تشریح رابطه عبد و مؤمن در حدیث قدسی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت ­الله سیدمحمد امین خراسانی، در درس اخلاق خود در قم با بیان اینکه انسان در طبع موجودی اجتماعی و ناگذیر از ارتباط با دیگران است، اظهار داشت: گاهی میان دو فرد نوعی ملائمت و علاقه مطرح است و به لحاظ آن مناسبت، محبتی بین این دو برقرار می شود و گاهی از نظر خلق و خو بین دو فرد منافرت است و این مسأله منشأ بغض می شود بنابراین حب و بغض دائر مدار ملائمت و منافرت است.

استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم با تأکید بر اینکه انسان به حسب فطرت کمال طلب است و در نتیجه هر صاحب کمالی را محبوب خود می داند، افزود: ارتباطات دو نوع است یک نوع ارتباط از سر عشق و محبت است و نوع دوم از سر نیاز و ضرورت یعنی ممکن است فردی با یک فرد هیچ سنخیتی نداشته باشد بلکه برعکس باشد ولی ضرورت اقتضا می کند به نحوی با هم ارتباط داشته باشند مثل کارگران و کارفرمایان که شاید یک کارگر به هیچ وجه از کارفرما راضی نباشد ولی چون می خواهد زندگی خود را تأمین کند باید رضایت او را جلب کند.

در عشق، محب ملحق به محبوب می شود

وی ادامه داد: در ارتباطاتی که مبتنی بر مودت و محبت است هر کسی محبوبی را که اختیار می کند در واقع به او ملحق می شود و به همین دلیل در روایت داریم هرکس خودش را به قومی شبیه کند در واقع یکی از آنها است و اصلا به همین خاطر در عشق های مجازی مدعیان تلاش می کنند خوشان را به گونه ای بیارایند که شبیه محبوب شوند که گاهی این مشابهت صرفا ظاهری است مثل آرایش و پوشاک و گاهی جنبه باطنی و خلق و طینتی هم دارد.

آیت الله امین خراسانی با بیان اینکه انسان محب برای ارتباط با افراد اهل صداقت، ناگذیر است خود را متصف به صدق بکند، خاطرنشان کرد: حتی اگر محبوب ها افراد شجاعی هستند محب هم سعی می کند به این صفت خود را بیاراید هرچند در واقع فردی ضعیف و سست باشد حال نمونه اعلی این تشبّه در مسأله ایمان به خدا مطرح است.

وی ادامه داد: براساس آیه شریفه «الذین آمنوا اشد حبا لله» بیشترین محبت را اهل ایمان به خدا دارند، به این معنا که خداوند سبحان هم به عنوان آفریدگار و هم به عنوان ذات جامع صفات کمالیه محبوب انسان با ایمان است بنابراین محب باید بکوشد خودش را به خدا نزدیک کرده و به او تشبه پیدا کند تا بتواند مظهر اسماء و صفات الهی بشود.

رسیدن به صفات الهی تنها در پرتو تحصیل معرفت و طاعت ممکن است

وی رسیدن به صفات الهی را تنها در پرتو تحصیل معرفت و طاعت ممکن دانست و با بیان اینکه در برخی از احادیث قدسی این معنا متذکر شده است، ابراز داشت: از جمله در حدیث قدسی آمده است: «بنده من مرا اطاعت کن و باید ها و نبایدها را امتثال کن، من تو را مثل خودم قرار می دهم»؛ یعنی گویا خدای متعال می گوید همه صفات کمالیه در وجود من است، من آنها را در وجود تو نیز متجلی می کنم که در اینجا در واقع بین محب و محبوب ارتباطی برقرار است که مقداری را محب باید در خودش ایجاد کند و مقدار بیشتر را محبوب به محب عنایت می کند.

استاد درس اخلاق حوزه علمیه با تأکید براینکه مقدمات خدایی شدن اکتسابی است ولی رسیدن به غایات و اهداف اعطایی از جانب خدا است، تصریح کرد: وقتی من قابلیت ها را در خودم ایجاد کردم و صلاحیت یافتم، حکمت خدای حکیم اقتضا می کند از آنچه من قابلیت آن را دارم دریغ نکند همچنانکه در حدیث قدسی می فرماید اگر می خواهی مثل من بشوی و آنچه من دارم داشته باشی راه آن طاعت است و عبادت.

وی عنوان کرد: برای خدایی شدن دو سه ویژگی اساسی در همین حدیث آمده است؛ نخست خداوند می فرماید: « ای بنده من بدان من زنده ای هستم که هرگز نمی میرم و حیات ابدی دارم و تو را نیز به گونه ای قرار می دهم که مرگی نداشته باشی» همچنانکه در قالب شعر یا نثر در مورد امام حسین بیان شده که ما ایشان را ذاتی می دانیم که نام او در دفتر زندگان ثبت شده است که البته اوج این معنا در آخرت است به این معنا که خداوند به انسان های با ایمان حیات ابدی عنایت می کند ولی غیرمؤمنان و غیرصالحان در قیامت هم مرگ دارند که می سوزند و اثری از آنها به جای نمی ماند و دوباره زنده می شوند.

عده ای در همین دنیا حیات ابدی پیدا می کنند

آیت الله امین خراسانی با بیان اینکه افراد در همین دنیا نیز می توان به حیات ابدی برسند، به اولیای الهی و افراد فانی در خدا اشاره کرد و با تصریح بر اینکه این بندگان نامشان همیشه جاوید است، ابراز کرد: ولی کسانی که بدکار بوده اند و به خدا شرک ورزیده اند یادشان از خاطرات محو شده است.

وی ادامه داد: امروز وقتی به کوفه می رویم در دارالإماره هیچ اثری از مروانیان نیست ولی بارگاه امیر مؤمنان(ع) مثل چراغی پرفروغ می درخشد و یا در شام، قبر سه ساله امام حسین(ع) تکریم می شود ولی در کنار او اثری از یزید و معاویه و سفیانیان نیست، بنابراین حیات ابدی در دنیا نیز قابل تصور است.

وی با تأکید بر اینکه انسان می تواند در دنیا از فقر و تهی دستی رهایی پیدا کرده و بی نیاز شود به قسمت دیگری از حدیث قدسی اشاره کرد و یادآور شد: خداوند در ادامه می فرماید «من بی نیازی هستم که هیچگاه احتیاج به کسی پیدا نمی کنم و تو را هم بی نیازی قرار می دهم که دچار فقر و مسکنت نشوی»؛ همه می دانیم تنها ذاتی که اینگونه بی نیاز هست خدا است و انسان های محب هم می به واسطه فانی شدن در خدا همین گونه می شوند، البته آیه شریفه «انتم الفقراء آن فقر الی الله» فقر امکانی است یعنی هر ذات ممکنی به لحاظ حدوث و بقاء به ذات واجب یعنی خدا محتاج است ولی در این حدیث قدسی رهایی همین فقر و احتیاجات و نیازهای متعارف مطرح شده است.

مقام استجابت دعا در دنیا و آخرت

استاد درس خارج حوزه علمیه افزود: خداوند بیان می فرماید «من هرچیزی را هرزمانی بخواهم می شود، تو را همان به گونه ای می کنم که هرچه بخواهی همان شود» که البته ظهور تام و کامل این مورد هم در قیامت است که بهشتیان آنچه را اشتها پیدا بکنند بدون فاصله تحقق پیدا می کند و همه چیز اعم از خوردنی ها و پوشیدنی ها و نوشیدنی ها در نزد آنها حاضر می شود ولی در عین حال ممکن است مربوط به عالم دنیا و مقام مستجاب الدعوة شدن هم باشد.

وی رسیدن به مقام استجابت دعا را امری ممکن برشمرد و تأکید کرد: مشیت و خواست خداوند به هرچیزی تعلق بگیرد محقق می شود همچنانکه در حدیث نبوی داریم «برای خدا بندگانی هستند که او را در هرچه می خواهد اطاعت می کنند و آنها نیز هرچه بخواهند خدا آنها را اجابت می کند و همین بندگان هستند که به شیئی می گویند وجود پیدا کن و آن چیز محقق می شود».

آیت الله امین خراسانی در پایان تصریح کرد: از مسائل بسیار مهم این است که بکوشیم در مسیر طاعت قرار بگیریم و بدانیم همه چیز در پرتو طاعت الهی قابل تأثیر است و معصیت ما را از این مزیت دور می کند که البته فقط به معنای گناهان کبیره نیست بلکه بی توجهی نسبت به مکروه و مستحب هم گاهی اثر منفی دارد؛ انسان باید در کنار توجه به واجبات و محرمات تا آنجا که می تواند به انجام مستحبات و ترک مکروهات هم اهتمام داشته باشد و تا عبدی مطیع شده و خداوند هم عنایات خاصی نسبت به او داشته باشد./1330/پ202/س