حقوق بشر تدوین شده از سوی کشورهای اسلامی ضمانت اجرایی ندارد

حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه، مدیر و عضو هیأت علمی گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، تفاوت حقوق بشر اسلامی با حقوق بشر متداول را مورد تأمل قرار داد و گفت:‌ مبانی هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و معرفت‌شناختی حقوق بشر رایج در غرب با مبانی هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و معرفت‌شناختی در حقوق بشر اسلامی تفاوت دارد.

وی افزود: هستی در حقوق بشر اسلامی اعم از عالم ماده و مجرد است و منحصر به عالم مادی نیست، در صورتی که مبنای هستی‌شناختی در حقوق بشر رایج ماتریالیستی است.

حجت‌الاسلام خسروپناه خاطرنشان کرد: مدعیان حقوق بشر در غرب، هستی را با عالم ماده برابر گرفته و وجود عالم مجرد را یا نفی کرده و یا نادیده می‌گیرند و در واقع فرد وجودی برای عالم ماورای طبیعت قائل نیستند.

وی با اشاره به مبنای انسان‌شناختی در حقوق بشر اسلامی، اظهار داشت: انسانی که ذاتاً کرامت دارد، می‌تواند با رفتار و آداب خود گرفتار شده و کرامت خود را از دست بدهد و به موجودی تبدیل شود که در قرآن از آن به «أُوْلَئِکَ کَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ» یاد شده است.

این استاد حوزه و دانشگاه با بیان این‌که تمام اوصاف مثبت و منفی انسان که در قرآن مطرح شده، مبنایی برای انسان‌شناسی در حقوق بشر اسلامی است، گفت: مبنای انسان‌شناختی در جهان غرب و حقوق بشر غربی اومانیستی است، یعنی اصالت انسان، آن هم انسانی که معیار هست و نیست‌ها و بایدها و نبایدها است.

وی با اشاره به این‌که خدامحوری در حقوق بشر غربی بر خلاف حقوق بشر اسلامی کنار می‌رود، تفاوت در مبنای معرفت‌شناسی این دو حقوق بشر را مورد نظر قرار داد و ابراز داشت:‌ معرفت‌ در حقوق بشر اسلامی، اولاً اعم از معرفت حضوری و حصولی است و ثانیاً اعم از معرفت حسی، عقلی، شهودی و وحیانی است.

حجت‌الاسلام خسروپناه اضافه کرد: یکی از مهم‌ترین منابع معرفتی در معرفت‌شناسی اسلامی وحی است، از این رو بخشی مهمی از حقوق بشر اسلامی توسط وحی شناخته می‌شود، اما حقوق بشر فردی تنها به تجمله (تجربه) و تعقل تمسک می‌کند و در واقع گرفتار اندیشه سکولاریسم هستند و از منبع معرفتی وحیانی بهره نمی‌برند.

وی تصریح کرد: ماتریالیسم، اومانیسم و سکولاریسم مبانی حقوق بشر غرب را تشکیل می‌دهد، در حالی که مبانی حقوق بشر اسلامی پیوند دین و دنیا، پذیرش منبع معرفتی وحیانی و گستره حداکثری هستی است.

مدیر گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان این‌که تفاوت در مبانی سبب تفاوت در اصول خواهد شد، اظهار داشت: غربی‌ها در حقوق بشر ادعای تساوی می‌کنند، براساس مسأله تساوی هرگونه رفتاری را مجاز می‌دانند و آزادی را تا حد بی‌بند و باری می‌کشانند.

وی افزود: انسان‌ها در حقوق بشر اسلامی تا آنجا آزادند که استعدادهای منِ علمی خود را به فعلیت تبدیل کنند، چنان‌چه استعدادهای منِ سفلی انسان هم باید در راستای فعلیت بخشیدن به استعدادهای منِ علمی انسان باشد، اما معتقدان به حقوق بشر غربی می‌گویند انسان حتی می‌تواند در به هم زدن رابطه خانوادگی آزاد باشد و این نهاد را تغییر داده و به نهاد همجنس‌بازی تبدیل کند.

حجت‌الاسلام خسروپناه خاطرنشان کرد: البته حقوق بشر غربی به لحاظ تجربه‌ای که در طول چند دهه داشته به این نتیجه رسیده که برخی از اصول را باید تبصره زد، به طوری‌که این تبصره‌ها تا حدی مبانی را از محتوا انداخته و سبب تغییر کامل آن شده است.

وی یادآور شد: در ماده 19 حقوق بشر رایج که آزادی را به طور مطلق می‌پذیرد، مطرح شده که همه انسان‌ها آزادند، اما وقتی تبصره‌ها را موردنظر قرار می‌دهیم، خواهیم دید که حدود و قیودی را ذکر می‌کند مبنی بر این‌که انسان‌ها آزادند تا آنجا که به اخلاق عمومی جامعه آسیبی وارد نکنند و اگر بخواهند به اخلاق عمومی آسیبی وارد کنند، آزادی بیان نخواهند داشت.

این استاد حوزه و دانشگاه با بیان این‌که حقوق بشر رایج در غرب به لحاظ مبانی و محتوای ماده‌ای با حقوق بشر اسلامی تفاوت دارد، به تدوین حقوق بشر از سوی کشورهای اسلامی اشاره کرد و گفت: متأسفانه این حقوق بشر هیچ ضمانت اجرایی ندارد و این کشورها به حقوق بشر غربی بیش از حقوق بشر اسلامی پایبندند.

وی، کشورهای اسلامی که ظاهری اسلامی دارند، اما در باطن سکولارند را مهم‌ترین مشکل نهادینه کردن حقوق بشر اسلامی دانست و با بیان این‌که کشورهای اسلامی به گرایش‌های سکولاریستی روی آورده‌اند، تصریح کرد: آمریکاییان در کشور مصر از آزادی کامل برخوردارند، اما جلوی فعالیت‌های مذهبی اخوان المسلمین در این کشور گرفته می‌شود.

حجت‌الاسلام خسروپناه ادامه داد: اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها از آزادی و بی‌بندوباری فراوانی در کشورهای عربی برخوردارند، اما مسلمانان از یکصدم این آزادی‌ها در حوزه فعالیت‌ دینی برخوردار نیستند و بهتر می‌توان گفت که این کشورها، حتی حقوق بشر غربی را هم رعایت نمی‌کنند.

وی با بیان این‌که در جمهوری اسلامی ایران به حقوق بشر اسلامی عمل می‌شود، به آزادی اقلیت‌های مذهبی در عمل به فعالیت‌های مذهبی خود در چارچوب انسانی و اسلامی اشاره کرد و گفت: زمانی که جان هیگ، مدعی پلورالیزم دینی به ایران آمد، گفت که نظریه کثرت‌گرایی دینی را برای ایران مطرح نکرده و تصریح کرد که اقلیت‌های دینی به فعالیت‌های نظری خود در این کشور ادامه داده و کسی مانع این فعالیت‌ها نمی‌شود. /920/ت302/ع