«علم الالحان» و «بحور الالحان» در مجموعه آموزشی الحان الذاکرین

 به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، کتاب های علم الالحان و بحورالالحان تحت قالب مجموعه آموزشی الحان الذاکرین است که به همت شورای کارشناسی این گروه از سوی انتشارات آوای مهربان منتشر شده است.

کتاب علم الالحان

در کتاب علم الالحان، آشنایی با مبانی نظری موسیقی مذهبی و ایرانی، مباحث شعر شناسی، اصول و مهارتهای صداسازی، تمرینات تنفسی و بهداشت صوتی در پنج بخش گنجانده شده است.

در سرآغاز این کتاب احادیث برگزیده ای پیرامون صدا و آواز خوش آورده شده و در ادامه گزیده ای از فرمایشات مقام معظم رهبری پیرامون هنر مداحی آورده شده است.

در بخش اول این کتاب با عنوان مبانی نظری به تعریف لحن و نغمه پرداخته شده و از جمله مطالبی که در این بخش آمده عبارت است از: نام نغمات به زبان امروز، علایم و نام اصوات فرعی، ترتیب نغمه شناسی بر اساس حروف الفبای انگلیسی، موج صوتی، صوت، فرکانس امواج، بعد یا فاصله صوتی، مشخصات سیگنال صحبت، اصوات بی صدای سایشی، اصوات بی صدای انسدادی، شبیه سازی دستگاه صوتی انسان، مدل گسسته کامل تولید گفتار، فاصله در رساله‌های قدیم، فواصل ملایم و تشکیل دهنده الحان.

بخش دوم؛ مطالبی مربوط به آشنایی با شعر و ادبیات و شناخت قالب های شعری می باشد که از جمله آنها تاریخچه شعر، عروض، بحرهای رایج فارسی، قالب های شعری، جایگاه و تأثیر وزن شعر، تفاوت تأثیر وزن‌ها در عواطف، عناصر و مؤلفه های شعر، آرایه‌های شعری، نکاتی در خصوص شرایط سرودن شعر موفق و یا انتخاب شعر، است.

در بخش سوم تمرینات تنفسی و نکاتی پیرامون این موضوع آورده شده است؛ اهمیت تنفس، تنفس برای آواز خوانان، تنفس شکمی، تنفس کامل، تنفس چهار مرحله، تنفس غربالی، تنفس حنجره ای، تنفس پاندولی، تنفس قبض و بسطی و غلت، از جمله مطالب این قسمت است.

بخش چهارم خود شامل دو فصل است و جهت آشنایی با اصول و تکنیک‌های صداسازی نوشته شده است که به بررسی نقش تمرینات این مجموعه در اصلاح و بهبود صدا، آوازهای ایرانی و رویکرد آن با تکنیک‌های صداسازی، تکنیک در آواز ایرانی، شرایط کاربری حرفه ای صدا، نوآوری و ویژگی‌های یک صدای خوب پرداخته است.

فصل یکم؛ تمرینات مقدماتی صداسازی دراین فصل آمده است و نقش کلام و صحبت‌های عادی در آواز خوانی را بررسی می کند همچنین تمرینات دوره عمومی که شامل:  اصلاح تنفس و بکارگیری تنفس صحیح، توجه به بازدم به هنگام تمرین صدا، اصلاح صدای صحبت کردن، آزمایش میزان حرکت حنجره در هنگام صحبت، تقسیم بندی انواع صدای انسان، تمرین کنترل فرکانس صدا، راهکارها و تمرین‌هایی برای پیدا کردن صدای میانی و کسب صدایی پرطنین و زیبا است.

فصل دوم مختص تمرینات و نرمش‌های صداسازی است؛ برخی از عناوین آن عبارت است از: تحریر و مشخصات آن، شناخت تحریر، اجزای ساختار تحریر، انواع تحریرها، تمرین تحریر در گام دستگاه ماهور، تمرین تحریرهای متصل و منفصل در گام دستگاه ماهور، تمرین تحریر در گام دستگاه شور، تمریناتی برای شناخت مایه‌های ایرانی و تمریناتی برای آشنایی با فواصل دستگاه‌های مختلف.

بخش پنجم با عنوان بهداشت صوتی، راهکارهای مراقبت از حنجره را بیان می کند؛ مطالب این بخش شامل اصول بهداشتی صوتی عمومی، بهداشت مواد غذایی، سلامت جسمی و روحی، تأثیر نزله های مغز بر حلق، استراحت صوتی، ریلکسیشن همراه با تنفس شکمی، یوگا، روش های صحیح گرم کردن صدا، بهداشت دارویی، داروهای ضد حساسیت، داروهای مسکن، ویتامین ث، داروهای اعصاب و روان و هورمون ها می باشد.

قسمت دوم بخش پنچم، آسیب‌شناسی تارهای صوتی است و در آن مطالبی همچون: گرفتگی صدا در افراد مختلف،علایم آسیب‌های حنجره، خشونت صدا، پاپیلوما، پیرصوتی، فلجی تارهای صوتی، کیست چیست؟، گرانولوما چیست؟، هموراژی تارهای صوتی و لوکوپلاکیای تارهای صوتی بیان شده است.

کتاب بحورالالحان

کتاب بحورالالحان دومین کتاب از مجموعه الحان الذاکرین است؛ در این اثر سعی شده با ارائه یک الگوی شایسته، دربردارنده اشعار ویژه مناسبت های مذهبی در قالب ها و اوزان مختلف با ذکر نام دستگاه، آواز یا گوشه های مناسب اجرای آن در کنار مباحث علمی و عملی آموزش ردیف آواز ایران ویژه مداحان اهل بیت علیهم السلام باشد.

بحورالالحان با مقدمه شاعر و مداح اهل بیت (علیهم السلام) علی انسانی و دربردارنده متن اشعار اجرا شده در آلبوم صوتی ردیف آوازی الحان الذاکرین – گوشه های اصلی و متمم – و همچنین متن نوحه ها و مولودی های تولید شده برگرفته از مایه های آوازی، گردآوری و تدوین شده است.

انتخاب اشعار مناسب با محتوا و حال  و هوای کاربرد در مجالس اهل بیت علیهم السلام و مداحی ها، از ویژگی های خاص این کتاب است؛ تحریرهای مقدم و موخر اجرای گوشه ها که در ردیف آوازی سنتی معمول است اما در اجرای مداحی خوش آیند نیست، حذف یا تعدیل شده است.

برای اینکه این تصور پیش نیاید که اجرای ردیف آوازی ایران صرفا مستلزم استفاده از اشعار بزرگانی چون سعدی و حافظ است، از اشعار خوب بسیاری از شعرای معاصر اعم از اساتید و پیشکسوتانی چون: مؤید، انسانی، مجاهدی، سازگار و همچنین جوانان خوش قریحه ای که امروزه اشعارشان مورد استقبال مداحان است نیز استفاده شده است.

وزنهایی که گوشه های اصلی هر دستگاه یا آواز بر آن مبنا اجرا شده نیز انحصاری نیستند و مخاطبان می توانند اشعاری با وزن های دیگر را نیز در این گوشه ها اجرا کنند؛ البته این قاعده در مورد گوشه های ضربی که مستلزم وزن خاص هستند مانند چهارپاره یا مرادخانی، صدق نمی کند.

این اثر شامل دوازده فصل است؛ درهر فصل اشعار با موضوعات مختلف به ترتیب قرار گرفته اند: نخست متن اشعار اجرا شده در هر دستگاه یا آواز، سپس پندیات یا مناجات و بعد به ترتیب هر یک از معصومین علیهم السلام از نبی اکرم صلی الله علیه وآله وسلم تا امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، مدایح و مراثی ایشان آمده و سپس مدایح و مراثی حضرت زینب سلام الله علیها، حضرت ابوالفضل علیه السلام، حضرت علی اکبر علیه السلام و سایر امام زادگان و در آخر اشعار مربوط به صحابه امام حسین علیه السلام قرار گرفته است.

در فصل سیزدهم ترکیب بند معروف محتشم کاشانی که اجرای آن در 12 مقام آوازی در نرم افزار قرار دارد و متن اشعار نوحه‌ها و مولودی‌هایی که بر اساس مایه‌های اصیل آواز ایرانی ساخته شده قرار گرفته که فایل صوتی اجرای آنها در نرم افزار موجود است.

بدیهی است که این بخش تنها به منظور ارائه الگوی عملی و کاربردی در این مجموعه لحاظ شده است و شعرا می توانند با طبع آزمایی در این مایه‌ها برای تمامی مناسبت ‌ها نوحه یا مولودی بسازند و یا بر این اساس مداحان اقدام به ساخت آهنگ های مورد نیازشان نمایند.

در بخش آخر فهرست های موضوعی کتاب بر اساس نام گوشه، آواز یا دستگاه، موضوع یا مناسبت شعر، قالب شعر، وزن شعر و نام شاعر به مخاطبان کمک می کند تا به راحتی بتوانند به خواسته های خود دست پیدا کنند.

در این کتاب از اشعار حدود 300 تن از شعرای آیینی  و مذهبی استفاده شده و تقریبا در اکثر قالب های شعری و 44 وزن مختلف حدود 7000 بیت شعر گردآوری شده است.

گفتنی است مجموعه آموزشی «الحان الذاکرین» با هدف تحقق مطالبات رهبر معظم انقلاب در عرصه هنر مداحی، در مدت نزدیک به سه سال تلاش تخصصی گروه کارشناسی طرح الحان الذاکرین به ثمر رسیده است و مرجعی برای دانش‌آوازی ذاکران و مدّاحان اهل بیت علیهم السلام در همه مناسبت‌های مذهبی و تولید سبک‌های نوحه، مدح و مولودی می باشد؛ این مجموعه دربردارنده چهار بخش کتاب علم الالحان، آلبوم صوتی الحان الذاکرین، کتاب بحورالالحان، و نرم افزار هوشمند چندرسانه‌ای الحان الذاکرین است.

همچنین توجه ویژه به انتخاب اشعار و ادای کلمات مناسب با لحن مداحی، استفاده از ردیف‌های آوازی معتبر و بررسی تطبیقی آنها با یکدیگر و انتخاب نغمه‌های برتر برای گوشه ها پس از جستجو، منطبق سازی لحن مداحی و آواز بر اساس شعر، حذف تحریرهای مقدم و مؤخر در گوشه‌های دستگاه ها و به طور کلی تعدیل تحریرها، استفاده از کلام به جای تحریر در درآمد، فراز و فرودها و موارد اتصال نغمات، و استفاده از نغمات آئینی مناسب در نواحی مختلف ایران بویژه در ایجاد گوشه های متمم هر دستگاه را می توان از ویژگی‌های ردیف آوازی مجموعه الحان‌الذاکرین برشمرد.

مجموعه آموزشی «الحان الذاکرین» ابتدای امسال از سوی انتشارات آوای مهربانی راهی بازار نشر شد، کتاب علم الالحان در قطع رقعی، 306 صفحه، تیراژ 3000 جلد و کتاب بحورالالحان نیز در قطع رقعی در680صفحه به چاپ رسیده است؛ علاقه مندان برای تهیه این مجموعه می توانند با شماره های 02188744303 و 02188740769 تماس بگیرند و یا به پایگاه اینترنتیalhan-al-zakerin.com مراجعه کنند./928/ت301/ق