نگاهی به فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم(ص)
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پژوهشکده باقرالعلوم(ع)، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم(ص) را با مدیریت علمی حسن رضایی، منتشر و روانه بازار نشر کرده است.
نویسندگان در مقدمه این کتاب، نخست به بیان اهمیت مطالعه تاریخ با توجه به آیات و روایات پرداخته، مطالعه تاریخ را دارای نقش مهمی در اصلاح حیات فردی و اجتماعی انسان‌ها بیان دانسته اند.
همچنین، نگارندگان در ادامه به بیان اهمیت مطالعه تاریخ زندگانی حضرت محمد(ص) پرداخته، آورده اند:
مطالعه تاریخ زندگی رسول خدا(ص) را گنیجنه‌ای از معارف اسلامی و آموزه‌های دینی است که همواره دانشمندان و تاریخ نگاران به آن توجه داشته‌اند و صحنه‌های گوناگون اموزنده‌ای در آن یافت می‌شود.
در ادامه مقدمه، آَشنایی عموم افراد جامعه با مباحث تاریخی مهمترین هدف از تدوین و نگارش این فرهنگ نامه بیان شده و در این باره گفته شده است:
با هدف آشنایی عموم افراد جامعه با مباحث تاریخی، بخش تاریخ فرهنگنامه گروه پژوهه، در مباحث مختلف تاریخی به شیوه نو، درصدد تدوین فرهنگنامه جامع تاریخی بر آمد و با این هدف، زندگی و سیره آخرین فرستاده الهی در قالب جدید، با عنوان فرهنگنامه سیره پیامبر اعطم، که دومین اثر تولیدی است، در اختیار علاقه‌مندان به مباحث تاریخی قرار می‌گیرد.
طرح و این اجرای این مجموعه در سال 1388 آغاز و بعد از مدخل‌یابی و بررسی و تنظیم آنها در سال 1389 این کار به طور رسمی آغاز شد و بعد از یک سال کار مستمر در سال 1390 به پایان رسید.
همچنین نویسندگان در مقدمه این کتاب؛ مختصر و مفید بودن مقالات و دوری از هرگونه تحلیل در گزارش‌های تاریخی، استفاده از قلمی شیوا و روان، داشتن 78 مدخل اصلی درباره سیره رسول خدا(ص)، اشاره به تمامی حوادث مرتبط با سیره پیامبر(ص) به صورت مستقل و غیر مستقل در مقالات، دسترسی آسان به موضوعات و مدخل‌های مرتبط با سیره پیامبر اکرم به ترتیب حروف الفبا و ذکر سیره پیامبر بر اساس منابع و مدرک دست اول تاربخی و معتبر را از ویژگی های ششگانه این کتاب برشمرده‌اند.
این فرهنگنامه هفتاد و هشت مدخل دارد که برخی از آنها عبارت اند از: «آداب خوردن و آشامیدن»، « آداب هم‌نشینی»، «آراستگی و پیراستگی»، «آزادی»، «احترام به مقام زن در سیره نبوی»، «اصل مبارزه با مستکبران»، «اصل مساوات»، «اصل دوری از ترحم»، «اصلاح بین مردم»، «اصول اداره جامعه»، «اعزام مبلغ»، «اعمال و احکام اختصاصی پیامبر(ص)»، «انفاق»، «توجه به مستضعفان» و «اهل بیت و آل کساء».
سید علی‌اکبر حسینی ایمانی در مدخل «اعزام مبلغ»، به بررسی موضوع‌هایی همچون: «اهمیت تبلیغ در کلام پیامبر اکرم(ص)»، « جایگاه مبلّغ در نظر پیامبر اکرم(ص)»، « اعزام مبلّغ در سیره نبوی(ص)» و «اعلام جهانی دین اسلام» پرداخته است.
نویسنده در ابتدای این مدخل به معنای لغوی و اصطلاحی تبلیغ اشاره کرده، در ادامه زیر عنوان «اهمیت تبلیغ در کلام پیامبر اسلام(ص) چنین می‌آورد:
اسلام دین خیر و سعادت و دین تبلیغ به سوی خیر و نیکی است. هر مسلمانی موظف تبلیغ به خوبی است؛ از این رو؛ پیامبر اسلام از همان ابتدای ظهور اسلام، به تلبیع به طور خاص توجه داشت.
رسول خدا(ص) هر گاه دسته‌ای را به اطراف گسیل می‌داشت، به آنان فرمود: «با مردم الفت بگیرید و به آنان فرصت دهید تا آنان را به اسلام فرا نخوانده‌اند، بر آنان هجوم نبرید. به درستی که اگر خانواده‌ای روستانشین یا چادرنشین در دورترین نقطه زمین را مسلمان پیش من بیاورید، برایم دوست داشتنی‌تر و محبوب‌تر از آن است که مردانشان را بکشید و زنانشان را نزد من آورید.» ایشان آن هنگام که علی(ع) را به یمن می‌فرستاد، به وی فرمود: «ای علی(ع)، اگر خداوند به دستان تو انسانی را هدایت کند؛ برای تو از آنچه خورشید بر ان تابیده و غروب کرده، بهتر است.»
در ادامه، نویسنده با اشاره به جایگاه و مقام مبلّغ در اسلام به بررسی سخنان و رهنمودهای پیامبر اعظم(ص) در این زمینه پرداخته، می‌نویسد:
مبلغ در اسلام مقامی رفیعی دارد، پیامبر (ص) علاوه بر تشویق مسلمانان به تبلیغ در ضمن سخنانی به درجات مبلغان پرداخته است...
رسول خدا(ص) فرمود:«هر کسی حدیثی را به امتم برساند که با آن سنتی را بر پا دارد و یا بدعتی در هم شکند، بهشت از آن او خواهد بود.»
ایشان اجر مبلغان را هم‌ردیف انجام دهنده آن عمل برشمرده، فرموده‌اند: «دعوت کننده‌ای نیست که به هدایت دعوت کند؛ مگر آنکه همسان با پاداش آنکه از او پیروی می‌کند، پاداش خواهد داشت؛ بی‌آنکه چیزی از پاداش پیروی کنندگان کاسته شود.»
آن حضرت بهترین امت خود را کسی معرفی کرده است که مردم را به سوی خداوند متعال می‌خواند و بندگان خدا را با او دوست می‌سازد.
همچنین، «رفتار با دشمنان»، «سرزنش تجسس، عیب‌جویی و بدگمانی»، «رد غصب، استهزاء و حسد»، «سرزنش غیبت و تهمت»، «رد تفاخر و آزار دیگران»، «سرزنش دروغ»، «برنامه‌ریزی اقتصادی»، «بهداشت در سیره و کلام نبوی»، «بیعت و وفاداری سیاسی»، «رهیز از تبعیض»، «پوشاک پیامبر(ص)»، «تبلیغ خصوصی»، «تربیت کودک»، «ترغیب به کشاورزی»، «تشویق به علم آموزی» از دیگر مدخل‌های این فرهنگنامه هستند.
از مهمترین مدخل‌ها این فرهنگنامه مدخل «تربیت کودک» است که گردآورندگان در این بخش، به بررسی موضوع‌هایی همچون:«تربیت کودک از نظر پیامبر اکرم»، «پیش از تولد»، «غذای حلال»، «رعایت آداب زناشویی»، «مراقبت‌های ایام بارداری»، «اهمیت تغذیه در تربیت کودک»و «مراحل تربیت شخصیت کودک» پرداخته‌اند.
همچنین، «مراحل تربیت کودک پس ازتولد»، «سیره نبوی در تکریم و محبت به کودکان»، «تکریم حسنین(ع)»، «بوسیدن فرزند»، «هدیه دادن به فرزندان»، «رعایت عدالت بین فرزندان»، «کاربرد خشونت در تربیت کودک» ، «وفای به عهد»، «تربیت جنسی»، «تدابیر لازم برای عفت جنسی»، «توجه به بازی و سرگرمی» و «آموزش فرایض دینی» از دیگر مواردی است که نویسندگان آنها را در این بخش واکاوی کرده‌اند.
با توجه به اینکه در منابع اسلامی؛ رهنمودهای گسترده ای از پیامبر اگرم(ص) درباره اصول و مبانی تربیت کودک در ابعا د مختلف جسمانی و روحانی بیان شده است، از این روی، نویسندگان در مدخل «تربیت کودک» به برخی روایات و سیره پیامبر در این زمینه نیز اشاره کرده و در صفحه 28 زیر عنوان «تربیت جنسی» چنین نوشته اند: غریزه جنسی کودک از 6 یا 7 سالگی بیدار می شود؛ از این رو؛ برای جلوگیری از انحرافات احتمالی و تربیت صحیح جنسی باید پیشگیریهایی در نظر گرفت. از ویژگی‌های دیدگاه اسلام این است که علاوه بر سلامت جنسی به عفت جنسی نیز می اندیشد و تدابیری برای آن پیشنهاد می‌دهد.
مؤلفان در ادامه، «پنهان بودن روابط زناشویی والدین»، «پوشاندن عورت کودکان»، «نامحرم و نبویسدن کودک دختر» و »جداسازی بستر کودکان» را چهار تدبیر لازم و اساسی برای عفت و تربیت جنسی کودکان دانسته اند.
از مدخل‌های دیگر این فرهنگنامه می‌توان به «تفکر و تدبر»، «تقسیم غنائم»، «تواضع»،«توکل»، «جایگاه بخشش و گذشت»، «جایگاه جوانان»، «جایگاه همسایه»، «جدل و ستیزه‌جویی»، «حقوق اقلیت‌ها»، «حقوق والدین بر فرزندان»، «خوار شمردن و سرزنش دیگران»، «رعایت اهلیت‌ها در مدیریت»، «زهد»، «ساختار سیاسی نبوی» و «ساده‌زیستی» اشاره کرد.
همچنین «سازش نکردن با غیر حق»، «سنت وقف»، «سیره نظامی»، «شاخص‌های هویت اسلامی در جامعه»، «.شجاعت»، «شمایل نبوی(ص)»، «مشورت با دیگران»، «صبر و شکیبایی»، «صله ارحام»، «عبادات»، «رعایت عدالت»، «پرهیز از تکلف در سیره نبوی»، «قانون‌گرایی»، «قرض‌الحسنه»، «قضاوت»، «قناعت»، «کسب و کار»، «استفاده صحیح از وسیله»، «مبنای مشروعیت نظام سیاسی پیامبر اکرم(ص)»، «مراحل تبلیغی پیامبر(ص)»، «واگذاری مسئولیت و مسئولیت‌خواهی»، «مصیبت و بیماری»، «مواسات»، «میانه‌روی و اعتدال»، «میهمان و میهمانی»، «نشست و برخاست و خوابیدن پیامبر»، «نظم و انظباط»، «نفی رهبانیت»، «نقش رحمت و محبت در اداره امور»، «وسایل و ابزار شخصی پیامبر» و «وفای به پیمان» و «همسرداری» از دیگر عنوان‌های مدخل‌های این فرهنگ نامه هستند.
ضمنا نویسندگان برای تدوین این فرهنگامه از 337 منبع روایی و تاریخی بهره برده اند که «پژوهش و تحقیقی نو در سیره نبی اعظم(ص)»، «کتاب السیر و المغازی»، «الکامل فی التاریخ»، «التاریخ الکبیر»، «معرفة السنن»، «تهذیب الاحکام»، «سنن النبی»، «اقتصاد در صدر اسلام» و «امامت و رهبری» از مهمترین این منابع است.
گفتنی است، پژوهشکده باقرالعلوم(ع)، فرهنگ نامه سیره پیامبر اعظم(ص) را در قطع رقعی، با شمارگان 1000 نسخه و در 716 صفحه، به قمیت 31000 تومان منتشر و روانه بازار نشر کرده است./۹۹۸/ن ۶۰۱/ش