کارشناس فلسفه و کلام اسلامی تبیین کرد؛
تصویر امامان شیعه در متون زهد
خبرگزاری رسا ـ عضو هیأت علمی پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی گفت: در عرفان اسلامی از قرن سوم هجری تا امروز بحث امامت و ولایت تطورات و تحولات بسیاری پیدا کرده است که عموماً ناشناخته هستند.
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، محمد سوری عضو هیأت علمی پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی با یادآوری این نکته که دیدگاه شیعه درباره امامت و ولایت کم‌وبیش روشن بوده و در آثار بسیاری به آن پرداخته شده است اذعان داشت: در عرفان اسلامی از قرن سوم هجری تا امروز بحث امامت و ولایت تطورات و تحولات بسیاری پیدا کرده است که عموماً ناشناخته هستند.
محمد سوری در گفت و گو با خبرنگار ایسکا گفت: در عرفان اسلامی از قرن سوم هجری تا امروز بحث امامت و ولایت تطورات و تحولات بسیاری پیدا کرده است که عموماً ناشناخته هستند که این تطورات بیشتر ناشی از نوع نگاه عارفان به ائمهٔ اهل‌بیت علیهم‌السلام و تصویری است که از آن بزرگواران در منظومهٔ فکری عارفان وجود داشته است.
وی ادامه داد: در متون مربوط به دوره نخستین عرفان اسلامی (حدود قرن 2 تا 4) به دلایل مختلف، از جمله تقیه و شرایط سخت سیاسی و اجتماعی، از ائمه علیهم‌السلام کمتر نام و نشانی به چشم می‌خورد، ولی از قرن پنجم به بعد به تدریج نقش ایشان در متون عرفانی پررنگ‌تر شده است.
سوری تشریح کرد: این مسأله در قرن هفتم با ظهور عارفان بزرگی همچون ابن‌عربی متوفی به سال 638 و سعدالدین حَمّویه متوفی به سال 649 بسیار برجسته شد و کم‌کم دوازده امام علیهم‌السلام به عنوان «ولیّ خدا» و جانشینان رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله در امور معنوی و باطنی پذیرفته شده‌اند.
عضو هیأت علمی پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی در رابطه با باورهای این عارفان گفت: این عده از عرفا معتقدند خلفا جانشینان ظاهری پیامبر هستند و صرفاً در ادارهٔ امور جامعهٔ اسلامی صلاحیت دارند، ولی جانشینان باطنی پیامبر و وسائط فیض فقط دوازده امام علیهم‌السلام هستند.
سوری در ادامه صحبت‌های خود به معرفی «کتاب‌های زهد» پرداخت و با بیان اینکه این آثار در واقع نوعی مقدمه برای کتاب‌های عرفانی هستند اذعان داشت: کتاب‌های زهد در اصل بخشی از کتاب‌های حدیث به شمار می‌روند.
وی تشریح کرد: محدثان بسته به معرفت و ذوق خود و البته با نگاه به شرایط اجتماعی و سیاسیِ زمانِ خود احادیث را در مجموعه‌های حدیثی ثبت و ضبط می‌کردند. آن‌ها گاه علاوه بر مجموعه‌های حدیثیِ بزرگ احادیثی را به صورت موضوعی در دفترهای جدا که اصطلاحاً «جزء» نامیده می‌شد، ثبت می‌کردند. در این میان احادیثی وجود داشت که به بی‌اعتنایی به دنیا و رغبت در آخرت و در یک کلام به زهد دعوت می‌کرد. محدثانی که به این موضوع علاقه‌مند بودند، و چه‌بسا گاه از روی تفنن، این گونه سخنان را در کتاب‌هایی با عنوانِ کلیِ «کتاب الزهد» گردآوری کرده‌اند.
وی ادامه داد: از میان حدود صد عنوان «کتاب الزهد» که علمای اسلام تألیف کرده‌اند، کمتر از 20 اثر به دست ما رسیده است که از این تعداد 13 عنوان به چاپ رسیده و در بحث حاضر از آن‌ها بهره برده‌ایم.
عضو هیأت علمی پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی تصریح کرد: قدیم‌ترین «کتاب الزهد» از زاهد و محدّث شیعی ابوحمزه ثابت بن دینار ثمالی متوفی به سال 150 قمری، شاگرد امامان چهارم تا ششم، است که فقط نامی از آن باقی مانده است و اولین کتابی که در زهد به صورت کامل به دست ما رسیده است، «کتاب الزهدِ» عبدالله بن مبارک مرزوی متوفی به سال 181قمری است.
محمد سوری هچنین با اشاره به پروژه تحقیقاتی خود به نام «امامت و ولایت از دیدگاه تشیع و عرفان اسلامی» گفت: بخش اول این پروژه به بررسی تصویر امامان شیعه در متون زهد می‌پردازد.
وی ادامه داد: به جز «کتاب الزهدِ» مروزی، فهرستِ دیگر کتاب‌های زهد که در این بحث مورد استناد بنده در تهیه این بوده است، شامل: کتاب الزهدِ معافی بن عِمران موصلی (ف. 185)، کتاب الزهدِ وکیع بن جراح (ف. 197)، کتاب الزهدِ اسد بن موسی (ف. 212)، کتاب الزهدِ احمد بن حنبل (ف. 241)، کتاب الزهدِ هَنّاد بن سَری کوفی (ف. 243)، کتاب الزهدِ ابوداوود سجستانی (ف. 275)، کتاب الزهدِ ابوحاتم رازی (ف. 277)، کتاب الزهدِ ابن‌ابی‌عاصم شیبانی (ف. 287)، کتاب الزهدِ ابوسعید بن اعرابی (ف. 340)، کتاب الزهدِ جعفر خُلْدی (ف. 348)، کتاب الزهد الکبیرِ ابوبکر بیهقی (ف. 458) و کتاب الزهدِ خطیب بغدادی (ف. 463) می شود.
وی در پایان با بیان اینکه در کتاب‌های زهد حدود هشت هزار حدیث و حکایت وجود دارد که بخش اندکی از آن به امامان علیهم‌السلام مربوط است اذعان داشت: در پژوهش حاضر همهٔ احادیث و حکایت‌های مربوط به اهل‌بیت استخراج و بررسی و تحلیل شده است./9191/د101/ی
ارسال نظرات