باید راه حلی برای بارور شدن فلسفه دین اسلامی پیدا کرد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، همایش بین المللی فلسفه دین معاصر صبح امروز یکشنبه سوم دی‌ماه با سخنرانی دکتر حمیدرضا آیت الهی، رئیس شورای عالی سیاست گذاری کتابخانه دیجیتالی علوم انسانی تهران در سالن حکمت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی آغاز به کار کرد.

گفتنی است در ابتدای این همایش رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: به دلیل تاخیر در صدور ویزا نتوانستیم از برخی میهمانان خارجی میزبانی کنیم و به همین دلیل اسامی این میهمانان خارجی با قید نام کشور آنها خوانده شد تا یادی از آنها شده باشد.

آیت الهی با بیان این که فلسفه دین یک رویکرد فلسفی به موضوع است و نسبت به پیش فرض‌های دینی خنثی است گفت: مهم این نیست که فلسفه دین را فقط با این نگاه بنگریم که اسلامی است بلکه با گزاره‌های دینی باید به مسئله نگاه کرد.

وی در ادامه به ارائه مقاله خود با موضوع فلسفه دین در بستر اسلامی پرداخت و گفت: در مقاله خود به رویکرد اسلامی نسبت به فلسفه دین، خصوصیات فلسفه ملاصدرا و تفاوت آن با فلسفه غرب پرداخته است.

رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به این که اولین مسئله آموزه‌های خاص موضوعات فلسفی است اظهار داشت: در فلسفه اسلامی بیشتر باورهای گزاره‌ای داریم اما در فلسفه غرب بیشتر باورهای تاریخی داریم مانند گناه اولیه، فدیه و تثلیث.

آیت الهی افزود: تفاوت دیگر این دو فلسفه مسئله عشق خداوندی در مسیحیت و خداوند رحمان در اسلام است و این دو گزاره با هم تفاوت مفهومی و تفاوت معنایی دارند.

وی تفاوت در اخلاق و سیاست را تفاوت دیگر فلسفه اسلامی با فلسفه غرب دانست و گفت: مسیحیت بیشتر جنبه اخلاقی دارد اما اسلام جنبه سیاسی بیشتری دارد به همین دلیل است که در مسیحیت بحث دین و سیاست مطرح نیست.

این دانش آموخته حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: مسیحیت بیشتر دینی شخصی است در حالی‌که اسلام دینی اجتماعی است.

رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ادامه تفاوت‌های دیگر این دو فلسفه را بحث عقلانیت و تجسد دانست و گفت: در مسیحیت از عقلانیت ایمان بیشتر صحبت شده است اما در اسلام عقلانیت وجوه دیگری نیز دارد و در مسیحیت تجسد باید مورد بحث قرار بگیرد اما در اسلام این بحث مطرح نیست.

وی در توضیح بخش دوم مقاله خود که به مفاهیم و پیش فرض‌ها پرداخته شده است گفت: برای شناسایی رویکردهای مختلف باید به اختلاف معنای لغات یا توضیح فضاها در اسلام و مسیحیت دقت کرد به عنوان مثال معنای وحی در اسلام و مسیحیت متفاوت است، در اسلام وحی فقط 23 سال انجام شده است اما در مسیحیت تا 3500 سال ادامه داشته است.

آیت الهی با اشاره به تفاوت بین معنای تعالی و حلول اظهار داشت: در فلسفه غرب معنای حلول خیلی مهم است به دلیل این‌که در آنجا با موضوع تجسد روبرو هستید اما در اسلام این معنا پیدا نمی‌کند.

عضو هیات ممیزه مرکزی علوم انسانی با بیان این‌که نبوت در مسیحیت با اسلام فرق میکند گفت: ما حضرت مسیح(ع) را نبی می‌دانیم اما مسیحیان وی را خداوند مجسد شده می‌دانند و این معنا در آنجا متفاوت است.

وی با بیان این‌که قیامت در اسلام و مسیحیت متفاوت است گفت: در کلام اسلامی به قیامت می پردازیم در حالی‌که در مسیحیت به این اهمیت نیست.

رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به این‌که بحث بعدی ابوت و پدر بودن است که این مفهوم را در مسیحیت داریم اما در اسلام نداریم گفت: یکی دیگر از تفاوت‌ها این است که در اسلام و یهودیت شریعت داریم اما در مسیحیت شریعت ضعیف است و ما با شریعت چندانی روبرو نمی‌شویم.

آیت الهی افزود: در اسلام خیلی از متفکرین معادل قرآن در مسیحیت را انجیل می‌دانند در حالی‌که این‌طور نیست و معادل قرآن در مسیحیت خود مسیح است که یک کلمه است و در پرداختن به فلسفه دین این مسئله خیلی مهم است.

وی مسئله علم و دین را یکی از نکات مورد توجه در بیان تفاوت‌ها دانست و گفت: یکی از مفاهیم آن تکامل است که بحث حلول و ابوت و ... را دربرگرفته است در صورتی که این مسئله در غرب همیشه تازگی دارد اما در اسلام آموزه بنیادی نیست و زیاد به آن پرداخته نمی‌شود.

عضو هیات ممیزه مرکزی علوم انسانی مسئله شر و عدل الهی را به عنوان دیگر تفاوت‌های فلسفه اسلام با فلسفه غرب عنوان کرد و اظهار داشت: در فلسفه دین اسلامی به صورت عدل الهی مطرح می‌شود در صورتی که در فلسفه مسیحیت به عنوان شر مطرح می‌شود و با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند.

وی افزود: مسئله دیگر بحث عرفان است که در بین اسلام و مسیحیت معنای آن متفاوت است.

آیت الهی خاطرنشان کرد: تفاوت دیگر قسمت منابع و الهامات است به عنوان مثال تفاوت بین قرآن و انجیل باید دانسته شود تا برخورد با هریک متناسب با آن باشد.

رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ادامه توضیح تفاوت‌های اسلام و مسیحیت گفت: در مسیحیت با قدیسین سر و کار دارید در حالی‌که در اسلام با علما سر و کار دارید و اینها به دلیل علمشان مورد توجه قرار می‌گیرند اما آنها به دلیل تقدسشان.

وی افزود: در مسیحیت رتبه بندی کلیسا مطرح است و کشیش ها بر اساس رابطه کاری رتبه بندی می‌شوند در حالی‌که در اسلام با وجود این‌که روحانیان از حجت الاسلام تا آیت الله عنوان گذاری می‌شوند اما این رتبه بندی بر اساس علم آنهاست نه بر اساس ارتباط کاری آنها.

عضو هیات ممیزه مرکزی علوم انسانی با اشاره به این که تجربه دینی و شهود از تفاوت‌های بین فلسفه دین در اسلام و غرب است که هرکدام کاربرد خودشان را دارند اظهار داشت: یکی دیگر از تفاوت هایی که وجود دارد این است که در مسیحیت ارتباط انسان با خدا از طریق سلسله مراتب کلیسایی صورت می‌گیرد اما در اسلام روحانی واسطه ارتباط شخص با خدا نیست حتی در نماز جماعت نیز تک تک اشخاص با خدا ارتباط مستقیم می‌گیرند و این از جذابیت‌های مهم دین اسلام است.

وی افزود: نحوه استدلال آوری به صورت تجربی یا معنای عقلانی داشتن دو رویکرد مختلف است که در فلسفه غربی تجربه بیشتر مطرح است و در اسلام عقلانیت.

آیت الهی نگاه به رابطه با خدا و فیض الهی در اسلام و مسیحیت را متفاوت دانست و گفت: براهین اثبات وجود خدا در اسلام و مسیحیت با یکدیگر متفاوت است و برخی برهان‌ها در مسیحیت مطرح نیست.

رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در پایان خاطرنشان کرد: باید راه حلی پیدا کرد که فلسفه دین را از نگاه صرفا فلسفی غربی خارج کنیم و نگاه فلسفه اسلامی را ترویج دهیم و به بارور شدن فلسفه دین اسلامی کمک کنیم./959/پ202/ص