حجت الاسلام رحمانی مطرح کرد؛
منشور روحانیت؛ سندی برای مقابله با انحراف و ترسیم آینده انقلاب
استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم، با تاکید بر اهمیت منشور روحانیت امام خمینی (ره)، این سند را راهنمای روحانیت برای نقش‌آفرینی فعال در جامعه و مقابله با انحرافات دانست.
اشاره: تفکر انجمن حجتیه یکی از چالش‌های اسلام سیاسی است که به گفته امام خمینی (ره)، ریشه در مقدس‌مآبی متحجرانه دارد؛ این جریان در دوران پهلوی از سیاست کناره‌گیری کرد، اما پس از انقلاب برخی از اعضای آن با جریان‌های معاند همراه شدند؛ امام خمینی (ره) بار‌ها نسبت به خطر این تفکر هشدار دادند، زیرا اسلام را دینی اجتماعی می‌دانند که مسلمانان را به حضور فعال در جامعه و دفاع از دین فرامی‌خواند.
بحث و گفتگو درباره منشور روحانیت امری ضروری است، زیرا این سند راهبردی جایگاه روحانیت را در جامعه اسلامی تبیین کرده و نقش آن را در هدایت و بیداری جامعه مشخص می‌کند؛ منشور روحانیت بر حضور فعال علما در عرصه‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی تأکید دارد و آنان را از انفعال بازمی‌دارد، پس بنابراین بررسی این منشور موجب می‌شود که روحانیت به‌عنوان نهادی پویا و مؤثر شناخته شده و از انحراف به سمت تفکرات نادرست جلوگیری شود.
از اینرو، خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، گفت‌وگویی با حجت الاسلام محمدهادی رحمانی استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم انجام داده که در ادامه به آن پرداخته می‌شود.
رسا: اساساً زمینه‌های صدور منشور روحانیت از سوی امام راحل، به‌خصوص در روز‌های آخر عمرشان چه بوده است؟
منشور روحانیت از سوی امام خمینی (ره) در شرایط خاصی صادر شد که تحت تأثیر عوامل مختلف سیاسی، اجتماعی و فکری، همچون تحولات سیاسی و اجتماعی، نفوذ، فساد در میان روحانیت، و از این دست موارد بود.
انقلاب اسلامی، جنگ تحمیلی ایران و عراق، فعالیت گروه‌های تجزیه طلب و کودتا‌های داخلی، همگی از جمله عواملی بودند که شرایط سیاسی و اجتماعی کشور را دگرگون کردند؛ این تحولات، ضرورت تبیین جایگاه و وظایف روحانیت را بیش از پیش نمایان ساخت و امام خمینی (ره) بر لزوم نقش‌آفرینی روحانیت در هدایت جامعه تأکید کردند.
برخی جریان‌های فکری، دین را جدای از سیاست می‌دانستند و ارزش یک روحانی را در کناره‌گیری از سیاست و دوری از مسائل اجتماعی تفسیر می‌کردند؛ این نگاه نادرست، آسیب‌های جدی به روحانیت و جهان اسلام وارد کرده بود؛ از این رو، امام خمینی (ره) بر نقش فعال روحانیت در تحولات سیاسی و اجتماعی تأکید کردند و وظایف آنان را در این عرصه‌ها تبیین نمودند.
برخی افراد که خود را «عقلای قوم» می‌دانستند، اما تعهدی به دین و انقلاب نداشتند، در مناصب مختلف منصوب شدند؛ امام خمینی (ره) این انتصابات را تهدیدی برای دین و انقلاب دانسته و نسبت به حضور چنین افرادی در ساختار مدیریتی کشور هشدار دادند؛ ایشان بر لزوم انتخاب مسئولانی متعهد و پایبند به ارزش‌های اسلامی تأکید کردند و از مردم خواستند که در انتخاب‌های خود هوشیار باشند.
گسستگی‌ها و اختلاف‌نظر‌های داخلی نباید باعث جدایی روحانیون از یکدیگر یا از مردم شود؛ امام خمینی (ره) بر وحدت روحانیت حول محور ولایت و حق تأکید داشتند و از آنان خواستند که با اتحاد و انسجام، در مسیر تحقق اهداف انقلاب اسلامی گام بردارند.
امام خمینی (ره) بر لزوم مقابله با هرگونه فساد، اعم از فساد اقتصادی و فساد فکری در حوزه‌های روحانیت تأکید داشتند؛ ایشان هشدار دادند که اندیشه‌هایی نظیر جدایی دین از سیاست، که برخی افراد به آن دامن می‌زنند، آسیب‌زا بوده و نباید در برابر آنها سکوت کرد و روحانیت باید با حفظ استقلال خود، در برابر انحرافات و تهدید‌های فکری و فرهنگی بایستد.
برخی جریان‌ها معتقد بودند که وظیفه روحانیت صرفاً بیان احکام عبادی و فردی است و نباید در امور حکومتی دخالت کند؛ امام خمینی (ره) این تفکر را رد کرده و تأکید کردند که روحانیت وظیفه‌ای فراتر از مسائل فردی دارد و آنان باید در تشکیل حکومت اسلامی، حفظ حریم اسلام و اجرای احکام الهی نقش‌آفرین باشند چرا که بدون وجود حکومت اسلامی، اجرای بسیاری از احکام شرعی، مانند امر به معروف و نهی از منکر، قضاوت اسلامی و احکام معاملات، ممکن نخواهد بود.
امام خمینی (ره) تأکید داشتند که دین اسلام تنها به احکام فردی و عبادی محدود نمی‌شود، بلکه دارای ابعاد گسترده اجتماعی است؛ اجرای دستورات اسلام در حوزه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نیازمند حضور فعال روحانیت در جامعه است؛ ایشان تذکر دادند که نباید دین را تنها در عبادات شخصی منحصر کرد، بلکه باید برای تحقق آرمان‌های اجتماعی و حکومتی اسلام تلاش نمود.
امام خمینی (ره) در منشور روحانیت، آینده انقلاب را ترسیم کرده و مردم را نسبت به انتخاب‌های خود در عرصه‌های مختلف هشدار دادند؛ ایشان بر اهمیت پایبندی به ارزش‌های دینی و انقلابی تأکید کرده و از مردم خواستند که در انتخاب‌های خود دقت کنند تا افرادی که به آرمان‌های اسلامی و انقلابی پایبند نیستند، در مناصب کلیدی قرار نگیرند.
در مجموع، منشور روحانیت امام خمینی (ره) سندی مهم برای تبیین جایگاه، وظایف و مسئولیت‌های روحانیت در انقلاب اسلامی است که به‌منظور حفظ اسلام، مقابله با انحرافات و هدایت جامعه به سمت اهداف والای اسلامی صادر شد.
رسا: به نظر حضرتعالی اگر بخواهیم امروزه یکی از بند‌های این منشور را به عنوان اولویت اقدام روحانیت انتخاب کنیم، کدام بند و قسمت از منشور مهم‌تر است؟
وظیفه روحانیت در جامعه اسلامی بسیار حساس و سرنوشت‌ساز است؛ یکی از مهم‌ترین وظایف روحانیت، آگاه‌سازی و روشنگری مردم در انتخاب‌ها و انتصابات است؛ اگر افراد فاقد باور‌های دینی، ارزش‌های اسلامی و تجربه‌های گذشته را در نظر نگیرند و در جایگاه‌های مهم قرار بگیرند، این امر لطمه‌ای بزرگ به نظام، حرکت انقلاب و سعادت مردم خواهد زد و ما شاهد این هستیم که بسیاری از مشکلات کنونی ما نیز، ناشی از انتخاب‌های نادرست است؛ متأسفانه گاهی اوقات شاهد انتصاب‌هایی هستیم که به جای کمک به سعادت جامعه، موجب آسیب‌های جدی می‌شوند.
یکی از آفات جدی، انتخاب و انتصاب افرادی است که در فتنه‌ها و بحران‌ها نقش داشته‌اند؛ برخی افراد همچنان بر این تصورند که باید با آمریکا مذاکره کرد، در حالی که تجربه‌های تلخ تاریخی همچون سرگذشت مرحوم مصدق، شکست برجام و سرنوشت دیگر کشور‌هایی که به آمریکا اعتماد کردند، نشان داده است که این مسیر نتیجه‌ای جز تکرار اشتباهات گذشته ندارد.
مرحوم امام خمینی (ره) نیز بار‌ها نسبت به این موضوع ابراز نگرانی کرده و حسرت انتصاب‌هایی را می‌خوردند که توسط افرادی انجام شده که اعتقادی به ارزش‌ها و باور‌های اسلامی ندارند؛ ایشان هشدار می‌دادند که برخی افراد، خود را عقلای قوم می‌دانند، اما از تاریخ و تجربه‌ها درس نمی‌گیرند.
وظیفه دیگر روحانیت، ارائه فقه و دین اجتماعی و جلوگیری از تعریف نادرست دین است؛ نباید احکام دینی را صرفاً به احکام فردی و عبادی محدود کرد چرا که دین اسلام، دینی جامع است که علاوه بر احکام فردی، احکام اجتماعی، احکام مربوط به سازمان‌ها، ارگان‌ها و وزارتخانه‌ها را نیز در بر می‌گیرد که در این صورت، تمام نهاد‌های حکومتی باید احکام و عنایت‌های فقهی خود را از فقه دریافت کنند؛ امام خمینی (ره) نیز بر این نکته تأکید داشتند و روحانیت را مسئول تبیین و اجرای این امر می‌دانستند.
تفکر جدایی دین از سیاست، یکی از خطرناک‌ترین انحرافات است که باید با آن مقابله کرد؛ نباید روحانیت را به عنصری بی‌فایده و صرفاً مورد احترام تبدیل کرد؛ روحانیت نباید همچون کشیشان کلیسای کاتولیک پس از رنسانس، تنها جنبه معنوی و نمادین داشته باشد، بلکه باید نقش فعال و اثرگذار خود را در هدایت جامعه حفظ کند؛ امام خمینی (ره) بار‌ها بر این موضوع تأکید داشتند و از تبدیل شدن روحانیت به نهادی غیرمؤثر هشدار می‌دادند؛ بنابراین دو وظیفه اساسی روحانیت در شرایط کنونی عبارت‌اند از: نخست، هدایت مردم در انتخاب‌ها و انتصابات به منظور جلوگیری از نفوذ افراد نالایق و غیرمتعهد به ارزش‌های اسلامی و دوم، ارائه صحیح دین به عنوان یک مکتب اجتماعی جامع که در تمامی ابعاد فردی، اجتماعی و حکومتی نقش‌آفرین باشد.
رسا: تاکید امام خمینی (ره) بر مقابله با تفکر انجمن حجتیه در منشور روحانیت نشانه چیست؟
تفکر انجمن حجتیه یکی از چالش‌های جدی در مسیر اسلام سیاسی است که به تعبیر مرحوم امام خمینی (ره)، این تفکر متعلق به مقدس‌مآبان متحجری است که در دوران پهلوی جرأت سخن گفتن نداشتند و خود را از سیاست جدا کرده بودند؛ اما پس از تشکیل حکومت اسلامی، برخی از این افراد با براندازان و تجزیه‌طلبان متحد شده‌اند.
امام خمینی (ره) همواره نسبت به این تفکر هشدار داده و تلاش بسیاری برای مقابله با آن کرده‌اند و بیان داشتند که تفکر جدایی دین از سیاست باطل است و اسلام، یک دین اجتماعی است؛ در حدیثی از پیامبر اکرم آمده است: "رهبانیت امت من، جهاد در راه خداست؛ " اسلام هرگز به گوشه‌نشینی و کناره‌گیری از جامعه توصیه نکرده، بلکه حضور در میدان مبارزه، دفاع از دین و تلاش برای اجرای احکام اسلام را وظیفه هر مسلمانی می‌داند.
یکی از اشتباهات بزرگ تفکر انجمن حجتیه، این است که انتظار دارند جهان پر از فساد شود تا زمینه ظهور امام زمان فراهم گردد، این درحالی است که این دیدگاه، دیدگاه غلطی است؛ چرا که مسلمانان موظف‌اند حکومت تشکیل دهند، احکام اسلام را اجرا کنند و در برابر ظلم و طاغوت بایستند؛ اینکه فردی خود را مسلمان بداند، اما اجرای احکام اسلام را کنار بگذارد و رسانه‌ها و نهاد‌های کلیدی را به دست دشمنان بسپارد، امری غیرقابل قبول است.
امام خمینی (ره) تأکید داشتند که روحانیت باید در وسط میدان مبارزه، تشکیل حکومت، دفاع از کیان اسلام و اجرای احکام اسلامی باشد؛ یکی از شبهات رایج این است که ورود روحانیت به سیاست موجب آسیب به جایگاه آنان می‌شود، چرا که سیاست را آلوده و کثیف می‌دانند؛ برخی معتقدند که اگر روحانیت از سیاست دور بماند، احترامش حفظ می‌شود.
این تفکر، بسیار سطحی و ضعیف است چرا که اگر تشکیل حکومت و مشکلات پس از آن مانع انجام وظیفه باشد، پس باید به پیامبر اسلام نیز اعتراض کرد که چرا ایشان، حکومت تشکیل داد، در حالی که پس از آن، عاشورا و دیگر سختی‌ها پیش آمد؟ کفار قریش نیز به پیامبر پیشنهاد دادند که از تبلیغ دین دست بکشد تا به او رفاه و احترام بدهند، اما پیامبر نپذیرفت و بر انجام وظیفه خود تأکید کرد.
نتیجه این تفکر غلط، بی‌خاصیت شدن روحانیت در جامعه است؛ اینکه برای حفظ احترام، از وظایف خود شانه خالی کنیم، اشتباهی بزرگ است و وظیفه ما این است که به تکالیف دینی خود عمل کنیم، احکام اسلام را اجرا کنیم و در حد توان، جلوی مشکلات را بگیریم، همان‌طور که پیامبر اکرم این مسیر را پیمود، ما نیز باید وظایف خود را انجام دهیم و در این راه موفق و پیروز باشیم.
ارسال نظرات