تربیت کارگزاران تراز انقلاب اسلامی از دیدگاه امام خامنهای (۲)

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، تربیت کارگزاران شایسته و متعهد از ارکان اساسی تحقق اهداف حکومت اسلامی است، بهویژه در نظام جمهوری اسلامی ایران که بر پایه ارزشهای دینی و انقلابی استوار است. کارگزاران در این نظام نهتنها باید از تخصص و کارآمدی برخوردار باشند، بلکه باید واجد ویژگیهای اخلاقی و اعتقادی عمیق نیز باشند.
در اندیشه امامین انقلاب ، کارگزار امین مردم محسوب میشود و مسئولیتهای سنگینی بر عهده دارد، چنانکه در نهجالبلاغه و بهویژه در عهدنامه مالک اشتر بر تقوا، عدالت، مردمداری و مشورتپذیری تأکید شده است. تربیت چنین کارگزارانی فرایندی تدریجی و همهجانبه است که باید از جوانی آغاز شود و سه محور اصلی دارد: تربیت عقیدتی و اخلاقی برای تقویت ایمان و التزام به ارزشهای اسلامی، تربیت علمی و تخصصی برای کسب دانش مدیریتی با نگاه اسلامی، و تربیت مهارتی برای توانمندسازی در حل مسائل اجرایی.
رهبر معظم انقلاب نیز بر ضرورت تلفیق تعهد و تخصص در کارگزاران تأکید کردهاند و هشدار دادهاند که غفلت از مبانی اعتقادی و اخلاقی، منجر به انحراف و ضعف در نظام میشود. بنابراین، نظام اسلامی نیازمند طراحی سامانهای جامع برای پرورش کارگزارانی است که همزمان از کارآمدی مدیریتی و پایبندی عمیق به ارزشهای اسلامی برخوردار باشند.
مؤلفه های اساسی سامانه تربیت کارگزاران تراز
طراحی سامانه تربیت کارگزاران تراز حکومت اسلامی نیازمند توجه به چند مؤلفه کلیدی است که در ادامه به تفصیل مورد بررسی قرار میگیرند.
الف) نظام گزینش و جذب
نخستین و مهمترین مؤلفه، نظام گزینش و جذب است. این نظام باید به گونه ای طراحی شود که بتواند افراد مستعد و واجد شرایط را با دقت بالا شناسایی و جذب نماید. در این زمینه، ترکیب روش های سنتی و نوین ارزیابی میتواند نتایج مطلوبی به همراه داشته باشد. استفاده از آزمون های روانشناختی پیشرفته، مصاحبه های عمیق رفتاری، بررسی سوابق و عملکردهای گذشته، و بهره گیری از نظرات نخبگان و شخصیت های معتمد محلی و شبکه مومنان، از جمله ابزارهایی هستند که می توانند در فرآیند گزینش به کار گرفته شوند.
امام خامنه ای بر اهمیت نظام مندی جذب و گزینش بر پایه نامه امیرامومنین علیه السلام به مالک اشتر تاکید کرده و می فرمایند: «یک جملهی دیگر از این نامهی مبارک این است: «ثم انظر فی امور عمّالک»؛ کارها و امور کارگزاران خودت را مورد توجه قرار بده. اول، انتخاب کارگزاران است؛ «فاستعملهم اختباراً»؛ با آزمایش آنها را انتخاب کن؛ یعنی نگاه کن ببین چه کسی شایستهتر است. همین شایستهسالارییی که امروز بر زبان ماها تکرار میشود، به معنای واقعی کلمه باید مورد توجه باشد. امیرالمؤمنین (علیهالسّلام) هم در اینجا به آن سفارش میکنند. «و لا تولهم محاباة و اثرة»؛ نه از روی دوستی و رفاقت کسی را انتخاب کن، که ملاکها را در او رعایت نکنی - فقط چون رفیق ماست، انتخابش میکنیم - نه از روی استبداد و خودکامگی؛ انسان بگوید میخواهم این فرد باشد؛ بدون اینکه ملاک و معیاری را رعایت کند یا با اهل فکر و نظر مشورت کند.» (1)
ب) نظام آموزشی و شناختی
مؤلفه دوم، برنامه های آموزشی و شناختی است که باید به صورت نظام مند و هدفمند و مبتنی بر اسناد بالادستی طراحی گردند. این برنامه ها می بایست مبتنی بر نیازسنجی دقیق و به روز باشد و بتواند پاسخگوی چالش های پیش روی نظام اسلامی در عرصه مدیریت و اجرا باشد. در عرصه شناختی نیروها باید به طور صحیح با اندیشه اجتماعی و اهداف و طرح های کلان نظام اسلامی به خوبی آشنایی پیدا کنند و با قرار گرفتن در هر موقعیتی،طبق منظومه فکری اسلامی، به تصمیم گیری، طراحی و اجرا بپردازند.
رهبر معظم انقلاب بر ضرورت تربیت نیروی کارآمد و تراز انقلاب اسلامی تاکید کرده و می فرمایند :«اگر جمهوری اسلامی میخواهد پرچم اسلام را در دست بگیرد، میخواهد خودش به سعادت برسد، دنیا و آخرت خود را آباد کند - همچنان که قرآن به ما یاد میدهد که میتوان دنیا و آخرت را با هم آباد کرد و باید این کار انجام بگیرد - اگر میخواهد به ملتهای دیگر کمک برساند، که »کنتم خیر امّة اخرجت للنّاس«،(۱) شاهد و مبشر ملتهای دیگر باشد، خب، طبیعتاً نیازهائی دارد: باید انسانهای شریف، دانا، با استعدادهای جوشان، دارای ابتکار، دارای اخلاق نیک انسانی، دارای شجاعت، قوّت خطرپذیری، ورود در میدانهای جدید، بدون هیچگونه عقدهی خودکمبینی یا خودبرتربینی، انسانهای دلدادهی به خدای متعال و متکی به قدرت الهی و دارای توکل کامل، انسانهای صبور، انسانهای بردبار و حلیم، انسانهای خوشبین و انسانهای امیدوار تربیت کنید. اسلام همهی اینها را به صورت بستهی کامل در اختیار همهی معتقدین و مؤمنین خود قرار داده. این بسته را باز کنیم، دانهدانه از این مواد استفاده کنیم، بهرهمند شویم، آنها را بچشیم و درون وجود خودمان ذخیره کنیم.» (2)
نظر به اهمیت این بخش یعنی فرآیند آموزش و بایستی با ایجاد ساختار بومی بر اساس ارزش های اسناد بالادستی و با استفاده از منابع اسلامی و سیره بزرگان آموزش های دینی و معنوی و همچنین آموزش های علمی و کلاسیک مانند برنامه ریزی و مدیریت در برنامه آموزش مورد نظر قرار گیرد. از مسائل مهم در این بخش استفاده از محیط آموزشی سالم و معنوی و اساتید مبرز و اهل عمل در آموزش کارگزاران است. از طرفی تربیت با روح انسان کار دارد، بنابراین مدیران می بایست به طور مستمر و دائمی مورد تربیت واقع شوند. (3) در این میان الگوسازی از میان افراد و شهدای شاخص کارگزار انقلاب اسلامی تاثیر و اهمیتی ویژه دارد.
در طراحی محتوای آموزشی باید به تنوع نیازهای یادگیرندگان توجه شود و از روشهای فعال و مشارکتی بهره گرفته شود. برگزاری دوره های بلندمدت و کوتاه مدت، کارگاه های عملی، بازدیدهای میدانی، بهره گیری از تجربیات و تجربه نگاری های کارگزاران پیشین، مطالعات موردی از جمله روش هایی هستند که میتوانند اثربخشی برنامه های آموزشی را افزایش دهند. همچنین، ایجاد ارتباط مستمر و راهبردی میان مراکز آموزشی و دستگاه های اجرایی می تواند به کاربردی تر شدن آموزش ها بینجامد. البته بایستی توجه داشت در برخی موارد، محتوای آموزشی با نیازهای واقعی دستگاه های اجرایی همخوانی ندارد یا از روش های منسوخ و غیراثربخش استفاده می شود.
رهبر معظم انقلاب با نگاهی عمیق به مسئله تربیت نیروی کارآمد تراز انقلاب اسلامی رکن اثرگذاری آموزش و پیشران مدیریت و حل مسئله را نگاه عمیق و تفکر دانسته و می فرمایند : «سطحىنگرى، سطحىآموزى در مسائل زندگى یک جامعه را زمینگیر میکند، در بلندمدّت بدبخت میکند؛ باید فکر کردن را در جامعه نهادینه کرد. لذا شما ببینید که ما مثلاً از شهید مطهّرى که نام مىآوریم، فقط به علم شهید مطهّرى اهمّیّت نمیدهیم، به تفکّر شهید مطهّرى اهمّیّت میدهیم. اگر کسى داراى تفکّر بود، این روحیّه موجب میشود که او بتواند مسائل مهمّ علم را هم کشف کند. اگر جوان ما، عالم ما، دانشمند ما متفکّر بار آمده باشد، از آن ذخیرهى دانشى که در اختیار او است، دهها و صدها مسئلهى جدید مطرح میکند و پاسخ میگیرد. پس استفادهى از علم با تفکّر ممکن است.» (4)
برای بهبود این وضعیت، لازم است ارتباط مستمری میان مراکز آموزشی و دستگاه های اجرایی برقرار شود و برنامه های آموزشی بر اساس نیازسنجی های دقیق و به روز طراحی گردند. همچنین، بهره گیری از روش های نوین آموزش مانند یادگیری ترکیبی، آموزش های مجازی تعاملی، و شبیه سازی های مدیریتی میتواند کیفیت آموزش ها را ارتقا بخشد.
(1) بیانات در دیدار اعضای هیأت دولت (۱۳۸۴/۰۷/۱۷)
(2) بیانات در دیدار جمعی از معلمان سراسر کشور (۱۳۹۰/۰۲/۱۴)
(3) بررسی عوامل اثرگذار در نظام تربیت و آموزش کارگزاران سطوح راهبردی ج.ا.ایران، 1399، حسن سلیمی، فصلنامه علمی امنیت ملی.
(4) بیانات در دیدار معلمان و فرهنگیان سراسر کشور (۱۳۹۳/۰۲/۱۷)