حجت الاسلام فتحی مطرح کرد؛
ضرورت بازخوانی مبانی فکری جریان سلفی/ تفکر القائده و داعش از سلفی‌گری نشأت می‌گیرد
خبرگزاری رسا ـ استادیار گروه قرآن پژوهی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بررسی مبانی اساسی جریان سلفی، نادیده گرفتن نقش عقل در فهم قرآن را از مبانی جریان تفسیر سلفی برشمرد و گفت: این جریان داعیه جهانی دارد و خود را تنها جریان نجات‌بخش می‌داند.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام علی فتحی استادیار گروه قرآن پژوهی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه پیش از ظهر امروز در نشست بررسی مبانی جریان تفسیر سلفی با اشاره به شکل گیری دو مکتب اثر گذار در جهان اسلام پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) گفت: پس از رحلت پیامبر اعظم (ص)، دو مکتب فکری، عقیدتی و سیاسی عمده در جهان اسلام ظهور پیدا کرد که به موازات آن، جریان های فکری و کلامی متعددی شکل گرفت که به تدریج در حوزه اندیشه اسلامی و به ویژه در تفسیر کتاب و سنت نیز اثر گذاشت.
وی افزود: از عصر صحابه تا پایان سده دوم هجری، دو جریان به طور موازی در حیطه معارف دینی در چالش با یکدیگر بودند، جریانی که خود را به طور کامل در معرض مواجهه با مسائل روز و مقابله با افکار و اندیشه‌های متنوع قرار داده و به تناسب این تماس‌‌ها، معرفت دینی را تحول پذیر می‌دانست، و عمدتا گرایشهای شیعی ناب و یا اعتزالی اهل سنت را داشت و دیگر جریانی که از چنین تحولی هراس داشت و با تکیه بر پایبندی به سنت نخستین اسلام، ناگزیر از جریان‌های عصری فاصله می‌گرفت و دیگران را نادیده می‌انگاشت، سوی اخیر این تقابل را می‌توان به طور کلی، سلف‌گرایی نامید.
حجت اسلام فتحی به داعیه سلفی برای نجات بخشی انسان اشاره کرد و ابراز داشت: جریان سلفی داعیه جهانی دارد و خود را تنها جریان نجات بخش می داند، و نجات بخشی خود را مرهون تفسیر خاص خود از قرآن و سنت می داند، ازسوی دیگر تفسیر افراطی آنها از قرآن و سنت مورد اقبال و حمایت دشمنان اسلام واقع شده است؛ از این رو شناسایی و بازخوانی مبانی فکری و نظری آنها ضرورت دو چندان پیدا می کند.
استادیار گروه قرآن پژوهی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه جریان القاعده و داعش را نشأت گرفته از تفکر سلفی دانست و گفت: جنایات القاعده، داعش و دیگر شاخه های تروریستی سلفی، طبق بیانیه رسمی القاعده بر اساس مبانی سلفی و با تکیه بر تفسیر گزینشی از آیات جهاد و قتال شکل گرفته است.
وی با اشاره به سابقه و کاربرد واژه سلف یادآور شد: واژه سلف و سلفی، در کاربرد اصطلاحی آن به سده های سوم به بعد و به ویژه به سده هفتم ابن تیمیه بر می گردد و تا دوره اخیر در فرهنگ اسلامی رواج آن چنانی به معنای پیروی از سنت رسول اکرم (ص) و شیوه سلف (سه نسل اول اسلام یعنی صحابه و تابعین و تابعی تابعین) نداشته است.
حجت الاسلام فتحی با اشاره به نظر ابن تیمیه درباره سلف و رواج این تفکر در دوره اخیر اظهار داشت: از نظر ابن تیمیه مراد از اهل سنت و سلفی کسانی هستند که به خلافت سه خلیفه نخست باور دارند، بنابراین جز رافضه، تمام طوایف اسلامی اهل سنت و سلفی بشمار می روند و آن چه موجب شده است که این مفهوم در سده اخیر اهمیتی ویژه داشته باشد، جریان‌هایی نوظهور است که خود را مصداق انحصاری آن می‌دانند.
استادیار گروه قرآن پژوهی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تعریف دقیق از جریان سلف را به دلیل وجود جریان های سلفی مختلف دشوار دانست و تصریح کرد: ارائه تعریف مشخص از جریان تفسیر سلفی، بدلیل ادعای انتساب فراگیر اهل سنت به سلف و وجود طیف‌های گسترده سلفی، بسیار دشوار است و دشواری این مسأله آن گاه خود را بیشتر نمایان می‌کند که همه و یا اغلب مفسران اهل سنت خود را سلفی و یا وامدار سلف می دانند.
وی با اشاره به تعریفی از جریان تفسیر سلفی گفت: تفسیر سلفی تفسیری است که با تکیه بر مبانی سلفی گری بر قرآن، سنت نبوی و سخنان صحابه و تابعان متکی است، آیات صفات خبری را تأویل نکرده و از ورود به تفسیر آیات مبهم، امور غیبی، مجمل پرهیز می کند.
حجت الاسلام فتحی به شعار اصلی جریان سلف اشاره کرد و گفت: شعار اصلی جریان سلفی، بازگشت به اسلام نخستین است یعنی؛ بازگشت به قرآن و سنت سلف(سه نسل نخست اسلامی) و پیرایش اندیشه و رفتار مسلمانان از خرافات و بدعت ها و مبارزه با آن ها.
وی افزود: طیف ها و شاخه های سلفی بسیار گسترده است؛ و به لحاظ های مختلف قابل دسته بندی است، از این رو مهم ترین آن ها مورد عنایت بوده است، میزان پای بندی سلفیه به مبانی سلف یکسان نیست و شاخه های سلفی در عین اشتراک در اصول و مبانی و اهداف، در روش ها و راهبردها بر اساس شرایط مکان، مخاطب اتفاق نظر ندارند.
استادیار گروه قرآن پژوهی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اشاره به سیر تحول کلی جریان سلفی گفت: رگه های اندیشه سلفی(تفسیر اموی)، نقل گرایی ( شکل گیری اولیه)، نظری عقیدتی( تثبیت مبانی)، عقیدتی سیاسی بروز و ظهور اجتماعی سیر تحولات اساسی جریان سلفی است.
وی به شاخص های تفسیر سلفی اشاره کرد و ابراز داشت: تصریح و تأکید مفسر بر شیوه سلف در تفسیر، مخالفت افراطی با اندیشه های فرقه های اسلامی غیرسلفی، اثبات آیات صفات خبری و حمل آن ها بر معانی حقیقی و دوری از تأویل به معنای حمل برخلاف ظاهر، مخاطب محوری، به دور بودن از بدعت و خرافه مورد ادعای سلفی، اعتماد بر اقوال صحابه و تابعین و ائمه حدیث و اصالت تفسیر روایی و پرهیز از خردورزی در تفسیر از شاخص های تفسیر سلفی است.
حجت الاسلام فتحی جریان تفسیر سلفی را به سه دوره تقسیم کرد و اظهار داشت: جریان تفسیر سلفی به سه دوره متقدم، متأخر، اخیر و معاصر تقسیم می شود.
وی خاطر نشان کرد: هر چند سلفی وهابی و سلفی اصلاحی هر دو با شعار سلفی، نهضت خود را ترویج کردند، ولی سلفی اصلاحی منسوب به سیدجمالدین اسدآبادی با سلفی وهابی منسوب به محمدبن عبدالوهاب تفاوت اساسی دارد، البته سلفی اصلاحی نیز به مرور و تحت تاثیر سلفی وهابی از مسیر اولیه منحرف گردید.
حجت الاسلام فتحی در پایان به مبانی جریان تفسیر سلفی اشاره کرد و گفت: نقل گرایی افراطی(تقدم نقل روایت بر ظهور آیات و تقدم نقل بر عقل و پرهیز از خردورزی)، مرجعیت بی ضابطه سلف(مقابله با مرجعیت اهل بیت؛ مبارزه با اندیشه های غیر سلفی)، ظاهرگرایی افراطی، انکار مجاز در قرآن، نفی هر گونه تأویل ضابطه مند، نادیده گرفتن نقش عقل در فهم قرآن، انکار تفسیر باطنی آیات قرآن و التزام به قدمت قرآن از مبانی جریان تفسیر سلفی است./1322/پ201/ی
ارسال نظرات