن علوم روز نیز بیان شود.

وی با بیان اهمیت صیانت از ضوابط اصلی اجتهاد در مباحث فقه تخصصی تأکید کرد: عمده وقت ما در مبحث غربالگری در خصوص قواعد مربوط مانند لاحرج در «حرج استقبالی»، «دفع شر محتمل»، «حرمت سقط جنین» و... گذشت. مثلا در مبحث سقط جنین پس از غربالگری مصلحت نوعیه مطرح می شود. اما باید ضابطه ها حفظ شود و با توجه به ضوابط مسائل مطرح شود. اگر دست از این ضابطه ها برداریم به فقه پزشکی هم نیازی نداریم. مگر قبلا که سقط جنین انجام می دادند کاری به فقه داشتند؟ نمی توانیم به سادگی با تکیه بر مصلحت ها ضوابط را کنار بگذاریم.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم در پایان خاطرنشان کرد: قبل از انقلاب، اسلام به تمام معنا غریب بود ولی الان بحمدالله شرایطی فراهم شده تا معارف و حقائق اسلام مطرح شود؛ لذا مسئولیت ما بسیار سنگین است. به تازگی وارد فقه تربیت شده ایم که من تشکر فراوان دارم زیرا بحث تربیت ابعاد فراوانی از حیث دین دارد که هنوز حوزه آن را به دانشگاه ها عرضه نکرده است. متأسفانه تربیت در نظام آموزشی ما همچنان بر پایه الگوهای غربی است. حوزه باید تبیین کند که تربیت بر اساس مبانی دینی چیست و چگونه می‌تواند الگویی جامع برای نظام تعلیم و تربیت اسلامی ارائه دهد.